केशव सिग्देल

केशव सिग्देल
केशव सिग्देल
	सन् २०१८ मा चीनमा बिलबोर्ड अगाडि
जन्म	केशव सिग्देल; बि. सं. २०३५ चैत २२ गते; मैनापोखर, बर्दिया जिल्ला
राष्ट्रियता	नेपाली
शिक्षा	एम. ए. (अङ्ग्रेजी), एम. फिल. (अङ्ग्रेजी)
पेशा	प्राध्यापन, लेखन
चिनारीको कारण	कविता, निबन्ध, अनुवाद र मानव अधिकार आन्दोलनमा संलग्नता
उल्लेखनीय कार्य	अनुवाद र सम्पादन मार्फत नेपाली सहित्यको अन्तरार्राष्ट्रियकरण, सामाजिक न्यायको अभियन्ता
गृहनगर	कोहलपुर नगरपालिका
जीवनसाथी	मञ्जु गौतम
सन्तान	अदिति र आज्ञा
पुरस्कार	युवा वर्ष मोती पुरस्कार-२०७५,, कलाश्री सृजना पुरस्कार-२०७२

केशव सिग्देल(अङ्ग्रेजी: Keshab Sigdel) नेपाली कवि, समालोचक, निबन्धकार, अनुवादक र मानवअधिकार अभियन्ता हुन् । उनका विभिन्न विधाका आधा दर्जन कृतिहरू प्रकाशित छन् । वि.स. २०६८ देखि उनी त्रिभुवन विश्वविद्यालयको अङ्ग्रेजी केन्द्रीय विभागमा प्राध्यापनरत छन् । दक्षिण अमेरिकाको कोलम्बियामा सचिवालय रहेको वल्र्ड पोयट्री मुभमेन्टको अन्तराष्ट्रिय समितिको सदस्य रहेका उनले फाउन्डेसन अफ सार्क राइटर्स एण्ड लिटरेचनर (नयाँ दिल्ली) र एसिया प्यासिफिक राइटर्स एण्ड ट्रान्सलेटर्स(अष्ट्रेलिया)मा आवद्ध भएर काम गरिसकेका छन् । उनी विगत लामो समय देखि नेपालको मानव अधिकार आन्दोलनमा अविछिन्न रुपमा सक्रिय छन् । उनी विश्व मानव अधिकार संस्था एम्नेष्टी इन्टरनेशनलको नेपाल शाखाको राष्ट्रिय उपाध्यक्ष रहिसकेका छन्।^[२] उनी पोयट्री प्लानेटरियट (Poetry Planetariat) का सम्पादक हुन् । उनले युवावर्ष मोती पुरस्कार (२०७५) लगायतका पुरस्कार र सम्मान प्राप्त गरेका छन् ।

बाल्यकाल र शिक्षा

केशव सिग्देल कोहलपुर नगरपालिका वार्ड नम्बर १० का वासिन्दा हुन् । उनकी आमाको नाम रुकमिणी सिग्देल र बुवाको नाम नारायणप्रसाद सिग्देल हो । उनको परिवार वि.स. २०३३ सालतिर स्याङ्जाको मग्याम चिसापानीबाट बर्दिया जिल्ला बसाइसराइ गरेको हो । उनको जन्म बर्दिया जिल्लाको मैनापोखर (हाल बढैयाताल गाउँपालिका) वि.स. २०३५ चैत्र २२ गते भएको हो । वि.स. २०४१ सालमा उनको परिवार फेरी बाँकेको कोहलपुरमा बसाइ सरेको थियो । उनले कोहलपुरको त्रिभुवन मा.वि.बाट एस.एल.सी. पास गरेका हुन् । परिवारको सुझावमा उनी विज्ञान विषय पढ्न काठमाण्डौको अमृत साइन्स क्याम्पसमा भर्ना भएका थिए । तर उनको रुची साहित्यमा थियो । उनले विज्ञान विषय अधुरै छोडेर अङ्ग्रेजी साहित्यको विद्यार्थी भए । काठमाण्डौको रत्नराज्य क्याम्पसबाट अर्थशास्त्र र अङ्ग्रेजीमा स्नातक गरे । पछि उनले त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट अङ्ग्रेजी साहित्यमा एम.ए. गरे पछि त्यहीँको उपप्राध्यापक भए । त्यहाँ उनी कविता, नेपाल अध्ययन, र युद्ध र अभिघात साहित्य जस्ता विषयहरु पढाउँछन् । उनले साहित्यको अलावा नेपाल ल क्याम्पसबाट कानून विषयमा स्नातक र हैदरवादको नालसार विश्वविद्यालयबाट अन्तराष्ट्रिय मानवीय कानूनमा पोष्ट ग्राजुएट डिप्लोमा पनि गरेका छन् । उनले नेपाल प्रेस काउन्सीलबाट १० महिनाको पत्रकारिता तालिम पनि प्राप्त गरेर केही समय पत्रकारिता सम्बन्धी तालिमहरु पनि चलाए । वि.स. २०६७ सालमा उनको गैंडाकोट, नवलपरासीकी मञ्जु गौतमसँग विवाह भयो । उनका अदिति र आज्ञा दुई छोरीहरु छन् । हाल उनी परिवारसँग काठमाण्डौमा बसोवास गर्छन् ।

साहित्यक तथा लेखन यात्रा

उनले स्कूलमै पढ्दै देखि अङ्ग्रजी र नेपाली भाषामा कविता, निबन्ध, र नाटकहरु लेख्न थालेका थिए । पछि अरुले लेखेका कविता र कथाहरुको अनुवादपनि गर्न थाले । केशव सिग्देलका तीनवटा कविता प्रकाशित छन् । उनको पहिलो प्रकाशित कविता कृतिसमय विघटन (२०६४) हो । त्यसपछि उनले आफ्ना साथीहरुसँग मिलेर अंग्रेजी भाषाको संयुक्त कविता संग्रह सिक्स स्ट्रिङ्ग्स (२०६७) प्रकाशित गरे । उनको अर्को कविता कृति कलर अफ द सन (२०७३) स्लोभेनिया भन्ने देशमा छापिएको हो । उनको सम्पादनमा विश्वका १०१ देशका २९७ कविहरुको कविताको पुस्तक म्याडनेस, एनएन्थोलोजी अफ वल्र्ड पोयट्री बि. सं. २०८० सालमा प्रकाशित भयो । उनको सम्पादनमा एनएन्थोलोजी अफ कन्टेम्पोररी नेपाली पोयट्री अमेरिकाको विगव्रिज प्रकाशनले प्रकाशित गरेको छ । नेपालका विभिन्न मातृभाषाका कविताहरुको अनुवाद सेड्स अफ कलर्स लगायत उनका अन्य अनुवादका पुस्तकहरु प्रज्ञा प्रतिष्ठान, काठमाण्डौबाट प्रकाशित छन् । यि बाहेक चीन र नाइजेरियाका आधुनिक कविताहरुका दुई सङ्ग्रह उनले नेपालीमा अनुवाद गरेका छन् । उनको पछिल्लो कविता सङ्ग्रह इम्बार्गो एण्ड अदर पोएम्स फ्रान्सबाट प्रकाशित हुँदैछ ।<refकाठमाण्डु पोस्ट अनलाईन</ref> उनी दक्षिण अमेरिकाबाट प्रकाशित हुने अन्तराष्ट्रिय साहित्यिक पत्रिका पोयट्री प्लानेटरियटका सम्पादक पनि हुन् । उनले नेपालबाट प्रकाशि तहुने अंगे्रजी भाषाको साहित्यिक जर्नल अफ नेप्लिजक्ले र अनुसन्धान मूलक पत्रिका देवकोटा अध्ययनको सम्पादन पनि गरेका थिए । झण्डै १५ वर्षदेखि नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानको अनुवाद पत्रिका रुपान्तरणको सम्पादक मण्डलको सदस्य पनि रहेका छन् । उनी कोलोम्बियामा रहेको वल्र्ड पोयट्री मुभमेन्टको अन्तराष्ट्रिय समितिका सदस्य , सोसाइटी अफ नेपाली राइटर्स इनइङिग्लसका उपाध्यक्ष, र एसिया प्यासिफिक राइटर्स एसोसिएसनका सदस्य पनि रहेका छन् । हाल उनी कोहलपुर वाङ्मय प्रतिष्ठानको संस्थापक अध्यक्ष पनि हुन् । उनकाआफ्ना रचना नेपाली र अङ्ग्रेजीका अलावा हिन्दी, बङ्गाली, कन्नड, तामिल, जापानिज, कोरियन, चिनीया, स्पेनी, फ्रान्सेली, स्लोभेनिज , थाइ, अरबी, ग्रीक लगायतका भाषाहरुमा अनुवाद भई प्रकाशित भएका छन् । उनी नाटकमा पनि रुची राख्ने गर्छन् । बि. सं. २०५१ साल तिर नवयुवा नाट्य समूह, बाँकेको स्थापना गरेर केहीवर्ष आफ्ना साथीहरुसँग मिलेर नाटकको स्क्रिप्ट लेख्ने, अभिनयगर्ने, निर्देशनगर्ने अनि विद्यार्थीहरुको लागि नाटक महोत्सव आयोजना गर्ने काममा पनि सक्रिए भएका थिए । उनको दर्जनौं एकांकी नाटकहरु प्रकाशित छन् । उनले रचना गरेको एट द टि सप काव्यमा आधारित नाटक बि. सं. २०६९ सालमा बेलायतको कला महोत्सवमा एन्ड्रिउ डिकिन्सनको संगित,कार्ला पेट्रिकको संयोजन र गुञ्जनदिक्षितको अभिनयमा मञ्चनभएको थियो ।^[३]

मानव अधिकार र सामाजिक न्याय सम्बन्धी संलग्नता

पढाउने र साहित्य लेख्नेबाहेक उनी मान्छेको अधिकारको विषयमा पनिचासो दिन्छन् । संसारकै ठूलो मानव अधिकार संस्था एम्नेष्टी इन्टरनेशलको नेपाल शाखाको राष्ट्रिय उपाध्यक्ष भएर पनि उनले काम गरेका थिए । उनले युवा, महिला, सेना, प्रहरी, स्थानीय जनप्रतिनिधि र सांसदहरुका लागि देशका विभिन्न ठाउँमा गएर मानव अधिकारका तालिम पनि चलाए । उनी पद्यरत्न तुलाधर, दमननाथ ढुङ्गाना, र कृष्ण पहाडी लगायतका नागरिक अगुवासँग मिलेर प्रजातन्त्र र मानव अधिकारका लागि आन्दोलनमा भाग लिने क्रममा दर्जन भन्दा बढी पटक उनीप्रहरी हिरासतमा पनि बसे ।^[४]अहिले पनि विभेद र अन्यायमा परेका मानिसहरुको सामाजिक न्यायका लागि नागरिक आन्दोलनमा सक्रिय छन् । उनले आफ्ना साथीहरुसँग मिलेर बि. सं. २०५८ सालमा कोहलपुरमा ज्ञानोदय सामुदायिक पुस्तकालयको स्थापना पनि गरेका थिए । उनी त्यस पुस्तकालयको संस्थापक अध्यक्ष पनि हुन् । साहित्य र मानवअधिकार सम्बन्धी अन्तराष्ट्रिय सम्मेलनहरुमा नेपालको प्रतिनिधित्व गरेर उनी एसिया, युरोप, र अमेरिकी महादेशका झण्डै तीनदर्जन देशहरु पनि भ्रमण गरेका छन्।

कृतिहरू

मौलिक कृतिहरु

समय विघटन (कविता संग्रह), रा.सि., काठमाण्डौ, २०६४ ।
सिक्स स्ट्रिङ्ग्स् (अंग्रेजी संयुक्त कविता संग्रह), सोसाइटी अफ नेपाली राइटर्स इन इङिग्लस, काठमाण्डौं, २०६८ ।
कलर अफ सन (घामको रङ्ग, कविता संग्रह), पोयसिस, स्लोभेनिया, २०७४ ।

सम्पादन कृतिहरू

म्याडनेस, एन एन्थोलोजी अफ वल्र्ड पोयट्री, (रेडपाण्डा बुक्स, सन् २०२२ डिसेम्बरमा प्रकाशित। विश्वका १०० भन्दा बढी देशका कविहरुको कविता संग्रहको सम्पादन)
एन एन्थोलोजी अफ कन्टेम्पोरेरी नेपाली पोयट्री, (समकालिन नेपाली कविताको अनुवाद डिजिटल संग्रह), बिगब्रिज पब्लिकेशनस्, अमेरिका, सन् २०१६ ।
डेस्टिनी एण्ड अदर पोयम्स, भुवनेश्वर देवकोटा कविताहरुको सम्पादन, प्रकाशक, गोर्खा फाउन्डेशन, अमेरिका ।
देवकोटा अध्ययन, (महाकवि देवकोटा माथिको अंग्रेजी र नेपाली भाषाको अनुसन्धानमूलक पत्रिका) सन् २०१२—२०१३, प्रकाशक, महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा अध्ययन तथा अनुसन्धान केन्द्र, काठमाण्डौ ।
रुपान्तरण, (नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान, कमलादीको अनुवाद विभागबाट प्रकाशित पत्रिका) सम्पादक २०७२ देखि २०८२ सम्म ।

सम्मान तथा पुरस्कार

कलाश्री सृजना पुरस्कार (२०७२)^[५]
भानुभक्त स्वर्ण पदक (संस्कृतिपर्यटन तथानागरिक उडड्यनमन्त्रालय, २०७१)
रक पेबल्सअन्तराष्ट्रिय साहित्य पुरस्कार (भारत, २०७४)
मानार्थ चिनियाँ नागरिक सम्मान(सिचुवान, २०७५)
युवावर्ष मोती पुरस्कार (२०७५),^[६]
नाजिनमान क्रियटिभ अवार्ड (लेबनान, २०७७)

चित्र दीर्घा

सन् २०१२ मा भारतको पञ्जाबमा आयोजित अन्तर्राष्ट्रिय सूफी महोत्सवलाई सम्बोधन गर्दै
सन् २०१५ मा थाइल्याण्डको फुकेटमा आयोजित अन्तर्राष्ट्रिय लेखक मञ्चलाई सम्बोधन गर्दै
कोलम्बियामा कविहरूको प्रथम विश्व सम्मेलन २०२३ मा भाग लिने क्रममा
पुस्तकालयमा कविता वाचन, काठमाण्डौँ, नेपाल

सन्दर्भ सामग्रीहरू

बाह्य कडीहरू

[1] भाषा साहित्यका लागि सक्रिय रहने हौसला बढेको छ : युवावर्ष मोती पुरस्कार विजेता सिग्देल - थाहा खबर अनलाईन

[2] Human Rights Defenders Arrested while trying to stage a peaceful demonstration - amnestynepal.org

[3] नेपालीकला साहित्य डटकम

[4] Human Rights Defenders Arrested while trying to stage a peaceful demonstration - amnestynepal.org

[5] thehimalayantimes.com

[6] भाषा साहित्यका लागि सक्रिय रहने हौसला बढेको छ : युवावर्ष मोती पुरस्कार विजेता सिग्देल - थाहा खबर अनलाईन

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]