नेपालमा निर्वाचन
निर्वाचन निश्चित कार्यका लागि प्रतिनिधि छान्ने वा चुन्ने कार्य हो। साधारणतया स्थानीय, प्रादेशिक वा राष्ट्रिय सरकारका विभिन्न अङ्ग अर्थात् संसद वा सरकारमा निश्चित भूगोलमा बस्ने बासिन्दाको प्रतिनिधि छान्ने कार्य निर्वाचन हो। विश्वका अधिकांश देशले खुला वा बन्द प्रकृयाबाट निर्वाचन गराउने गर्दछन्। नेपालमा बालिग (१८ वर्ष उमेर पुगेका) मतदाताहरूले मत दिएर जनप्रतिनिधि निर्वाचन गर्ने व्यवस्था छ।
इतिहास
[सम्पादन गर्नुहोस्]नेपालमा भएको पहिलो निर्वाचन राणाकालको अन्त्यमा भएको म्यूनिसिपल चुनाव हो। यो निर्वाचन राणा प्रधानमन्त्री पद्म सम्शेरले वि.सं. २००४ जेठ ३ गते गराएका थिए।[१] यस अगाडि कुनै निर्वाचनको अनुभव नगरेको यस निर्वाचनमा महिला लाई मताधिकार थिएन। उपस्थित भएका पुरुष हरूले मत दिएर प्रतिनिधि छानिएको थियो।[२]
बालिग मताधिकारको आधारमा नेपालमा भएको पहिलो निर्वाचन . २०१५ फागुन ७ मा भएको आम निर्वाचन हो।[३][४][५] वि.सं. २००७ सालमा राणा शासन अन्त्य भएपछि वि.सं. २०१० भदौ १७ मा भएको काठमाडौ नगरपालिकाको निर्वाचनमा पहिलो पटक महिलाले पनि मतदान गर्न पाएका थिए।[२] सो निर्वाचनमा दुई तिहाई मत पाएर जनकमान श्रेष्ठ मेयर निर्वाचित भएका थिए।
वि.सं. २०१५ सालमा भएको आम निर्वाचनलाई पहिलो निर्वाचन मानिएको छ। बालिग मताधिकारको आधारमा नेपालमा हालसम्म निम्नानुसारका निर्वाचनहरू भएका छन्।
राष्ट्रिय निर्वाचनहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- प्रतिनिधि सभा निर्वाचन २०१५
- राष्ट्रिय जनमत सङ्ग्रह २०३६
- राष्ट्रिय पञ्चायत सदस्य निर्वाचन वि.सं. २०३८
- राष्ट्रिय पञ्चायत सदस्य निर्वाचन वि.सं. २०४३
- राष्ट्रिय पञ्चायत सदस्य निर्वाचन वि.सं. २०४३
- राष्ट्रिय पञ्चायत सदस्य निर्वाचन वि.सं. २०४३
- प्रतिनिधि सभा निर्वाचन २०४८
- उपनिर्वाचन सुनसरी-३ र काठमाडौँ-५
- उपनिर्वाचन काठमाडौँ-१ र झापा-१
- प्रतिनिधि सभा निर्वाचन २०५१
- उपनिर्वाचन सुनसरी-५, काठमाडौँ-१, रौतहट-२, रूपन्देही-२, बैतडी-१
- प्रतिनिधि सभा निर्वाचन २०५६
- संविधान सभा निर्वाचन २०६४
- उपनिर्वाचन मोरङ-५ र ७, धनुषा-५, कास्की-१, रोल्पा-२ कञ्चनपुर-४
- संविधान सभाको दोस्रो निर्वाचन २०७०
- उपनिर्वाचन काठमाडौँ २, चितवन ४, बर्दिया १ ,कैलाली ६
- सङ्घीय संसद तथा प्रदेश सभा निर्वाचन २०७४ (मंसीर १० गते र २० गते)
- प्रतिनिधि सभा निर्वाचन २०७४
- राष्ट्रिय सभा निर्वाचन २०७४
- प्रदेश सभा निर्वाचन, २०७४
- प्रतिनिधि सभा निर्वाचन, २०७९
- प्रदेश सभा निर्वाचन, २०७९
जनमत सङ्ग्रह
[सम्पादन गर्नुहोस्]जनमत सङ्ग्रह, २०३७ सुधारिएको पञ्चायती व्यवस्था कायम राख्ने कि बहुदलीय व्यवस्था लागु गर्ने भनी जनमत सङ्ग्रह गरिएको थियो।
स्थानीय निर्वाचन
[सम्पादन गर्नुहोस्]- म्यूनिसिपल निर्वाचन २००४ जेठ ३
- नगरपालिका निर्वाचन २०१० भदौ १७
- स्थानीय निर्वाचन २०१४ माघ ७
- गाउँ पञ्चायत निर्वाचन २०१८ फागुन ७
- अञ्चल पञ्चायत निर्वाचन २०१९
- गाउँपञ्चायत निर्वाचन २०२०
- गाउँ नगर जिल्लापञ्चायत निर्वाचन २०३२
- गाउँ नगर जिल्लापञ्चायत निर्वाचन २०३९ वैशाख २८ र ३१ तथा जेठ ३ र ४ गते
- गाउँ नगर जिल्लापञ्चायत निर्वाचन २०४३ चैत ७ र १०
- ०५४ वैशाख २० र जेठ ४
- नगरपालिका निर्वाचन २०६२
- स्थानीय निकाय निर्वाचन २०४९
- स्थानीय निकाय निर्वाचन २०५४
- स्थानीय निकाय निर्वाचन २०७४ (बैशाख ३१, असार १४ र असोज २ गते) [६]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ नेपालको निर्वाचन इतिहास, निर्वाचन आयोग नेपाल, २०७४, पृ: ८७१।
- ↑ २.० २.१ "यस्तो छ अहिलेसम्म भएका १२ स्थानीय चुनावको इतिहास", अनलाइन खबर, अन्तिम पहुँच ११ जुन २०१८।
- ↑ मैनाली, गोपीनाथ, "लोकतन्त्र र निर्वाचन", गोरखापत्र, अन्तिम पहुँच ११ जुन २०१८।
- ↑ "नेपालमा संसदीय ईतिहास", Parliament Watch Nepal, अन्तिम पहुँच ११ जुन २०१८। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ४ जुन २०१८ मिति
- ↑ नेपाल, जगत, पहिलो संसद बीपी–महेन्द्र टकराव।
- ↑ "स्थानीय निर्वाचनको इतिहास", Center for Media Research। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१८-०७-२२ मिति