सूर्य (देवता)
| सूर्य | |
|---|---|
 १९औं शताब्दीमा बनाइएको सुर्यको चित्र | |
| सुर्यका देवता | |
| वर्ग: | ग्रह, देव |
| वासस्थान: | सूर्यलोक |
| जीवनसाथी: | सरायु, राज्ञी, प्रभा तथा छायाँ |
| वाहन: | सात वटा सेता घोडाहरू वा सात -टाउके घोडाले तानेको रथ (सारथी:अरुण)[१] |
सूर्य सनातन धर्म दर्शनका प्रमुख देवताहरू मध्ये एक हुन जस्लाइ स्वर्ग लोक (धर्तीका दोषहरु रहित क्षेत्र) का अग्नी पनि बताइन्छ ।अधिकांश अन्य देवताहरु सुक्ष्म हुँने हुँदा चिन्न र उपासना गर्न सहज नहुँने भएतापनि सुर्य प्रत्यक्ष देवता हुँनाले धेरैले सहजै उपासना गर्न सक्दछन । सुर्यलाइ शिव का तिन नेत्र मध्ये एक मानिन्छ । पृथ्वी देखी असंख्य योजन पर यहाँको गतीबीधी र क्रीयाकलापले केही असर नगर्ने,सबैबाट स्वतन्त्र आफ्नै नियम र गतीमा नीरन्तर अवीराम यज्ञ गर्ने अर्थात प्रकाश,ताप,उर्जा उत्सर्जनको आफ्नो काम गर्ने सूर्य प्रती आदार भावले दीइएको व्यक्तीत्वलाइ नै सूर्य देव अथवा सूर्य देवता भनिन्छ । शास्त्र पढ्न नसक्ने वा पढ्न रुची नहुँनेले हेरेर नै सूर्यबारे जानुन भनी सूर्यका चीत्र वा बीग्रह रूप मुर्ती बनाइन्छ । सूर्यका चित्र र मुर्तीको गहन अध्ययनबाट सूर्यका गुण,काम,स्वभाव आदी कुराहरु, प्रतीकात्मकता बुझ्रन सक्ने जो कोहीले अक्षर को ज्ञान बीनै जान्न सक्दछ ।
आकृती (चित्र,मुर्ति) विवेचना
[सम्पादन गर्नुहोस्]| बिम्ब | प्रतीक | अर्थ |
|---|---|---|
| मानवाकार | अस्तित्व/व्यक्तित्व | चिन्नेका लागि एक व्यक्ति सरह सूर्यलाइ आँफु अनुकुल बनाउँन सकिन्छ |
| सात घोडा | संख्या र गति | नीरन्तर गतीमान सूर्यका सात थरी कीरण |
| रथ | गति आसन | सूर्य आफ्ना कीरणरुपी घोडाले कुदाउँने रथमा पृथ्वी सम्म आउँछन,त्यसरी नै ब्रमाण्डभरी बीचरण गर्छन |
| नीलो पृष्ठभुँमी | आकाश | ब्रमाण्ड,अन्तरीक्ष,द्युलोक |
चाडपर्व तथा व्रत
[सम्पादन गर्नुहोस्]सूर्यको पूजा गरिने प्रमूख चाड छठ तथा मकर सक्रान्ति हो।
सूर्यको मन्त्र
[सम्पादन गर्नुहोस्]सूर्यलाई नमस्कार गर्दा भनिने १२ मन्त्रहरू :
- ॐ मित्राय नम
- ॐ रवये नमः
- ॐ सूर्याय नमः
- ॐ भानवे नमः
- ॐ खगाय नमः
- ॐ पुष्णे नमः
- ॐ हिरण्यगर्भाय नमः
- ॐ मारिचाये नमः
- ॐ आदित्याय नमः
- ॐ सावित्रे नमः
- ॐ अर्काय नमः
- ॐ भास्कराय नमः
- ऋग्वेद,को ३५ अध्यायमा उल्लेख गरिएको सुर्य मन्त्र:
- आ कृष्णेन् रजसा वर्तमानो निवेशयन्न अमृतं मर्त्यं च ।
- हिरण्ययेन सविता रथेना देवो याति भुवनानि पश्यन ॥
सन्दर्भ सूची
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ Jansen, Eva Rudy. The Book of Hindu Imagery: Gods, Manifestations and Their Meaning, p. 65.
हेर्नुहोस
[सम्पादन गर्नुहोस्]
| देवताहरू |  | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| देवीहरू | |||||||||
| हिन्दु शास्त्रहरू |
| ||||||||
| |||||||||
