भास्कराचार्य

भास्कर द्वितीय
Statue of Bhaskara II at Patnadevi
जन्म	अन्दाजी 1114 Vijjadavida, Maharashtra (probably Patan in Khandesh or Beed in Marathwada)
मृत्यु	अन्दाजी ११८५(1185-00-00) (उमेर ७०–७१) उज्जैन, Madhya Pradesh
अन्य नाम	भास्कराचार्य
पेशा	Astronomer, mathematician
Academic background
Academic work
Era	शक संवत्
Discipline	गणितज्ञ, ज्योतिष, geometer
Main interests	बीजगणित, अङ्क गणित, त्रिकोणमिति
Notable works	सिद्धान्त शिरोमणि Līlāvatī, Bījagaṇita, Karaṇa-Kautūhala Grahagaṇita and Golādhyāya

Bhaskara's proof of the Pythagorean Theorem.

भास्कराचार्य या भास्कर द्वितीय (१११४ – ११८५ ) प्राचीन भारतका एक प्रसिद्ध गणितज्ञ एवं ज्योतिषी थिए। उनीद्वारा रचित मुख्य ग्रन्थ सिद्धान्त शिरोमणि हो जसमा लीलावती, बीजगणित, ग्रहगणित तथा गोलाध्याय नामक चार भाग छन्। यी चार भाग क्रमशः अंकगणित, बीजगणित, ग्रहको गतिसँग सम्बन्धित गणित तथा गोलसँग सम्बन्धित छन्। आधुनिक युगमा धरतीको गुरुत्वाकर्षण शक्तिको खोजको श्रेय न्यूटनलाई दिइन्छ। तर गुरुत्वाकर्षणको रहस्य न्यूटनभन्दा कयौ शताब्दी पहिले भास्कराचार्यले उजागर गरेका थिए । भास्कराचार्यले आफ्नो ‘सिद्धांतशिरोमणि’ ग्रन्थमा पृथ्वीको गुरुत्वाकर्षणको बारेमा लेखेका छन कि ‘पृथ्वी आकाशीय पदार्थलाई विशिष्ट शक्तिद्वारा आफ्नो तर्फ आकर्षित गर्छ । यस कारण आकाशीय पिण्ड पृथ्वीमा झार्छन्’। उनले करणकौतूहल नामक एक दूसरे ग्रन्थ की भी रचना गरेकाअ थिए। कथित रूपमा उनी उज्जैनको वेधशाला का अध्यक्ष भी थे। उनलाई मध्यकालीन भारतको सर्वश्रेष्ठ गणितज्ञ मानिन्छ।

सिर्जनाहरू

११५० ईस्वीमा उनले चार भागमा संस्कृत श्लोकमा सिद्धान्त शिरोमणि नामक ग्रन्थ रचना गरे, जुन यस प्रकार छ:

1. पतिगणिताध्याय या लीलावती ,
2. बीजगणिताध्याय
3. ग्रहगणिताध्याय, र
4. गोलाध्याय

गणित

त्रिकोणमिति

गोलाध्याय के ज्योत्पत्ति भागमा निम्नलिखित श्लोकहरूमा Sin (a+b) = Sin a Cos b + Cos a sin b वर्णन गरिएको छ

चापयोरिष्ट्योर्डर्ज्य मिठकोटिज्यकाहते।

त्रिज्यभक्त तयोरैक्यम् सचपैक्यस्य दोर्ज्यक। २१

चपन्तरस्य जीव स्यात् तयोरन्तरसम्मिता। २१ १/२

यो पनि हेर्नुहोस्

• भास्कर प्रथम
• भारतीय गणित
• भारतीय गणितज्ञ सूची
• भास्कराचार्य द्वितीयको सूत्रको प्रमाण
• आर्यभट्ट