कुखौरी मलसाँप्रा

कुखौरी मलसाँप्रा; सामयिक शृङ्खला: Pliocene – Recent
संरक्षण स्थिति
	; कम चासोका (आइयुसिएन ३.१)
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जन्तु जगत
सङ्घ:	Chordata
वर्ग:	स्तनधारी प्राणी
गण:	Carnivora
कुल:	Mustelidae
उपकुल:	Mustelinae
वंश:	Martes; Pinel, 1792
प्रजाति:	M. flavigula
वैज्ञानिक नाम
	Martes flavigula; Boddaert, 1785
Subspecies
	M. f. flavigula (Boddaert, 1785); M. f. chrysospila (Pocock, 1936), Taiwan; M. f. robinsoni , Java

कुखौरी मलसाँप्रा नेपालमा पाइने मलसाँप्राे जातको स्तनधारी प्राणी हाे। एशियाको १००-३१०० मि को उचाइमा बस्न सक्ने यो एक मांसाहारी प्राणी हो। यसको वैज्ञानिक नाम (Martes flavigula) हो। यो एकदमै निडर जनावर हो र हल्का गन्हाउने कारणले गर्दा पनि यसका थाैरै मात्र सिकारी छन्। सानो देखिए पनि यो मानिससङ्ग पनि डराउँदैनन्।

वितरण र आवास[सम्पादन गर्नुहोस्]

कुखाैरी मलसाँप्रा अफगानिस्तान, पाकिस्तान,नेपाल,भारत र भुटानका पहाडी क्षेत्र,कोरियाली प्रायद्वीप,दक्षिणी चीन, ताइवान र पूर्वी रूसमा देखा पर्दछ। दक्षिणमा यसको दायरा बंगलादेश, म्यानमार, थाईल्याण्ड, मलय प्रायद्वीप, लाओस, कम्बोडिया र भियतनामसम्म फैलिएको छ। टन्टलापुर घाम र कठ्याङ्ग्रिने चिसो दुवैबाट सहनसिल भएकाले यो नेपालमा व्यापक रूपमा पाइन्छ। खासगरी यो नेपालका पाहाडी र हिमाली क्षेत्रमा बस्छन्। कञ्चनजङ्घा संरक्षण क्षेत्रमा ४५१० मि को उचाइमा रहेका घाँसे मैदानमा समेत यो भेट्टिएको छ। रूख सजिलै चढ्न सक्ने भएकोले धेरै जसो मानिसले जङ्गलमा यसलाई रूखमाथि नै देख्छन्।

शारीरिक वनावट र बानीव्यहोरा[सम्पादन गर्नुहोस्]

कुखौरी मलसाँप्राकाे घाँटी र ढाड पहेलो रंगको हुन्छ भने अनुहार, पुच्छर, र खुट्टाहरू काला हुन्छन्। भालेहरु पोथीभन्दा ठूला हुन्छन्। हुर्केबढेको वयस्क भालेको ताैल करिब ३-५ किलोग्राम हुन्छ भने पोथी २-४ किलोग्रामको हुन्छ। यसको पुच्छर शरीरको कुल लम्बाइकाे दुई-तिहाइ हुन्छ। यसका खुट्टा साना र बलिया हुन्छन् भने खुट्टाको तलवाहरू भद्दा, लचिलो कपालले ढाकिएका हुन्छन् ,यद्यपि औँलाका टुप्पा र पैटाला भने नाङ्गाे हुन्छ। यो मलसाँप्राले आफ्नो गुदा ग्रन्थीबाट एकदमै गन्हाउने तरल निकाल्न सक्छ जसलाई रक्षात्मक कार्यमा प्रयोग गरिन्छ। राैँ यसको छाेटो र सारो हुन्छ र जाडो कालतिर भने यसको राैँ बाक्लो हुन्छ।

यसले प्राय दिनमा नै सिकार गर्छ र आहाराको खोजीमा १०-३० किमि दुरीकाे यात्रा गरेकाे पाइएकाे छ। यसको प्रजनन्ऋतु फाल्गुन-चैत र असार-साउन तिर पर्छ। यस्ता समयमा भालेहरु पोथी पाउनका लागि एक अर्कासँग झगडा गर्छन्। सामान्यतया यिनीहरुले दुईदेखि तीन बच्चा (न्याउरा) जन्माउँछन्।

आहारा[सम्पादन गर्नुहोस्]

कुखौरी मलसाँप्राले धेरैजसो समूहमा सिकार गर्छन् र खासगरि भाले-पोथी मिलेर सिकार गर्छन्। मुसा,सर्प, खरायो, लोखर्के , चराचुरङ्गीका फुल, लुइँचे, कालिज, तित्रा, चिलिमे जस्ता पन्छी यसका प्रमुख आहारा हुन्। रूख चढ्नमा पनि सिपालु भएकाले यो चराचुरङ्गीका गुडँमा सजिलै पुग्न सक्छ नेपालका उच्च पाहाडी भेगमा र बर्मामा रतुवामृगका शावक पनि मारिन्छन्। घोरलका पाठा र अरु जातका हरिणका शावकको पनि सिकार गर्छन्।केही मानिसले बंदेलका घेंटालाई पनि सिकार गरेकाे देखेकाे भनि उल्लेख गरेका छन्। बेलाबखत हाब्रेलाई समेत आहारा बनाउँछन्। यो मान्छेका शवहरु खाने गरेको ज्ञात छ। रूसको Ussurilandमा कस्तूरी मृगको सिकार गरेको पाइएको छ। सानो तर फुर्तिलो कुखौरी मलसाँप्राले गाउँघरमा कुखुरा र बिरालोहरूलाइ पनि मारेर लग्छन्। घरपालुवा कुखुराकाे बढी सिकार गर्ने भएकाेले यसकाे नाममा कुखाैरी झुन्दिन गएको हुनसक्छ। यसको थाेरै मात्र सिकारी छन् जसमा चितुवा,भालु र साइबेरियन बाघ पर्छन्।