पाल साम्राज्य

पाल साम्राज्य
सन् ७५०–११६१
पाल साम्राज्य
वस्तु-स्थिति	साम्राज्य
धर्म	बुद्ध धर्म, वज्रयान, शैव
सरकार	राजतन्त्र
इतिहास
• स्थापित	सन् ७५०
• विस्थापित	११६१
पूर्ववर्ती उत्तरवर्ती गुर्जर प्रतिहार वंश गौड राज्य चेरो वंश सेन वंश कर्णाट वंश
अचेल	भारत बङ्गलादेश नेपाल

पाल साम्राज्य भारतीय उपमहाद्वीपमा उत्तर-शास्त्रीय अवधिमा एक साम्राज्य शक्ति थियो, जसको उत्पत्ति बङ्गालको क्षेत्रमा भएको थियो। यसको शासक वंशको नाममा यसको नाम राखिएको हो, जसका शासकहरूले नामहरू प्रत्यय पाल (प्राकृतमा "संरक्षक") सँग समाप्त हुने गरेका थिए। आठौं शताब्दीको उत्तरार्धमा गौडको सम्राटको रूपमा गोपालको निर्वाचनबाट साम्राज्यको स्थापना भएको थियो। पालको किल्ला बङ्गाल र पूर्वी बिहारमा अवस्थित थियो।

इतिहास

पालहरू चतुर कूटनीतिज्ञ र सैन्य विजेता थिए। तिनीहरूको सेना यसको विशाल युद्ध हात्ती कोर्प्स को लागि प्रख्यात थियो। तिनीहरूको नौसेनाले बङ्गालको खाडीमा व्यापारिक र रक्षात्मक दुवै भूमिका निर्वाह गरेको थियो। नवौं शताब्दीको प्रारम्भमा सम्राट धर्मपाल र देवपालको नेतृत्वमा यसको चरम सीमामा, पाल साम्राज्य उत्तरी भारतीय उपमहाद्वीपमा प्रमुख शक्ति थियो, यसको क्षेत्र गङ्गाको मैदानसम्म फैलिएको थियो जसको उत्तरपूर्वी भारत, नेपाल र बङ्गलादेशका केही भागहरू समावेश थिए।

धर्मपालले तिब्बतका साथै दक्षिणपूर्व एसियामा बौद्ध विद्वान एटिस दीपांकरको माध्यमबाट बलियो सांस्कृतिक प्रभाव पनि ल्याएका थिए। उत्तर भारतको पालको नियन्त्रण अन्ततः अल्पकालीन थियो, किनकि उनीहरूले कन्नौजको नियन्त्रणको लागि गुर्जर प्रतिहार र राष्ट्रकुट वंशहरूसँग सङ्घर्ष गरे र पराजित भए। छोटो समयको पतन पछि, सम्राट महिपाल प्रथमले दक्षिण भारतीय चोल आक्रमणहरू विरुद्ध बङ्गाल र बिहारमा शाही किल्लाहरूको रक्षा गरे। सम्राट रामापाल अन्तिम बलियो पाल शासक थिए, जसले कामरूप र कलिङको नियन्त्रण प्राप्त गरे।

संस्कृति

पाल काललाई बङ्गाली इतिहासको स्वर्णिम युग मानिन्छ। पालहरूले युद्धरत विभाजनहरू बीचको शताब्दीको गृहयुद्ध पछि बङ्गालमा स्थिरता र समृद्धि ल्याए। उनीहरूले अघिल्लो बङ्गाली सभ्यताका उपलब्धिहरूलाई अगाडि बढाए र कला र वास्तुकलाको उत्कृष्ट कार्यहरू सिर्जना गरे। आद्य-बङ्गाली भाषामा चर्यापद तान्त्रिक परम्पराका बौद्ध महासिद्धहरूद्वारा लेखिएको थियो, जसले उनीहरूको शासनमा धेरै पूर्वी भारतीय भाषाहरूको आधार राखेको थियो।