त्रिशूल

त्रिशूल
दिल्लीको रङ्गपुरीमा त्रिशूल बोकेको शिवको मूर्ति
प्रकार	त्रिशूल
उद्गम स्थल	दक्षिण एसिया (देशहरू: भारत, भुटान, श्रीलङ्का, नेपाल , अफगानिस्तान, माल्दिभ्स गणराज्य, पाकिस्तान (बौद्ध र पाकिस्तानी हिन्दूको लागि), बङ्गलादेश) दक्षिण पूर्व एसिया (देशहरू: थाइल्यान्ड, मलेसिया, इन्डोनेसिया)

त्रिशूल (संस्कृत: त्रिशूल, आईएएसटी: triśūla) एक परम्परागत हतियार हो । यो हतियार एक हिन्दु चिन्हको रूपमा पनि प्रयोग हुन्छ । त्रिशूलमा धारिला तिनवटा चुच्चा हुन्छन् । तिनवटा धारिला चुच्चाहरूमा काठ, धातु अथवा बाँसको छडीको बिंड बनाएर त्रिशूल बनाइएको हुन्छ हिन्दू देवता भगवानशिव को हातमा त्रीशूल सदैव शोभायमान रहन्छ । यो भगवान शिवको सबैभन्दा प्रिय अस्त्र हो । शिवको त्रिशूल पवित्रता एवं शुभकार्यको प्रतिक हो । प्रायः सबै शिवालय (शिव मन्दिर)हरूमा त्रिशूल अनिवार्य रूपमा स्थापित गरिन्छ । धेरै जसो सुन, चाँदी र फलामको धातुबाट बनेको त्रिशूल शिवालयमा देखिन्छ । बिना त्रिशूलको शिवालय अधूरो हुन्छ । आफ्ना मनोकाङ्क्षाहरू पुरा भएमा शिवरात्री तथा अन्य शिव पूजनका दिनमा भगवान शिवलाई त्रिशूल अर्पित गरिन्छ । दशैंको नवरात्रका समयमा घरमा पनि घटस्थापना गरेर जमरा राखेको बेला त्रशूलका चुच्चाहरूलाई देवी दुर्गाको प्रतिक मानेर पूजा गरिन्छ । चैते दशैंका बेला पनि देवीका सबै अस्त्र सस्त्रहरूको साथमा त्रिशूलको पूजा गरिन्छ । यसै त्रिशूलले भगवान शिवले आफ्नो छोरा गणेश शिर काटेको कथा विभिन्न हिन्दू धार्मिक ग्रन्थहरूमा उल्लेख गरिएको पाइन्छ ।

व्युत्पत्ति

त्रिशूलको अनुवाद निम्नानुसार छ:

• बङ्गाली: ত্রিশূল (Triśūla)
• हिन्दी: त्रिशूल (triśūl)
• कन्नड: ತ್ರಿಶೂಲ (triśūla)
• खमेर: ត្រីសូល៍ (treiso)
• मले: trisula
• मलयालम: തൃശൂലംcode: ml is deprecated (tr̥iśūlaṁ)
• मराठी: त्रिशूळ (triśūlla)
• सिंहली: ත්‍රිශූලයcode: si is deprecated (triśūlaya)
• तमिल: சூலாயுதம் (sulayutham)
• तेलगु: త్రిశూలం (trisoolam)
• थाई: ตรีศูล (trīṣ̄ūl वा tri)

प्रतीक

• 
  शिवको त्रिशूल डमरूसँग
• 
  त्रिशूल विवरण

विश्वकै ठुलो त्रिशूल

विश्वकै ठुलो त्रिशूल भारतको पिथौरागढमा अहीले सम्मकै सवैभन्दा ठुलो भनिएको २७ सय किलो तौल भएको त्रिशूल थियो र दोस्रो ठुलो भनिएको नेपालको पाल्पामा १७ सय किलोको त्रिशूललाई मानीदै आएको थियो । अब भने दाङको धर्ना गाविस १ धारापानी स्थित पाण्डवेश्वर मन्दिर धारपानीमा विश्वकै ठुलो त्रिशूल ठड्याइएको छ । यो त्रिशूल साढे ५५ फिट अग्लो ८ हजार १ सय १३ किलोको तौल रहेको पञ्चधातुबाट बनेको छ । उक्त त्रिशूल पञ्चधातु सुन, चाँदी, तामा, फलाम र पितलबाट निर्माण गरीएको छ । उक्त त्रिशूल विभिन्न समुदायका भक्तजनहरूबाट प्राप्त सहयोगबाट निर्माण गरिएको हो ।

• विश्वकै ठुलो त्रिशूल स्थापनाको एक दृष्य
  विश्वकै ठुलो त्रिशूल स्थापनाको एक दृष्य
• विश्वकै ठुलो त्रिशूल
  विश्वकै ठुलो त्रिशूल

बाह्य कडीहरू

• त्रिशूलसँग सम्बन्धित चित्र तथा श्रव्यदृश्यहरू विकिमिडिया कमन्समा रहेको छ।