फलाम

फलाम _२६Fe
	Spectral lines of iron
उच्चारण	/ˈaɪərn/
उपस्थिति	lustrous metallic with a grayish tinge
आणविक तौल Ar°(Fe)
	ढाँचा:Infobox element/symbol-to-saw/standardढाँचा:Infobox element/symbol-to-saw/CIAAW-saw-element-page; ढाँचा:Infobox element/symbol-to-saw/abridged (abridged)ढाँचा:CIAAW2021;
आवर्त सारणीमा फलाम
	manganese ← फलाम → cobalt
आणविक सङ्ख्या	२६
रसायनीक तत्वको श्रेणी	transition metal
ग्रुप	period 4
आवर्त	period 4
ब्लक	डि-ब्लक
इलेक्ट्रोन विन्यास	[Ar] 3d6 4s2
प्रत्येक कक्षमा इलेक्ट्रोनहरूको सङ्ख्या	2, 8, 14, 2
भौतिक विशेषता
प्रावस्था	solid
पग्लने विन्दु	1811 के (1538 °से, 2800 °फ)
उम्लने विन्दु	3134 K (2862 °से, 5182 °फ)
घनत्व (कक्ष तापक्रम को नजिक)	7.874 g·cm−৩ (০ °से-मा, १०१.३२५ पास्कल)
तरलको घनत्व	m.p.: 6.98 g·cm−৩
पग्लने विन्दुको आन्तरिक उष्मागतिक क्षमता	13.81 किलोजुल/मोल−१]]
वाष्पीकरणको अन्तरिक उष्मागतिक क्षमता	340 kJ·mol−১
ताप क्षमता	25.10 J·mol−१·K−१
आणविक विशेषता
अक्सीकरण अवस्था	−2, −1, +1, +2, +3, +4, +5, +6 (an amphoteric oxide)
विद्युत् ऋणात्मकता	1.83 (पलिङ स्केल)
आयनीकरण ऊर्जा	১ম: 762.5 kJ·mol−१ ; ২য়: 1561.9 kJ·mol−१ ; ৩য়: 2957 kJ·mol−१ ; (अधिक)
आणविक अर्धव्यास	empirical: 126 पिकोमिटर
समयोजी अर्धव्यास	Low spin: 132±3 pm; High spin: 152±6 pm
विविध
क्रिस्टल संरचना	body-centered cubic (bcc) ; a=286.65 pm
क्रिस्टल संरचना	face-centered cubic (fcc) ; between 1185–1667 K
आवाजको गति	পাতলা रडमा: 5120 m·s−১ (at r.t.) (electrolytic)
तापीय प्रसाराङ्क]]	11.8 µm·m−১·K−১ (२५ °से-मा)
तापीय परिवाहीता	80.4 W·m−१·K−१
विद्युत प्रतिरोधकता तथा परिवाहिता	২০ °से-मा: 96.1 nΩ·m
कुरी विन्दु	1043 के before 5000 BC
आविष्कार	before 5000 BC
[[को आइसोटोप]]v
	ढाँचा:Category-inline; हेर्ने; वार्ता; सम्पादन; \| सन्दर्भसूची

फलाम एक रसायनिक तत्व हो।अङ्रेजीमा यसलाई आइरन भनि्छ। सङ्क्रमणात्मक तत्व हो। यसको परमाणु सङ्ख्या २६ र पेरियोडिक तलिकको डि (d) ब्लक अन्तर्गत समूह ८ (VIII) मा पर्दछ। यो एक प्रकारको धातु हो ।^[३] यो तत्व पृथ्वीको बाहिर सतह तथा भित्रि भागमा पाइन्छ । यो पृथ्वीमा चौथो धरै पाइने धातु हो। यसको संयुज्यता २ र ३ हुन्छ।

उत्पादन

फलामको उत्पादन दुई मुख्य चरणमा हुन्छ। पहिलो चरणमा, फलामको धातुलाई ब्लास्ट फर्नेसमा कोकको (कोईला) साथ पगालिन्छ, र पग्लिएको धातुलाई सिलिकेट खनिज जस्ता दोषबाट अलग गरिन्छ। यस चरणले उत्पादनलाई पिग फलाम भनिन्छ किनाकि यसमा ठूलो मात्रामा कार्बन हुन्छ। दोस्रो चरणमा, फलाममा कार्बनको मात्रा घटाइन्छ।^[४]

ब्लास्ट फर्नेसमा उत्पादन

ब्लास्ट फर्नेस भनेको फलाम पगाल्ने भट्टी हो। यसमा हेमाटाइट (फलामको खनिज), कोक (कोईला) र तातो हावा (९०० डिग्रि )को प्रयोग गरि कार्बन मोनोअक्साइड निर्माण गरिन्छ।

2 C + O₂ → 2 CO

२००० डिग्रिमा कार्बन मोनोअक्साइडले फलामको खनिजलाई फलाममा परिणत गर्छ

Fe₂O₃ + 3 CO → 2 Fe + 3 CO₂

प्रयोग

संरचना निर्माण

विश्वव्यापी धातु उत्पादनको ९०% जति फलामले ओग्ट्छ। यसको कम लागत र उच्च शक्तिका कारणले शक्तिहरूको सामना गर्न यसको प्रयोग गरिन्छ, जस्तै मेसिनरी र मेशिन उपकरणहरू, रेलहरू, अटोमोबाइल्स, जहाज ढलान, र भवनहरू। शुद्ध फलाम एकदम नरम भएकोले यसको शक्ति बढाउन प्राय: अरु तत्त्वहरू मिसाइन्छ। ^[५]

पोषण

फलाम शरिरलाई चाहिने एक मुख्य खनिज हो। रातो मासु, दाल, सिमी, कुखुरा, माछा, पात तरकारी, टोफु आदि यसका सोर्त हुन्।^[६] फलामको पर्याप्त मात्रा नपुगेमा एनीमिया रक्तअल्पता हुन्छ।^[७]

यो पनि हेर्नुहोस्

सन्दर्भ सामग्रीहरू

↑ Ram, R. S. and Bernath, P. F. (२००३), "Fourier transform emission spectroscopy of the g⁴Δ-a⁴Δ system of FeCl", Journal of Molecular Spectroscopy 221 (2): २६१, डिओआई:10.1016/S0022-2852(03)00225-X, बिबकोड:2003JMoSp.221..261R।
↑ Demazeau, G.; Buffat, B.; Pouchard, M.; Hagenmuller, P. (१९८२), "Recent developments in the field of high oxidation states of transition elements in oxides stabilization of Six-coordinated Iron(V)", Zeitschrift für anorganische und allgemeine Chemie 491: 60, डिओआई:10.1002/zaac.19824910109।
↑ http://www.iupac.org/fileadmin/user_upload/news/IUPAC_Periodic_Table-1May13.pdf वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१५-०८-२२ मिति
↑ Greenwood and Earnshaw, p. 1073
↑ Greenwood and Earnshaw, pp. 1070–71
↑ Food Standards Agency – Eat well, be well – Iron deficiency वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ८ अगस्ट २००६ मिति. Eatwell.gov.uk (5 March 2012). Retrieved on 27 June 2012.
↑ CDC Centers for Disease Control and Prevention (३ अप्रिल १९९८), "Recommendations to Prevent and Control Iron Deficiency in the United States", Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR) 47 (RR3): १, अन्तिम पहुँच १२ अगस्ट २०१४।

बाह्य कडीहरू

रसायनिक तत्व

हाइड्रोजन • हेलियम • लिथियम • बेरिलियम • बोरोन • कार्बन • नाइट्रोजन • अक्सिजन • फ्लोरिन • नियोन • सोडियम • म्याग्नेसियम • एल्युमिनियम • सिलिकन • फोस्फरस • सल्फर • क्लोरिन • आर्गन • पोटासियम • क्याल्सियम • स्क्यान्डियम • टाइटानियम • भेनेडियम • क्रोमियम • म्याङ्गनिज • फलाम • कोबल्ट • निकेल • तामा • जस्ता • ग्यालियम • जर्मेनियम • आर्सेनिक • सेलेनियम • ब्रोमिन • क्रिप्टन • रुबिडियम • स्ट्रन्सियम • इट्रियम • जर्कोनियम • नियोबियम • मलिब्डेनम • टेक्निसियम • रुथेनियम • रोडियम • प्यालेडियम • चाँदी • क्याड्मियम • इन्डियम • राङ • एन्टिमोनी • टेलुरियम • आयोडिन • जेनन • सिजियम • बेरियम • ल्यान्थनम • सिरियम • प्रेजियोडिमियम • नियोडिमियम • प्रोमिथियम • समेरियम • युरोपियम • ग्याडोलिनियम • टर्बियम • डिस्प्रोजियम • होल्मियम • अर्बियम • थुलियम • इटर्बियम • लुटिशियम • ह्याफ्नियम • ट्यान्टलम • टङ्स्टेन • रिनियम • अज्मियम • इरिडियम • प्लेटिनम • सुन • पारो • थ्यालियम • सिसा • बिस्मथ • पलोनियम • एस्टटिन • रेडन • फ्रान्सियम • रेडियम • एक्टिनियम • थोरियम • प्रोट्याक्टिनियम • युरेनियम • नेप्ट्युनियम • प्लुटोनियम • एमरिशियम • क्युरियम • बर्क्लियम • क्यालिफोर्नियम • आइन्स्टाइनियम • फर्मियम • मेन्देलिभियम • नोबेलियम • लरेन्सियम • रदर्फोर्डियम • दुब्नियम • सिबोर्गियम • बोरियम • ह्यासियम • माइट्नेरियम • डार्मश्टाटियम • रेन्टगेनियम • उनुन्बियम • उनुन्ट्रियम • उनुन्क्वाडियम • उनुन्पेन्टियम • उनुन्हेक्सियम • उनुन्सेप्टियम • उनुनक्टियम

[1] Ram, R. S. and Bernath, P. F. (२००३), "Fourier transform emission spectroscopy of the g⁴Δ-a⁴Δ system of FeCl", Journal of Molecular Spectroscopy 221 (2): २६१, डिओआई:10.1016/S0022-2852(03)00225-X, बिबकोड:2003JMoSp.221..261R।

[2] Demazeau, G.; Buffat, B.; Pouchard, M.; Hagenmuller, P. (१९८२), "Recent developments in the field of high oxidation states of transition elements in oxides stabilization of Six-coordinated Iron(V)", Zeitschrift für anorganische und allgemeine Chemie 491: 60, डिओआई:10.1002/zaac.19824910109।

[3] ttp://www.iupac.org/fileadmin/user_upload/news/IUPAC_Periodic_Table-1May13.pdf वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१५-०८-२२ मिति

[Greenwood1073-4] Greenwood and Earnshaw, p. 1073

[Greenwood10701-5] Greenwood and Earnshaw, pp. 1070–71

[6] Food Standards Agency – Eat well, be well – Iron deficiency वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ८ अगस्ट २००६ मिति. Eatwell.gov.uk (5 March 2012). Retrieved on 27 June 2012.

[7] CDC Centers for Disease Control and Prevention (३ अप्रिल १९९८), "Recommendations to Prevent and Control Iron Deficiency in the United States", Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR) 47 (RR3): १, अन्तिम पहुँच १२ अगस्ट २०१४।

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]