चन्द्रप्रकाश बानियाँ

चन्द्रप्रकाश बानियाँ
जन्म	(1951-04-07) ७ अप्रिल १९५१ बेनी, म्याग्दी जिल्ला
राष्ट्रियता	नेपाली
पेशा	शिक्षक, पत्रकार, राजनीतिज्ञ, लेखक
उल्लेखनीय कार्य	महारानी
राजनीतिक दल	नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी–लेनिनवादी) (१९७८)
जीवनसाथी	मित्रकुमारी बानियाँ
सन्तान	२
पुरस्कार	मदन पुरस्कार

चन्द्रप्रकाश बानियाँ (जन्म ७ अप्रिल १९५१) एक नेपाली लेखक, स्तम्भकार, शिक्षाविद् र राजनीतिज्ञ हुन्। उहाँ सन् १९९१ को आमनिर्वाचनमा म्याग्दी (निर्वाचन क्षेत्र २) बाट नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (मार्क्सवादी–लेनिनवादी) (१९७८) बाट प्रतिनिधि निर्वाचित हुनुभएको थियो । उनले २०१९ मा आफ्नो उपन्यास महारानीका लागि मदन पुरस्कार जिते।

प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा

उहाँको जन्म ७ अप्रिल १९५१ (२५ चैत २००७) पश्चिम नेपालको गण्डकी प्रदेशको म्याग्दी जिल्लाको बेनीमा बुबा हस्तदल बानियाँ र आमा नन्दकुमारी बानियाँका कान्छो छोराको रूपमा भएको थियो। उनले बाग्लुङ जिल्लाको विद्यादेवी माध्यमिक विद्यालय (विद्यादेवी माध्यमिक विद्यालय)बाट एसएलसी तहको शिक्षा पूरा गरे । उनले ठमेलको सरस्वती बहुमुखी क्याम्पसबाट स्नातक उपाधि हासिल गरेका हुन् ।

राजनीतिक जीवन

एसएलसी पास गरेपछि बेनीको भीरमुनीस्थित बालबोधिनी स्कुलमा पढाउन थाले । त्यसपछि उनले पौलस्त्य माध्यमिक विद्यालय, मुक्तिधाम माध्यमिक विद्यालय र मंगला माध्यमिक विद्यालयमा अध्यापन गरे। आफ्नो अध्यापनकालमा उनी शिक्षक आन्दोलनमा संलग्न भए । आन्दोलनसँगै उनले आफ्नो राजनीतिक यात्रा सुरु गरे । उनले २०३६ सालमा लोकसेवा परीक्षा उत्तीर्ण गरेका थिए तर पञ्चायत विरोधी आन्दोलनमा संलग्न भएको आरोपमा सरकारले प्रतिबन्ध लगाएको थियो।

उनी २०४० सालमा तत्कालीन नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (मार्क्सवादी–लेनिनवादी) (१९७८) मा प्रवेश गरेका थिए । उनले सन् १९९१ को नेपालको आमनिर्वाचन (२०४७) मा म्याग्दी (निर्वाचन क्षेत्र २ ) बाट उम्मेदवारी दिएका थिए । उनी सक्रिय राजनीतिक नेता थिए । २०५० सालमा उनलाई ब्रेन ट्युमर भएको थियो र डा. उपेन्द्र देवकोटाको सल्लाहमा उनले राजनीतिक जीवनबाट ब्रेक लिने निर्णय गरे । उनले २०५१ आम निर्वाचन मा उम्मेदवारी दिएनन् । सन् १९९७ मा पार्टी फुट्यो । त्यसपछि उनले पार्टी सदस्यता नवीकरण नगर्ने र राजनीतिक जीवन छोड्ने निर्णय गरे।

राजनीतिक जीवनमा उनी पटकपटक जेल परेका थिए । उनको कब्जाको समयमा सरकारले उनका धेरै पाण्डुलिपिहरू जलाएको थियो।

साहित्यिक जीवन

सानैदेखि साहित्यमा रुचि थियो । विद्यालयमा विभिन्न प्रतियोगितामा भाग लिने गर्दथे । विभिन्न पौराणिक र धार्मिक ग्रन्थहरु पढ्थे । उनी पत्रकारितामा पनि संलग्न थिए र आफ्नो जिल्लाबाट प्रकाशित धौलागिरी साप्ताहिक पत्रिकामा स्तम्भकारका रूपमा लेखेका थिए। काठमाडौं आएपछि उनले जनआस्था र जनधारणा साप्ताहिकका लागि लेखे ।

बेनीमा रहँदा उनले इतिहासिक पर्वत राज्य (ऐतिहासिक पर्वत राज्य ) नामक पुस्तक लेखेका थिए। उनी आफ्नो पुस्तक प्रकाशनका लागि काठमाडौंका विभिन्न प्रकाशकमा गए । साझा पब्लिकेशन्सले पाण्डुलिपि स्वीकार गरे तर न छापेको छ न लेखकले छाप्न दिएको छ । केही वर्षपछि साझा प्रकाशनले पाण्डुलिपि फिर्ता दिएपछि विसं २०६५ (२००८) मा बेनी पुस्तकालयबाट प्रकाशित भयो । विसं २०६८ (२०११) मा उनले खस जाति र कुल पूजा नामक पुस्तक खसा जातिको पुर्खाको पूजा गर्ने रीतिरिवाजको बारेमा प्रकाशित गरे।

उनले 29 सेप्टेम्बर 2018 मा मृत्यु संस्कार मन्थन: इतिहास, मान्यता र वास्तविकता नामक पुस्तक प्रकाशित गरे, खस समाजमा मृत्यु परम्पराको बारेमा गैर-कथा पुस्तक।

सेप्टेम्बर २०२० मा, उनले भौज्याहा शीर्षकको निबन्धहरूको संग्रह प्रकाशित गरे। पुस्तक शिखा बुक्सले प्रकाशित गरेको हो । यस सङ्ग्रहमा विभिन्न धार्मिक, सांस्कृतिक, ऐतिहासिक र केही स्थानीय समस्याहरूका साथै सामाजिक अभ्यासहरूका बारेमा समयसँगै लिखित ४० निबन्धहरू छन्। पुस्तकले मा रत्न श्रेष्ठ पुरस्कार जित्यो। उनले २०२१ मा माकुराको पूनर्जन्म नामक संस्मरण प्रकाशित गरे।

सन् २०२३ फेब्रुअरी ४ मा, पर्वत राज्य बारे उनको चौबिसी राज्य पर्वत शीर्षकको पुस्तक प्रकाशित भयो । पुस्तकलाई पाँच खण्डमा विभाजन गरिएको छः पहिलो खण्डमा खासा साम्राज्यको पतन र चौबिसी राज्यको जन्म, दोस्रो खण्डमा पर्वत राज्यको स्थापना, उदय र पतन, तेस्रो खण्डमा सामाजिक, आर्थिक अवस्थाको वर्णन गरिएको छ र पर्वत राज्यको प्रशासनिक व्यवस्था, चौथो खण्डमा पर्वत राज्यका केही महत्वपूर्ण ऐतिहासिक स्थानहरू वर्णन गरिएको छ, र पाँचौं खण्डमा राज्य विघटनपछिको पहाडको राजनीतिक अवस्था र सन्दर्भ सामग्रीहरू विभाजन गरिएको छ ।

बिब्लियोग्राफी

पुस्तकको शीर्षक	प्रकाशित मिति	विधा	प्रकाशक	पुरस्कारहरू
ऐतिहासिक पर्वत राज्य	२००८	ऐतिहासिक गैर आख्यान	बेनी पुस्तकालय
खस जाति र कुल पूजा	२०११	गैर आख्यान	बानिया बन्धु समाज
मृत्यु संस्कार मन्थन: इतिहास, मान्यता र बस्तविकता	२९ सेप्टेम्बर २०१८	गैर आख्यान	शिखा बुक्स
महारानी	२०१९	ऐतिहासिक आख्यान		मदन पुरस्कार
भौज्याहा	सेप्टेम्बर २०२०	गैर आख्यान		रत्न श्रेष्ठ पुरस्कार
माकुराको पूनर्जन्म	२०२१	संस्मरण
चौबिसी राज्य पर्वत	४ फेब्रुअरी २०२३	ऐतिहासिक गैर आख्यान

व्यक्तिगत जीवन

उनी हाल पोखरामा श्रीमती मित्राकुमारी बानियासँग बस्दै आएका छन् । उनीहरुका एक छोरा र एक छोरी गरी दुई सन्तान छन् ।

यो पनि हेर्नुहोस्

• भागीराज इङनाम
• निलम कार्की निहारिका
• रामलाल जोशी