संगिनी नाच

संगिनी नाच यो केटिहरू वा आईमाईद्वारा गीत गाएर नाची-नाची खेल्ने एक परम्परागत नृत्य हो । संगिनी नाचमा धार्मिक ग्रन्थहरू जस्तै रामायण, महाभारत, गीता आदि जस्ता काव्य ग्रन्थहरूको कुरालाई गीत र लयमा परिणत गरी ताली बजाई नाच्ने र गाइने गरिन्छ । यस्तै नृत्यलाई 'संगिनी' भन्दछन् । वरिपरी गोलो घेरामा एक आपसमा हात जोडि वरिपरी घुम्दै गाउंदै नाच्दै गरिने यो संगिनी गीत सुन्नमा मिठो हुन्छ । विस्तारै गीत गाउंदै र नाच्दै गरिने यो संगिनी नाच बढ्दो आधुनिकीकरण सङ्घै विस्तारै लोप हुने स्थितिमा पुगेको छ त्यसकारण यसको संरक्षणमा सबैले ध्यान पुर्याउनु जरुरी छ ।

यि पनि हेर्नुहोस्

संगिनी नाच महिलाद्वारा गीत गाएर नाची नाची खेल्ने एक परम्परागत नृत्य हो । संगिनी नाचमा धार्मिक ग्रन्थहरू जस्तै रामायण, महाभारत, गीता आदि जस्ता काव्य ग्रन्थहरूको कुरालाई गीत र लयमा परिणत गरी ताली बजाई नाच्ने र गाइने गरिन्छ । यस्तै नृत्यलाई ुसंगिनीु भन्दछन् । वरिपरी गोलो घेराामा एक आपसमा हात जोडि वरिपरी घुम्दै गाउंदै नाच्दै गरिने यो संगिनी गीत सुन्नमा मिठो हुन्छ । विस्तारै गीत गाउंदै र नाच्दै गरिने यो संगिनी नाच बढ्दो आधुनिकीकरण सङ्घै विस्तारै लोप हुने स्थितिमा पुगेको छ त्यसकारण यसको संरक्षणमा सबैले ध्यान पुर्याउनु जरुरी छ ।

ऐतिहासिक पृष्ठभूमि

संगिनी नाचको ठ्याक्कै कहिलेदेखि सुरुवात भएको भन्ने स्पष्ट ऐतिहासिक प्रमाण छैन । यो नृत्य नेपालमा परम्परागत रूपमा विकसित भएको हो, र यसले समाजको सांस्कृतिक, धार्मिक, र सामाजिक पक्षलाई झल्काउँछ ।

१। साहित्यिक प्रमाण

पुराना लोकगीत र लोककथाहरूमा संगिनी नाचको स्वरूप झल्किन्छ । यद्यपि यसको लिखित प्रमाण प्राचीन साहित्यमा न्यून छ ।

२। समयरेखा ९अनुमान०

संगिनी नाचको सुरुवातलाई मध्यकालीन नेपाल ९प्रायः मल्लकाल, १२ औं देखि १८औं शताब्दी० वा त्योभन्दा पनि पुरानो मान्न सकिन्छ । यो त्यही समय थियो जब धार्मिक परम्परा, लोकसंस्कृति, र नृत्य कलाहरू फस्टाइरहेका थिए।

३। मल्लकाल ९१२औँ–१८औँ शताब्दी०

मल्ल राजाहरूको पालामा नेपालमा कला, संस्कृति, नृत्य, र संगीतले निकै फस्टाएको थियो । मल्लकालमा धार्मिक पर्व, नृत्य, र सांस्कृतिक कार्यक्रमहरूलाई प्रोत्साहन दिइन्थ्यो । महिलाहरूका सामूहिक नृत्यहरू, जस्तै स् संगिनी नाच, यस्तै समयमा प्रचलित भएका हुनसक्छन्।

४। शाहकाल ९१७६८ पछि०

नेपाल एकीकरणपछिको शाहकालमा पनि स्थानीय संस्कृति संरक्षण र प्रवर्धन गरिन्थ्यो । शाहवंशका राजाहरूले हिन्दू परम्परालाई प्रोत्साहन दिए। संगिनी नाच तीजजस्ता हिन्दू पर्वसँग नजिक रहेकोले, यो नृत्य सम्भवतः त्यस समयसमेत लोकप्रिय भएको थियो ।

५। स्थानीय परम्पराको प्रभाव

संगिनी नाच स्थानीय स्तरमा विकसित भएको मौलिक सांस्कृतिक सम्पत्र् िहो। यस नृत्यको सुरुवात कुनै विशेष राजाको पालामा नभई धार्मिक, सांस्कृतिक, र सामाजिक आवश्यकता पूरा गर्न भएको मान्न सकिन्छ ।

६। अरि मल्ल राजा र संगिनी नाचको सम्भावित सम्बन्ध

अरि मल्लको शासनकालको समयमा नेपालमा सांस्कृतिक गतिविधिहरूलाई प्रोत्साहन दिने परम्पराको प्रारम्भ भएको मानिन्छ । यद्यपि संगिनी नाच विशेष रूपमा अरि मल्लकै पालामा सुरु भयो भन्ने ठोस ऐतिहासिक प्रमााण छैन, तर मल्लकालमा कला र सांस्कृतिक अभ्यासहरूको फस्टाएकाले यस नृत्यको विकासमा महत््वपूर्ण भूमिका खेलेको हुनसक्छ ।

७। मल्लकाल र नृत्यको विकास

मल्ल राजाहरूको पालामा धार्मिक अनुष्ठान, नाचगान, र लोककला फस्टाएको थियो । अरि मल््लले सांस्कृतिक गतिविधिहरूको आधारशिला राखेका हुनसक्छन्। संगिनी नाच, जसले धार्मिक भावनाहरू, सामूहिक एकता, र महिलाहरूको अनुभवलाई व्यक्त गर्छ, यस्तै समयमै प्रचलित हुन थालेको अनुमान गरिन्छ ।

सांस्कृतिक महत्व

संगिनी नाच नेपाली समाजमा महिला सशक्तिकरणको प्रतीक मानिन्छ । यस नृत्यले महिलाहरूलाई आफ्नो भावना, वेदना, र आशाहरू खुला रूपमा व्यक्त गर्ने माध्यम प्रदान गर्दछ । परम्परागत रूपमा, यस नाचमा गीतहरू लोकधुनमा आधारित हुन्छन्  र तिनमा सामाजिक अन्याय, परिवारको माया, तथा महिलाका पीडालाई शब्दमा समेटिन्छ ।

संगिनी नाचका मुख्य विशेषताहरू

क० समूह नृत्य स्  संगिनी नाच सामान्यतः समूहमा प्रस्तुत गरिन्छ । सहभागीहरूले वृत्ताकार रूपमा नाच्दै गीत गाउँछन् ।

ख० लोकधुन स् नाचमा प्रयोग हुने गीतहरू नेपाली लोकधुनमा आधारित छन्।् ।

ग० पोशाक स्  यस नृत्यका लागि महिलाहरू परम्परागत पोशाक, जस्तै साडी र गहनाहरू लगाउँछन्।

घ० भाव अभिव्यक्ति स्  संगिनी नाच भाव प्रधान नृत्य हो, जहाँ नृत्य र गीतका माध्यमबाट जीवनका कथा प्रस्तुत गरिन्छ ।

संगिनी नाचको आधुनिक युगमा प्रभाव

आधुनिक समयमा, संगिनी नाचले आफ्नो मौलिकता गुमाउन थालेको भए पनि यसको महत्व अझै कायम छ । अहिले यो नृत्य सांस्कृतिक कार्यक्रम, प्रतियोगिता, र पर्वमा पनि प्रस्तुत गरिन्छ ।  संगिनी नाचले नारीको आवाजलाई सशक्त बनाउन योगदान र्पुयाउँदै आइरहेको छ ।