यूनान

हेलेनिक गणतन्त्र
हेलेनिक गणतन्त्र Ελληνική Δημοκρατία; Ellīnikî Dīmokratía (transliteration)
झण्डा	निसाना छाप
	राष्ट्रिय वाक्य: (traditional) "Ελευθερία ή Θάνατος" ; "Eleftheria i thanatos" (transliteration) ; "Freedom or Death" ;
	राष्ट्रगान: Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν; Ýmnos is tin Eleftherían; Hymn to Liberty ;
	उल्लेखित नक्सा यूनान (dark green) – युरोप महादेश मा (green & dark grey); – the European Unionमा (green) — [Legend]
राजधानी	एथेन्स; ३७°५८′ उत्तर २३°४३′ पूर्व / ३७.९६७° उत्तर २३.७१७° पूर्व
ठूलो शहर	राजधानी
सरकारी भाषा	यूनानी
धर्म (2010 / 2011; )	94% Greek ; 4% Albanian ; 2% others;
नागरिकता	यूनानी ; हेलेनिक;
सरकारको प्रकार	Unitary parliamentary republic
व्यवस्थापिका	Parliament
Independence from the Ottoman Empire
क्षेत्रफल
जनसंख्या
जिडिपी (पीपीपी)	२०११ अनुमान
जिडिपी (नाम मात्र)	२०११ अनुमान
गिनी (२००५)	३३
मानव विकास सूचकांक (२०११)	०.८६१ (very high) (२९औँ)
मुद्रा	Euro (€)a (EUR)
समय क्षेत्र	EET (युटिसी+२)
मिति स्वरूप	dd/mm/yyyy
सडक प्रयोग	दायाँ
इन्टरनेट टिएलडी	.grb
टेलिफोन कोड	३०

अन्तरिक्षबाट देखिएको यूनान

यूनान^[८] (यूनानीमा Ελλάδα), Elláda), आधिकारिक नाम हेलेनिक गणतन्त्र (Ελληνική Δημοκρατία, Ellīnikî Dīmokratía^[९]) यूरोप महाद्वीपमा अवस्थित देश हो । यहाँको मान्छेलाई यूनानी अथवा यवन भन्दछन्। अङ्ग्रेजी तथा अन्य पश्चिमी भाषाहरूमा यिनलाई ग्रीक भनिन्छ। यो भूमध्य सागरको उत्तर पूर्वमा स्थित द्वीपहरूको समूह हो। प्रचीन यूनानी मान्छे यस द्वीपसँग अन्य धेरै क्षेत्रहरूमा गए जहाँ उनी आज पनि अल्पसंख्यकको रूपमा मौजूद हो, जस्तै - टर्की, मिस्र, पश्चिमी यूरोप इत्यादि।

यूनानी(ग्रीक) भाषाले आधुनिक अङ्ग्रेजी तथा अन्य यूरोपीय भाषाहरूको धेरै शब्द दिएको छ। प्राविधीक क्षेत्रहरूमा यिनको श्रेष्ठताको कारण प्राविधीक क्षेत्रको धेरै यूरोपीय शब्द ग्रीक भाषाको मूलों बनेका हुन्। यसको कारण यिनीहरू अन्य भाषाहरूमा पनि आएका हुन्।

यहांको राजधानी एथेंस हो। प्राचीन मन्दिरहरूमा पार्थेनान र कुनै टाढा नगरबाट बाहिर डेल्फीको मन्दिर देखने योग्य छ।

इतिहास[सम्पादन गर्ने]

प्राचीन यूनानी मान्छे ईसापूर्व १५०० इस्वीको आसपास यस द्वीप तर आए जहाँ पहिले देखि आदिम मान्छे रहन्थे। यिनीहरू मान्छे हिन्द-यूरोपीय समूहको बुझिन्छ। ११०० ईसापूर्वसँग ८०० ईसापूर्व सम्मको समयको अन्धकार युग भन्दछन्। त्यसपछि ग्रीक राज्यहरूको उदय भयो। एथेन्स, स्पार्टा, मेसीडोनिया (मकदूनिया) यिनै राज्यहरूमा प्रमुख थिए। यिनीहरूमा आपसी संघर्ष भइरहन्थ्यो। यस समय ग्रीक भाषामा अभूतपूर्व रचनाए भए। विज्ञानको पनि विकास भयो। त्यहि समयमा फारसमा हखामनी (एकेमेनिड) उदय हो रहयो थियो। रोम पनि शक्तिशाली होता जा रहयो थियो। सन् ५०० ईसापूर्वसँग लिएर ४४८ ईसापूर्व सम्म फारसी साम्राज्यले यूनान तर चढाई को। यवनहरूलाई यिनी युद्धहरूमा या त हारको मुख देखना पर्‍यो या पछि हटना पर्‍यो। तर ईसापूर्व चौथी सताब्दीको आरंभमा टर्कीको तट तर स्थित ग्रीक नगरहरूले फारसी शासनको बिरुद्ध विद्रोह गर्न आरंभ गर्‍यो।

सिकन्दर[सम्पादन गर्ने]

सन् ३३५ ईसापूर्वको आसपास मकदूनियामा सिकन्दर (अलेक्जेन्डर, अलेक्षेन्द्र)को उदय भयो। उसले लगभग सम्पूर्म यूनान तर आफ्नो अधिपत्य जमाया। त्यसपछि त्यो फारसी साम्राज्यको ओर बढयो। आधुनिक टर्कीको तट तर त्यो ३३० ईसापूर्वमा पुगयो जहाँ तर उसले फारसको शाह दारा तृतीयको हराया। दारा रणभूमि छोडेर भाग गयो। त्यसपछि सिकन्दरले तीन पल्ट फारसी संगनाको हराया। फेरि त्यो मिस्रको ओर बढयो। फर्कनु पछि त्यो मेसोपोटामिया (आधुनिक इराक, उन समय फारसी नियन्त्रण में) गयो। आफ्नो साम्राज्यको लगभग ४० गुणे ठूलो साम्राज्य तर कब्जा गर्ने पछि सिकन्दर अफगानिस्तान होते भए भारत सम्म चला आयो। तर उनलाई संगनाले थकानको कारण अगाडि बढनसँग इन्कार गर्‍यो। त्यसपछि त्यो फिर्ता लौट गयो र सन् ३२३मा बेबीलोनियामा उनकोी मृत्यु भयो। उनको यस विजयसँग फारस तर उनलाई नियन्त्रण भयो तर उनको मृत्यु पछि उनलाई साम्राज्यको उनलाई संगनापतियोंले आपसमा बाँट लिया। आधुनिक अफगानिस्तानमा केन्द्रित शासक सेल्युकस यसमा सबै भन्दा शक्तिशाली साबित भयो। पहिलो सताब्दी ईसा पूर्व सम्म उत्तरपश्चिमी भारतसँग लिएर ईरान सम्म एक अभूतपूर्व हिन्द-यवन सभ्यताको सृजन भयो।

सिकन्दर पछि सन् ११७ ईसापूर्वमा यूनान रोमको नियन्त्रण भयो। यूनानले रोमको संस्कृतिको धेरै प्रभावित गरे। यूनानी भाषा रोमको दुई आधिकारिक भाषाहरू हरूमा एक थियो। यो पूर्वी रोमन साम्राज्यको पनि भाषा बनी। सन् १४५३मा कस्तुनतूनियाको पतन पछि यो उस्मानी (औटोमन तुर्क) नियन्त्रणमा आ गयो। त्यसपछि सन् १८२१ सम्म यो तुर्कहरूलाई अधीन रहयो जस समय यहाँ सँग धेरै मान्छे पश्चिमी यूरोप गए र उनले अङ्ग्रेजी तथा अन्य भाषाहरूमा आफ्नो ग्रन्थहरूको अनुवाद गरे। त्यसपछि नै यिनीहरूका महत्व यूरोपमा जाना गयो।

सन् १८२१मा तुर्कहरू नियन्त्रणबाट मुक्त भए पछि यहाँ स्वतन्त्रता रही रह्यो तर यूरोपीय शक्तिहरूको प्रभाव यहाँ पनि देख्न पाइन्थियो। प्रथम विश्वयुद्धमा यसले तुर्कहरू बिरुद्धका मित्र राष्ट्रहरूलाई साथ दिए। द्वितीय विश्वयुद्धमा जर्मनहरूले यहाँ केही समयको लागि आफ्नो नियन्त्रण लिएका थिए। त्यसपछि यहाँ गृह युद्ध पनि भयो। सन् १९७५मा यहाँ गणतन्त्र स्थापित गरियो। साइप्रसलाई लिएर यूनान र टर्कीमा अहिले सम्म तनाव रहिरहेको छ.