नेपालको प्रधान सेनापति

नेपाली सेनाको
प्रधान सेनापति
नेपालका प्रधान सेनापतिको प्रतीक चिन्ह
प्रधान सेनापतिको झन्डा
बहालवाला जनरल अशोकराज सिग्देल २०८१ भदौ २४ देखि
रक्षा मन्त्रालय
प्रतिवेदन पेश	नेपालको प्रधानमन्त्री रक्षा मन्त्रालय
आसन	भद्रकाली, काठमाडौँ, नेपाल
मनोनयनकर्ता	नेपाल सरकार
नियुक्तिकर्ता	नेपालको राष्ट्रपति
अवधि	३ वर्ष वा ६१ वर्ष उमेर सम्म
गठन	२०३६ जेठ १
प्रथम धारक	जनरल गुण शमशेर जङ्गबहादुर राणा
उत्तराधिकार	नेपालको प्रधानमन्त्रीको निर्णयको अधीनमा रही, वरिष्ठताको आधारमा।
अनौपचारिक नामहरू	चिफ साब
उप	नेपाली सेनाको रथी
वेबसाइट	आधिकारिक वेबसाइट

प्रधान सेनापति वा चिफ साब, नेपाली सेनाको प्रमुख कमान्डर हो।

नेपाली सेना रक्षा मन्त्रालयको अधिनमा रहन्छ। प्रधान सेनापतिको नियुक्ति संवैधानिक रूपमा तीन वर्ष वा ६१ वर्ष उमेर जुन पहिले हुन्छ त्यो सम्मको लागि हुन्छ। प्रधान सेनापतिको पद काठमाडौँको भद्रकालीमा छ। हालका प्रधान सेनापति जनरल अशोकराज सिग्देल हुन् जो २४ भदौ २०८१ देखि पदमा छन्। प्रधान सेनापतिले भारतीय सेनाको मानार्थ महारथीको पद पनि धारण गर्दछन्।

इतिहास

गोरखा राज्य (पछि नेपाल अधिराज्य)का काजीहरूले सेना प्रमुखको कार्यभार सम्हाल्ने गर्दथे। १९औँ शताब्दीमा, मुख्तियार भीमसेन थापाले सेना प्रमुखको उपाधिको रूपमा कमान्डर-इन-चिफ प्रयोग गर्ने पहिलो व्यक्ति थिए। राणा वंशको समयमा, सेना प्रमुखको पद वंशानुगत थियो। वि.सं २०३२ मा, जनरल गुण शमशेर जबरालाई कमान्डर-इन-चिफको सट्टा प्रधान सेनापतिको उपाधिले बढुवा गरिएको थियो। त्यसबेलादेखि, प्रधान सेनापति नेपाली सेनाको सेना प्रमुखको उपाधि हो। वि.सं २००६ देखि, भारतका राष्ट्रपतिले नेपाली सेना प्रमुखलाई भारतीय सेनाको मानार्थ महारथीको पद प्रदान गर्ने परम्परा रहेको छ।

नियुक्ति

नेपालको सैनिक ऐन (२०६३) को धारा ८ अनुसार, नेपालको मन्त्रिपरिषद्को सिफारिसमा नेपालको राष्ट्रपतिले प्रधान सेनापतिको नियुक्ति गर्दछन्। त्यसको धारा १० अनुसार, नियुक्ति तीन वर्ष वा ६१ वर्षसम्म जुन पहिले हुन्छ, सोही अवधिको लागि हुने गर्दछ। नेपालको सैनिक ऐन (२०६३) को धारा ८(३) अनुसार, वर्तमान प्रधानसेनापतिले बिदा लिएको अवस्थामा, नेपालका राष्ट्रपतिले सबैभन्दा वरिष्ठ अधिकारीलाई कार्यवाहक सेना प्रमुखको रूपमा नियुक्त गर्न सक्दछन्। जनरल राजेन्द्र क्षेत्री २०७४ असार १६ मा १५ दिने भ्रमणको लागि संयुक्त राज्य अमेरिका प्रस्थान गर्दा, रथी बलदेवराज महतलाई धारा ८(३) अनुसार कार्यवाहक सेना प्रमुख नियुक्त गरिएको थियो। त्यसैगरी, तत्कालीन रथी पूर्णचन्द्र थापालाई २०७५ साउन २३ मा जनरल क्षेत्रीको परम्परागत अन्तिम महिनाको बिदामा कार्यवाहक सेना प्रमुखको रूपमा नियुक्त गरिएको थियो।

शक्ति, कर्तव्य र जिम्मेवारीहरू

नेपालको सैनिक ऐन (२०६३) को धारा ९(१) अनुसार, प्रधान सेनापतिले नेपाल सरकारको निर्देशन र प्रचलित कानुन र ऐन अनुसार सशस्त्र बलको व्यवस्थापन गर्दछन्। धारा ९(२) अनुसार, प्रधान सेनापतिले हिन्दु पात्रोको वैशाख महिनामा नेपाली सशस्त्र बलको व्यवस्थापन सम्बन्धी वार्षिक प्रतिवेदन नेपाल सरकारलाई पेश गर्दछन्।

हटाउने

सैनिक ऐनको धारा ११ (१ र २) अनुसार, प्रधानसेनापति सामान्यतया ३ वर्ष पूरा भएपछि वा व्यक्तिको ६१ वर्ष उमेर पूरा भएपछि, जुन पहिले हुन्छ, अवकाश लिन्छन्। यद्यपि, यसको धारा ११ (३) अनुसार, नेपाल सरकारले आवश्यक ठानेमा नेपालको मन्त्रिपरिषद्को सिफारिसमा राष्ट्रपतिले प्रधानसेनापतिलाई हटाउन सक्छन्।

प्रधान सेनापतिहरूको सूची

यो पनि हेर्नुहोस्: नेपाली सेनाको प्रधान सेनापति

क्रम	चित्र	प्रधान सेनापति	पदभार ग्रहण	कार्यकाल समाप्त	अवधि	आयोगको एकाइ	स्रोत
१		गुण, शमशेर जङ्गबहादुर राणाजर्नेल गुण शमशेर जङ्गबहादुर राणा	२०३२ वैशाख २७	२०३६ वैशाख २७	४ वर्ष, ० दिन	–	–
२		शाह, सिंह प्रतापजर्नेल सिंहप्रताप शाह गोदबा, त्रिप	२०३६ जेठ १	२०४० जेठ १	४ वर्ष, ० दिन	–	–
३		Rana, Arjun Narsinghजर्नेल अर्जुन नरसिंह राणा गोदबा, त्रिप	२०४० जेठ १	२०४४ जेठ १	४ वर्ष, ० दिन	–	–
४		Rana, Satchit Shamsher Jang Bahadurजर्नेल सत्चित शमशेर जङ्गबहादुर राणा गोदबा, त्रिप (१९९०–२०६३)	२०४४ जेठ १	२०४८ जेठ १	४ वर्ष, ० दिन	श्रीनाथ गण	–
५		Rana, Gadul Shamsher Jang Bahadurजर्नेल गडुल शमशेर जङ्गबहादुर राणा गोदबा, त्रिप (१९९२–२०७२)	२०४८ जेठ १	२०५२ वैशाख २१	३ वर्ष, ३५४ दिन	–
६		Thapa, Dharmapal Barsinghजर्नेल धर्मपालवरसिंह थापा गोदबा, त्रिप (१९९२–२०८०)	२०५२ जेठ १	२०५६ जेठ १	४ वर्ष, ० दिन	–	–
७		Rana, Prajwalla Shamsher Jang Bahadurजर्नेल प्रज्वल शमशेर जङ्गबहादुर राणा गोदबा, त्रिप	२०५६ जेठ ५	२०५९ भदौ २४	३ वर्ष, ११३ दिन	–	–
८		Thapa, Pyar Jungजर्नेल प्यारजङ्ग थापा	२०५९ भदौ २५	२०६३ भदौ २४	३ वर्ष, ३६४ दिन	–	–
९		Katawal, Rookmangudजर्नेल रुक्माङ्गद कटवाल (जन्म २००४)	२०६३ भदौ २४	२०६६ भदौ २४	३ वर्ष, ० दिन	श्रीनाथ गण	–
१०		Gurung, Chhatra Man Singhजर्नेल छत्रमानसिंह गुरुङ (जन्म २००८)	२०६६ भदौ २४	२०६९ भदौ २०	२ वर्ष, ३६२ दिन	श्रीनाथ गण	–
११		Rana, Gaurav Shumsher JBजर्नेल गौरव शमशेर जङ्गबहादुर राणा (जन्म २०११)	२०६९ भदौ २१	२०७२ भदौ २४	३ वर्ष, ४ दिन	पुरानो गोरख गण
१२		Chhetri, Rajendraजर्नेल राजेन्द्र क्षेत्री (जन्म २०१६)	२०७२ भदौ २४	२०७५ भदौ २२	२ वर्ष, ३६३ दिन	राजदल गण
१३		Thapa, Purna Chandraजर्नेल पूर्णचन्द्र थापा (जन्म २०१६)	२०७५ भदौ २४	२०७८ भदौ २३	२ वर्ष, ३६४ दिन	गोरखबहादुर गण
१४		Sharma, Prabhuजर्नेल प्रभुराम शर्मा (जन्म २०२०)	२०७८ भदौ २४	२०८१ भदौ २३	२ वर्ष, ३६५ दिन	पुरानो गोरख गण
१५		Sigdel, Ashok Rajजर्नेल अशोकराज सिग्देल (जन्म २०२३)	२०८१ भदौ २४	बहालवाला	१ वर्ष, ५९ दिन	देवीदत्त गण