धोंडो केशव कर्वे
धोंडो केशव कर्वे | |
|---|---|
 कर्वे भारतको १९५८ टिकटमा | |
| जन्म | १८ अप्रिल १८५८ दापोली, बम्बे प्रेसिडेन्सी, ब्रिटिश भारत |
| मृत्यु | ९ नोभेम्बर १९६२ (उमेर १०४) पुणे, महाराष्ट्र, भारत |
| पेशा |
|
| जीवनसाथी | राधाबाई र गोदुबाई |
| सन्तान | ३, रघुनाथ कर्वे सहित |
| पुरस्कार | भारत रत्न (१९५८) पद्मविभूषण (१९५५) |
धोंडो केशव कर्वे (१८ अप्रिल १८५८ – ९ नोभेम्बर १९६२) महर्षि कर्वे भनेर चिनिने, भारतमा महिला कल्याणको क्षेत्रमा एक समाज सुधारक थिइन्। उनले विधवा पुनर्विवाहको वकालत गरे र उनले आफैं पनि विधवासँग विवाह गरे। कर्वे विधवाहरूको शिक्षाको प्रवर्द्धनमा अग्रगामी थिए। उनले सन् १९१६ मा भारतमा पहिलो महिला विश्वविद्यालय, श्रीमती नाथीबाई दामोदर ठाकरसे महिला विश्वविद्यालय स्थापना गरे। [१] सन् १९५८ मा उनको १०० औं जन्मदिनको अवसरमा भारत सरकारले उनलाई सर्वोच्च नागरिक पुरस्कार भारत रत्न प्रदान गरेको थियो। उनले देवदासी प्रथाविरुद्ध सम्मेलन आयोजना गरे । उनले केटीहरूको लागि अनाथ बालिकाश्रम सुरु गरे। उनको प्रयासबाट २० औं शताब्दीमा पहिलो महिला विश्वविद्यालय स्थापना भएको थियो।
जीवनी
[सम्पादन गर्नुहोस्]प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा
धोंडो केशव कर्वेको जन्म १८ अप्रिल १८५८ मा महाराष्ट्रको रत्नागिरी जिल्लाको शेरावलीमा भएको थियो। उहाँ निम्न मध्यम वर्गीय चितपावन ब्राह्मण परिवारका हुनुहुन्थ्यो र उहाँको बुबाको नाम केशव बापुन्ना कर्वे थियो। [२] वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ६ फेब्रुअरी २०१९ मिति सन् १८८४ मा उनले एल्फिन्स्टन कलेजबाट गणितमा स्नातक गरे। [३]
जीवनवृति
1891-1914 को समयमा, कार्वेले पुणे, महाराष्ट्रको फर्ग्युसन कलेजमा गणित पढाए। [४] [५] 1929 मा, उहाँले युरोप, अमेरिका र जापान भ्रमण गर्नुभयो। यस यात्राको क्रममा उनले अल्बर्ट आइन्स्टाइनलाई भेटे। यो विश्व भ्रमणको क्रममा उनले विश्वविद्यालयका लागि कोष पनि उठाए । [६]
पुरस्कार र सम्मान
[सम्पादन गर्नुहोस्]- 1942 - बनारस हिन्दू विश्वविद्यालय द्वारा डक्टर अफ लेटर (डी. लिट.) सम्मानित
- 1951 – डि.लिट. पुणे विश्वविद्यालय द्वारा
- 1954 – डि.लिट. द्वारा S.N.D.T. विश्वविद्यालय
- 1955 – भारत सरकार द्वारा पद्म विभूषण सम्मानित[१]
- 1957 - LL.D. मुम्बई विश्वविद्यालय द्वारा
- 1958 – भारत सरकार द्वारा भारत रत्न, भारतको सर्वोच्च नागरिक पुरस्कार से सम्मानित[१]
उनको सम्मानमा, पुणेको कर्वेनगरलाई उनको नाममा नामकरण गरिएको थियो र मुम्बई (मुम्बई) को क्वीन्स रोडको नाम महर्षि कर्वे रोड राखिएको थियो।
सन्दर्भ
[सम्पादन गर्नुहोस्]
- ↑ १.० १.१ /www.mha.nic.in/pdfs/PadmaAwards1954-2007.pdf "Padma Awards Directory (1954–2007)", Ministry of Home Affairs, pdfs/PadmaAwards1954-2007.pdf मूलबाट १० अप्रिल २००९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २६ नोभेम्बर २०१०। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १९ अक्टोबर २०१७ मिति