शिवाकोटी
| यो लेख हिन्दीबाट नेपालीमा अनुवाद गरिएको हो, यसमा कतिपय त्रुटिहरु छन् जसलाई तपाईं सुधार गर्न सक्नु हुन्छ। |
 | एक अनाथ पृष्ठको रुपमा रहेको, अन्य विकिपृष्ठसित नजोडिएको वा एक-दुईवटा लेखहरूसँग मात्र जोडिएको हुनसक्छ। कृपया सम्बन्धित लेखहरूलाई यस पृष्ठ सूत्रसँग जोड्न सहायता गर्नुहोस् |
यहाँ तपाईंले दिएको जानकारीलाई आधार बनाई शिवाकोटीहरूको ऐतिहासिक विवरणलाई सच्याएर, क्रमबद्ध र तथ्यपरक ढंगले पुनः तयार गरिएको छ:
शिवाकोटीहरूको ऐतिहासिक मूल र वंश परम्परा (संसोधित रूप)
[सम्पादन गर्नुहोस्]१. थर, गोत्र र धार्मिक परिचय
[सम्पादन गर्नुहोस्]- थर: शिवाकोटी
- गोत्र: भारद्वाज
- जाति: उपाध्याय ब्राह्मण
- आराध्यदेव: भगवान महादेव (शिव)
- कुलदेवता: कालीनाग
- विशेष तान्त्रिक देवता (भक्ति संलग्न):
- वायु गणपति
- गणधरा
- महिपति
- मनधरा
२. प्रारम्भिक उत्पत्ति—भारतको कुमाउँ गढवाल र क्राचल वंश
[सम्पादन गर्नुहोस्]- शिवाकोटीहरूको मूल उत्पत्ति भारत खण्डको कुमाउँ–गढवाल क्षेत्रबाट भएको हो।
- यो क्षेत्र क्राचल वंशका राजाहरूद्वारा शासित थियो, जो नेपालको मल्ल वंशका पूर्वज हुन् भन्ने ऐतिहासिक मान्यता छ।
- गणेश उपाध्याय, जो शिवाकोटीहरूको प्राचीन पुर्खा थिए, कुमाउ गढवाल राज्यका कुल राज पुरोहित वंशका भारद्वाज गोत्रीय उपाध्याय ब्राह्मण थिए।
३. मुस्लिम आक्रमण र विस्थापनको इतिहास
[सम्पादन गर्नुहोस्]- भारतको कुमाउँ गढवाल क्षेत्रमा मुस्लिम आक्रमण सुरु भएपछि धार्मिक संकट उत्पन्न भयो।
- गणेश उपाध्याय ले राज्यका तान्त्रिक–धार्मिक देवता—वायु गणपति, गणधरा, महिपति, मनधरा—र कुलदेवता कालीनाग लाई
- भूनेमा (पवित्र रक्षा विधिबाट) राखी,
- आफ्नो परिवार र धर्म परम्परा सहित
- पूर्वतर्फ विस्थापन गरे।
४. शिवाकोट राज्य र थरको उत्पत्ति
[सम्पादन गर्नुहोस्]- विस्थापनक्रममा उनीहरू शिवाकोट नामक एक मल्ल अधीनस्थ राज्यमा आइपुगे।
- यहाँ पनि क्राचल वंशकै मल्ल थरका राजाहरू शासनमा थिए।
- उनीहरू केही दशक त्यहीँ बसे।
- शिवको भक्तिमा लीन रहँदा स्थानीयहरूले “शिवकोटबाट आएका ब्राह्मणहरू” भनेर सम्बोधन गर्न थाले।
- यही आधारमा “शिवाकोटी” थर स्थायी रूपमा रहन गयो।
५. दोलखातर्फको यात्रा र स्थायी बसोबास
[सम्पादन गर्नुहोस्]- मुसलमान आक्रमणको खतरा शिवाकोट राज्यमा पनि देखिएपछि, गणेश उपाध्याय परिवारसहित पूर्वतिर लागे।
- रामेछापको उत्तरी भेग हुँदै दोलखाको सुनखानी गाविस (हाल छपर्कु भनिने) क्षेत्रमा आइपुगे।
- त्यहाँ तितेपातीको छाप्रो बनाई बसोबास गरे, जसले गर्दा त्यस स्थानको नामै “छपर्कु” रहन गएको भनाइ छ।
- त्यस नजिकै कुटी बनाएर शिवको आराधना जारी राखे।
६. धार्मिक परम्परा र सांस्कृतिक पहिचान
[सम्पादन गर्नुहोस्]- शिवाकोटीहरू शिवका परम भक्त हुन्।
- उनीहरूको कुलदेवता कालीनाग हुन्, जसलाई विशेष विधिबाट पूजिन्छ।
- साथसाथै, उनीहरूले राज्यीय तान्त्रिक देवता (वायु गणपति, गणधरा, महिपति, मनधरा) को निरन्तर पूजा गर्छन्।
- यी देवता उनीहरूका वंशीय धार्मिक संरक्षक हुन्, जसको पूजा आज पनि चलिरहेको छ।
७. दोलखा राज्य र मल्ल शासनको सन्दर्भ
[सम्पादन गर्नुहोस्]- शिवाकोटीहरू दोलखा आइपुग्दा, दोलखा राज्य काठमाडौं मल्ल राजाको अधीनमा थियो।
- त्यसबेला शासनको नेतृत्व जयराम सिंह नामक महामन्त्रीले गरिरहेका थिए।
- पछि मुस्लिम आक्रमणका कारण सिंह राजाहरू दोलखा भागेर आए।
- कालान्तरमा उनीहरूले दोलखामा स्वतन्त्र शासन स्थापना गरेको भनाइ पाइन्छ।
निष्कर्ष
[सम्पादन गर्नुहोस्]शिवाकोटी वंशको इतिहास धर्म, विस्थापन, संरक्षण र परम्पराको अनोठो समन्वय हो।
- शिव आराध्यदेवका रूपमा
- कालीनाग कुलदेवताका रूपमा
- वायु गणपति, गणधरा, महिपति, मनधरा वंशीय रक्षादेवका रूपमा उनीहरूको पूजाआजा परम्परा, ऐतिहासिक बसाइँसराइ र सांस्कृतिक सम्पदा आजसम्म पनि संरक्षणमा छ।
शिवाकोटीहरू हाल नेपालको मध्य तथा पूर्वी भागमा छरिएर रहेको पाइन्छ । भारतका विभिन्न राज्यहरू, भुटान, बर्मा, लगायत विश्वका अन्य धेरै देशमा समेत शिवाकोटीको बसोबास रहेको छ। आज भन्दा करिब ४०० वर्स पहिले भारतको कुमाउबाट नेपालको शिवकोट हुँदै हाल दोलखा जिल्लामा पर्ने सुनखानि भन्ने स्थानमा आइ बसोबास गरेको इतिहासमा पाइन्छ ।
सगोत्री
[सम्पादन गर्नुहोस्]निम्न दियिएका थरहरू सगोत्री पर्न जान्छन अर्थात यी थर भएका व्यक्तिहरुले शिवाकोटीसङ्ग विवाह गर्नुहुदैन।
- चौलागाई, सुवेदी, थपलिया, निरौला, कंडेल,
- वाग्ले, लोहनी, पन्त, अधिकारी, दुधपोखरेल, देवकोटा, जमरकट्टेल,
- चौरेल, शिवाकोटी, पन्थी, उपाध्याय, जोशी,
- बराकोटी, बारकोटी (बाह्रकोटी), बस्नेत(श्रिपाली), चिमरिया, विमली,
- पाँडे, चन्द, ठकुरी, स/पहाडी ब्राह्मण-क्षत्री (घर्ति क्षेत्रि),
- कालाखेती, इटनी( मुख्यगरी धादिङ जिल्लामा बसोबास रहेका),
- बोहरा, सिटौला, संग्रौला, अकौलिया,
- सिलवाल, चिलुवाल तथा बैँस राजपूत ४९ अदर्स, हटुवाल, हटवाल, हट्वाल ।