बालङ्खा

बालङ्खा
पूर्व गाविस
बालङ्खा बजार
नेपालको नक्सामा बालङ्खाको अवस्थिति बालङ्खा (नेपाल)
निर्देशाङ्क: २७.२१°N ८६.९६°E / 27.21; 86.96
देश	नेपाल
प्रदेश	कोशी प्रदेश
जिल्ला	भोजपुर जिल्ला
जनसङ्ख्या  (वि.सं २०६८)
• जम्मा	१,६९६
समय क्षेत्र	युटिसी+५:४५ (नेपाली समय)

बालङ्खा नेपालको पूर्व प्रशासनिक विभाजन अनुसार, पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्रको कोशी अञ्चल, भोजपुर जिल्लामा अवस्थित एक गाविस थियो। एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८मा यहाँको जनसङ्ख्या १६९६ रहेको थियो जसमध्ये ८१८ पुरुष र ८७८ महिला रहेका थिए भने यहाँ ३५३ घरधुरी रहेको थियो। तर यो जिल्लाकै दक्षिण पश्चिम क्षेत्रको प्रमुख बजार क्षेत्र हो | दक्षिण पूर्वमा पर्ने घोरेटार बजार पछि यो बालंखा बजार यस क्षेत्रको शैक्षिक एबं राजनीतिक दृष्टिकोणले विशेष महत्त्व राख्ने केन्द्र हो | जिल्ला सदरमुकामबाट टाढा र दुर्गम स्थान परेकाले लामो समयसम्म ओझल मा परेको यो बजार, सडक मार्ग ले जोडिए पछि एका एक आर्थिक एवम ब्यापारिक केन्द्र को रूपमा पनि विकास हुन थालेको छ |
२०६८ सालको तथ्यांक अनुसार बालंखा गाबिसको जनसङ्ख्या करिब १७०० छ जुन २०४८ सालको तथ्यांक भन्दा करिब ३०० सय कम हो | यसको मुख्य कारण बसाई सराइ र विदेश पलायन नै हो | यसै गरी छिमेकी गाबिसहरू थिदिन्खा (२०८४), पांचा (२४५७) वासिंग थर्पु (१६१३), यूँ (१८०७), दुम्माना (४५०७) र पावला (१३४१) गरी यो क्षेत्रमा जम्मा १५५०५ जना संख्या रहेको छ |

इतिहास

पुरानो राणा र पंचायत को शासन ब्यबस्थामा आमचोक भन्ने चलन थियो र यो क्षेत्रलाई आमचोक बालंखा भनिन्थ्यो | त्यसपछि चण्डी बजार गाउ भनियो जसमा अहिलेको बालंखा, थिदिन्खा, यूँ सबै पर्थ्यो| पंचायत कालमै अर्को प्रशासनिक बिभाजन गर्दा अलग्गै बालंखा गाउ पंचायत भनेर नामकरण भयो र दक्षिण पश्चिम क्षेत्र को केन्द्रको पनि यसलाई बनाइयो | प्रजातन्त्र प्राप्त भएपछी प्रशासनिक स्वरुप त्यहि भए पनि गाउ पंचायत को ठाउमा गाउ विकास समिति नाम राखियो |

२०३६ सालमा बहुदल र निर्दल को जनमत सङ्ग्रह को समयमा यो क्षेत्र भरिका लागि बालंखा बजारमै मतदान को व्यवस्था गरिएको थियो |

बिक्रम सम्बत २०३९ मा तत्कालिन राजा बिरेन्द्र को भ्रमण घोरेटारमा भएको बेला बालंखा मा हाइ स्कुल स्वीकृत प्रदान भएको थियो जसको फलस्वरुप चनडेश्वोर माध्यमिक बिद्यालय बालंखा बजारमा स्थापित भयो | यो स्कुलको स्थापना संगै यस क्षेत्रमा केहि शैक्षिक र राजनीतिक चहल पहल शुरु भयो |

बालंखा लाई केन्द्र को रूपमा मानिएपनि त्यस अनुसार यहाँ अड्डा कार्यालयहरु बिगतमा स्थापित नभएको देखिन्छ | स्वास्थ्य चौकी पांचा मा थियो भने पुलिस थाना बयाङ्ग मा थियो | धेरै पछि एउटा पशु स्वास्थ्य उपचौकिको भवन भने स्थापना गरिएको थियो | स्कुल स्थापना पछि २०४० सालतिर अमेरिकी पिसकोर स्वयम्सेवक माइकल सुलेविट्स बालंखा मा शिक्षक बनेर आए र उनले जाने बेलामा खानेपानी को व्यवस्था गरेर गएका थिए |