भीमसेन जोशी
स्वरभास्कर भीमसेन जोशी | |
---|---|
जन्म | भीमसेन गुरुराज जोशी ४ फेब्रुअरी १९२२ रोन तालुक, गडग जिल्ला, कर्नाटक, भारत |
मृत्यु | २४ जनवरी २०११ पुणे, महाराष्ट्र, भारत | (उमेर ८८)
राष्ट्रियता | Indian |
पेशा | हिन्दुस्तानी शास्त्रीय संगीत गायनकार |
कार्यकाल | १९४१-२००० |
मातापिता | गुरुराजराव जोशी (पिता) रमा बाई (आमा) |
पुरस्कार |
|
साङ्गीतिक जीवन | |
विधा | (भजन र अभंग को रुप मा ) |
वाद्ययन्त्र |
पंडित भीमसेन गुरुराज जोशी (४ फेब्रुअरी १९२२ - २४ जनवरी २०११), जो सम्मानित उपसर्ग पंडित द्वारा पनि चिनिन्छन्, हिन्दुस्तानी शास्त्रीय परम्परामा कर्नाटकका एक महान भारतीय गायक थिए। उहाँ गायनको ख्याल रूपका साथै भक्ति संगीत (भजन र अभंग) को लोकप्रिय प्रस्तुतिहरूको लागि परिचित हुनुहुन्छ। जोशी हिन्दुस्तानी शास्त्रीय संगीतको किराना घराना परम्पराका हुन्। उहाँ आफ्नो कन्सर्टको लागि प्रसिद्ध हुनुहुन्छ, १९६४ र १९८२ को बीचमा जोशीले अफगानिस्तान, इटाली, फ्रान्स, क्यानडा र संयुक्त राज्य अमेरिकाको भ्रमण गर्नुभयो।उहाँ भारतका पहिलो संगीतकार हुनुहुन्थ्यो जसको कन्सर्टहरू न्यूयोर्क शहरमा पोस्टरहरू मार्फत विज्ञापन गरिएको थियो। [१][२]
१९९८ मा, उनलाई संगीत नाटक अकादमी फेलोशिप, संगीत नाटक अकादमी, संगीत, नृत्य र नाटकको लागि भारतको राष्ट्रिय एकेडेमी द्वारा प्रदान गरिएको सर्वोच्च सम्मान प्रदान गरियो।[३] त्यसपछि, उनले २००९ मा भारतको सर्वोच्च नागरिक सम्मान, भारत रत्न प्राप्त गरे। [४]
बाल्यकाल
[सम्पादन गर्नुहोस्]भीमसेन जोशीको जन्म ४ फेब्रुअरी १९२२ मा कन्नड[५] देशस्थ माधव ब्राह्मण परिवार[६] मा गुरुराजराव जोशी र गोदावरीबाईको धारवाड जिल्लाको गदगमा भएको थियो जुन तत्कालीन ब्रिटिश भारतको बम्बे प्रेसिडेन्सीमा थियो।[७][८] उनका बुबा गुरुराज जोशी विद्यालयका शिक्षक थिए । भीमसेन १६ दाजुभाइमध्ये जेठा थिए। उनले सानै उमेरमा आमा गुमाए ।[९]
बाल्यकालमा, जोशी संगीत र हर्मोनियम र तानपुरा [१०] जस्ता संगीत वाद्ययन्त्रहरूमा मोहित हुनुहुन्थ्यो र प्रायः संगीत ब्यान्डको साथमा जुलुसहरू पछ्याउनुहुन्थ्यो।
व्यक्तिगत जीवन
[सम्पादन गर्नुहोस्]जोशीले दुई विवाह गरेका थिए ।उनको पहिलो श्रीमती सुनन्दा कट्टी थिइन्, उनका मामाकी छोरी, जसलाई उनले सन् १९४४ मा विवाह गरेका थिए। सुनन्दाबाट उनका चार सन्तान थिए; राघवेन्द्र, उषा, सुमंगला र आनन्द। [११]1951 मा, उनले कन्नड नाटक भाग्य-श्रीमा सह-अभिनेता वत्सला मुधोलकरसँग विवाह गरे। बम्बई प्रेसिडेन्सीमा हिन्दूहरू बीचको द्विविवाहलाई कानूनद्वारा निषेध गरिएको थियो; त्यसैले उनले नागपुर (केन्द्रीय प्रान्तको राजधानी र १९५१ मा बेरार) मा बसोबास गरे जहाँ द्विविवाहलाई अनुमति दिइएको थियो र त्यहाँ दोस्रो पटक विवाह गरे। उनले सुन्दासँग सम्बन्धविच्छेद गरेका थीयनन् वा अलग गरेका थीयनन् । वत्सलासँग उनका तीन सन्तान थिए; जयन्त, शुभदा र श्रीनिवास जोशी।
संगीत भन्दा बाहिर, जोशी कारहरु को लगाव थिए र अटो मेकानिक्स को गहिरो ज्ञान थियो। [१२]
मृत्यु
[सम्पादन गर्नुहोस्]जोशीलाई ग्यास्ट्रोइंटेस्टाइनल रक्तस्राव र द्विपक्षीय निमोनियाका कारण ३१ डिसेम्बर २०१० मा सह्याद्री सुपर स्पेशलिटी अस्पतालमा भर्ना गरिएको थियो। सास फेर्न गाह्रो भएपछि उनलाई भेन्टिलेटरमा राखिएको थियो । भेन्टिलेटरबाट बाहिर निकाल्दा तीन दिनसम्म निको भए पनि त्यसपछि उनको अवस्था बिग्रँदै गयो । २४ जनवरी २०११ मा उहाँ निधन भयो । [१३] उनको पूर्ण राजकीय सम्मानका साथ पुणेको वैकुण्ठ श्मशान गृहमा दाहसंस्कार गरिएको थियो। [१४]
पुरस्कार र मान्यता
[सम्पादन गर्नुहोस्]- १९७२ – पद्मश्री[१५]
- १९७६ – संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार[१५]
- १९८५ – पद्मभूषण[१५]
- १९८५ – सर्वश्रेष्ठ पुरुष पार्श्व गायकका लागि राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार
- १९८६ - "पहिलो प्लेटिनम डिस्क"[१६]
- १९९९ – पद्मविभूषण[१५]
- २००० - "आदित्य विक्रम बिर्ला कलाशिखर पुरस्कार"[१७]
- २००२ – महाराष्ट्र भूषण[१८]
- २००३ - "स्वाथी संगीता पुरस्कार" केरला सरकार द्वारा[१९]
- २००५ – कर्नाटक रत्न[२०]
- २००९ – भारत रत्न[१५]
- २००८ - "स्वामी हरिदास पुरस्कार"[२१]
- २००९ – दिल्ली सरकार द्वारा "लाइफटाइम उपलब्धि पुरस्कार"[२२]
- २०१० - रामा सेवा मण्डली द्वारा "एस वी नारायणस्वामी राव राष्ट्रिय पुरस्कार", बैंगलोर
- २०१७ - भारतरत्न पंडित भीमसेन जोशी अस्पताल मीरा भाईंदर नगर निगम, भाईंदर पश्चिम द्वारा
- ↑ Darpan, Pratiyogita (जनवरी २००९), Pratiyogita Darpan, पृ: ११, मूलबाट २४ अक्टोबर २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १ जनवरी २००९।
- ↑ Margalit Fox, "Pandit Bhimsen Joshi dies at 88; Indian Classical Singer", The New York Times, मूलबाट १६ फेब्रुअरी २०१७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ५ फेब्रुअरी २०११।
- ↑ "SNA: List of Sangeet Natak Academi Ratna Puraskarwinners (Akademi Fellows)", Official website, मूलबाट ४ मार्च २०१६-मा सङ्ग्रहित।
- ↑ "Bharat Ratna for Vocalist Pandit Bhimsen Joshi", Rediff, मूलबाट १४ फेब्रुअरी २००९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २१ फेब्रुअरी २००९।
- ↑ "Bharat Ratna Bhimsen Joshi", Outlook India, मूलबाट २५ जुन २०२०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ५ नोभेम्बर २००८, "Bhimsen Gururaj Joshi was born in a Kannadiga Brahmin family on February 4, 1922 in Gadag, an idyllic village in Dharwad district of Karnataka."
- ↑ Kasturi Paigude Rane (२०२१), Pandit Bhimsen Joshi, Publications Division Ministry of Information & Broadcasting, पृ: १३, आइएसबिएन 9789354092619, मूलबाट २४ अक्टोबर २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ११ जनवरी २०२२, "Eldest of 16 siblings, Bhimsen Joshi is born to a family that belonged to a Marathi Deshastha Madhva Brahmin lineage."
- ↑ "Bhimsen Joshi passes away", मूलबाट १० मे २०१२-मा सङ्ग्रहित।
- ↑ Fox, Margalit (५ फेब्रुअरी २०११), "Pandit Bhimsen Joshi Dies at 88; Indian Classical Singer", The New York Times, मूलबाट १६ फेब्रुअरी २०१७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २४ फेब्रुअरी २०१७।
- ↑ Nadkarni, Mohan (१९९४), Bhimsen Joshi : A Biography, Indus Publishing, आइएसबिएन 8172231261, मूलबाट १२ जुन २०१४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २८ फेब्रुअरी २०१४।
- ↑ "Biography – Bhimsen Joshi", Hindi Lyrics, मूलबाट १२ जुन २०१८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २८ फेब्रुअरी २०१४। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १२ जुन २०१८ मिति
- ↑ Jamkhandi, Gururaj (नोभेम्बर ११, २०१३), "We want recognition as Pandit Bhimsen's legitimate family", The Times of India (अङ्ग्रेजीमा), मूलबाट ४ अक्टोबर २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ४ फेब्रुअरी २०२१।
- ↑ Mukerji, Ranojoy (२०११-०१-२५), "Bhimsen Joshi loved his Mercedes", India Today (अङ्ग्रेजीमा), मूलबाट २६ डिसेम्बर २०२१-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०२१-१२-२६।
- ↑ "Pandit Bhimsen Joshi passes away", The Times of India, २४ जनवरी २०११, मूलबाट २७ डिसेम्बर २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २४ जनवरी २०११। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २७ डिसेम्बर २०१३ मिति
- ↑ "Pt Bhimsen Joshi's funeral held with all state honours", One India, २५ जनवरी २०११, मूलबाट १३ जुलाई २०१२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २५ जनवरी २०११। = Archive.today अभिलेखिकरण १३ जुलाई २०१२ मिति
- ↑ १५.० १५.१ १५.२ १५.३ १५.४ "Pandit Bhimsen Joshi: A Profile", ZEE News, ५ नोभेम्बर २००८, मूलबाट १२ फेब्रुअरी २०११-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २४ जनवरी २०११।
- ↑ "Bhimsen Joshi: Living legend in Indian classical music", DNA India, १० फेब्रुअरी २००९, मूलबाट २५ जनवरी २०२१-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १ जनवरी २०२१।
- ↑ "Entertainment News: Latest Bollywood & Hollywood News, Today's Entertainment News Headlines", The Indian Express, मूलबाट ३ अगस्ट २००९-मा सङ्ग्रहित।
- ↑ Times Of India Article
- ↑ "Award presented to Bhimsen Joshi", The Hindu (Chennai, India), २ डिसेम्बर २००३, मूलबाट ४ डिसेम्बर २००३-मा सङ्ग्रहित। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ४ डिसेम्बर २००३ मिति
- ↑ "Bhimsen Joshi conferred upon 'Karnataka Rathna'", Zee News, ३० सेप्टेम्बर २००५, मूलबाट २३ जुन २०२०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २२ जुन २०२०।
- ↑ "hinduonnet.com", www.hinduonnet.com, मूलबाट २८ जुलाई २०११-मा सङ्ग्रहित। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २८ जुलाई २०११ मिति
- ↑ Bhimsen happy about Delhi govt award