बृहस्पति (ज्योतिष)

बृहस्पति
देव गुरु, बृहस्पति
बृहस्पति
देवनागरी	बृहस्पति
संबद्ध	देव (ग्रह)
वासस्थान	देवलोक
ग्रह	बृहस्पति
मन्त्र	Om Brihaspataye Namaha
दिन	बिहीबार
Color	पहेँलो
Number	३
पत्नी	Tara
बहान	Elephant / chariot drawn by eight white horses
पिता	अंगिरा

बृहस्पतिलाई "प्रार्थना र भक्तिको स्वामी" मानिन्छ, र ब्राह्मनस्पति तथा देवगुरु (देवताको गुरु) पनि भनिन्छ। उनी एक हिन्दू देवता एवं वैदिक आराध्य हुन्। उनलाई शील र धर्मको अवतार मानिन्छ र उनी देवताहरूको लागि प्रार्थना र बलि व हविको प्रमुख प्रदाता समेत हुन्। यस प्रकार उनले मनुष्य र देवता को बीच मध्यस्थता गर्थे।

बृहस्पति हिन्दू देवताको गुरु थिए र दैत्य गुरु शुक्राचार्यको कट्टर विरोधी रहेका थिए। उनी नवग्रह समूहको नायक पनि मानिन्छन् त्यसैले उनलाई गणपति पनि भनिन्छ। उनी ज्ञान र वाग्मिताको देवता मानिन्छन्। उनले नै बार्हस्पत्य सूत्रको रचना गरेका थिए। उनको वर्ण सुवर्ण या पहेँलो मानिन्छ र उनसँग दण्ड, कमल र जपमाला रहन्छ। उनलाई सप्तवारमा बृहस्पतिवार/बिहीबारको स्वामी मानिन्छ। ज्योतिषमा उनलाई बृहस्पति (ग्रह)को स्वामी मानिन्छ।

हिन्दू धर्ममा

ऋग्वेद अनुसार बृहस्पतिलाई अंगिरस ऋषिको पुत्र मानिन्छ

ग्रह

हिन्दु ज्योतिष ग्रन्थहरूमा संस्कृतमा बृहस्पतीलाई ग्रहको रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ- जस्तै ५औं शताब्दीमा आर्यभट्टको आर्याभटिया, ६ औँ शताब्दीमा लटदेवको रोमाक र वराह मिहिरको पंचसिद्धान्तिका, ७ औँ शताब्दीमा ब्रह्मगुप्तको खण्डखाद्यक, र ८औं शताब्दीमा लल्लको शिष्यधीवृद्धिदतन्त्रम्। यी ग्रन्थहरूमा बृहस्पतिलाई एक ग्रहको रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ र यसको ग्रह चकृय चालको अनुमान गरिएको छ। ५औं-१०औं शताब्दीको बीचमा रचिएको सुर्य सिद्धान्त जस्ता अन्य ग्रन्चहरूमा अन्य ग्रहरु र तिनको पौराणिकता प्रस्तुत गरिएको छ।

यी ग्रन्थहरूको पाण्डुलिपिमा आकाशमा बृहस्पतिको चाल प्रस्तुत गरिएको छ, तर आकडा फरक छ र त्यसमा संशोधन गर्न खुला गरिएको छ। यी ग्रन्थहरूमा बृहस्पतिको एक चक्कर, दूरतम बिन्दु, अधिचक्र, नोडल देशान्तर र कक्षीय झुकावमा केही भिन्नता छ। उदाहरणको लागि, खण्डखाद्यक र सुर्य सिद्धान्तमा बृहस्पतिको एक चाकरको लागि पृथ्वीको ४३,२०,००० वर्ष लाग्छ भने सुर्य सिद्धान्त अनुसार ३,६४,२२०

पहिलो सहशताब्दीमा नाक्षत्र समय्को लागि हिन्दु विद्वानहरूले आफ्नो ज्योतिष अध्ययनबाट गरेको अनुमान अनुसार केही भिन्नता छ।

Sanskrit texts: How many days Brhaspati (Jupiter) takes to complete an orbit:

स्रोत	Estimated time per sidereal revolution
सुर्य सिद्धान्त	4,332 days, 7 hours, 41 minutes, 44.4 seconds
सिद्धान्त शिरोमणी	4,332 days, 5 hours, 45 minutes, 43.7 seconds
क्लाडियस टलमी	4,332 days, 18 hours, 9 minutes, 10.5 seconds
20th century calculations	4,332 days, 14 hours, 2 minutes, 8.6 seconds

यो पनि हेर्नुहोस्

नव ग्रह

चित्र:Navagraha horz.JPG

 • बुध                 शुक्राचार्य/ शुक्र                 चन्द्र/ चन्द्र                 बृहस्पति (ज्योतिष)/ बृहस्पति                 सूर्य (देवता) / सूर्य                 मंगल (ज्योतिष) /मंगल                    केतु                 शनि (ज्योतिष)/शनि                 राहु  •