प्राचिन नेपाल

आधुनिक नेपाल र छेउछाउका क्षेत्रका प्रारम्भिक बासिन्दाहरू सिन्धु घाटी सभ्यताका मानिसहरू हुन् भन्ने विश्वास गरिन्छ। ४००० ईपूमा, तिब्बत-बर्मीहरू तिब्बतबाट सिधै हिमालय पार गरेर वा म्यानमार र उत्तर-पूर्वी भारत वा दुवै हुँदै नेपाल पुगेका थिएँ। वैदिक कालको उत्तरार्धमा, नेपाललाई विभिन्न हिन्दु ग्रन्थहरूमा उल्लेख गरिएको थियो, जस्तै वैदिक अथर्ववेद परिशिष्ठ र उत्तर-वैदिक अथर्वशीर्ष उपनिषदमा। गोपाल वंश सबैभन्दा पुरानो राजवंश थियो जसलाई विभिन्न ग्रन्थहरूमा 'नेपाल' नामले चिनिने मध्य हिमालय राज्यको प्रारम्भिक शासकहरूको रूपमा उल्लेख गरिएको थियो। गोपालहरू पछि किराँतहरू थिएँ जसले १६ शताब्दीभन्दा बढी समयसम्म शासन गरेका थिएँ। महाभारतका अनुसार तत्कालीन किराँत राजा कुरुक्षेत्रको युद्धमा भाग लिन गएका थिएँ। दक्षिण-पूर्वी क्षेत्रमा, जनकपुरधाम विदेहा वा मिथिलाको समृद्ध राज्यको राजधानी थियो, जुन गङ्गासम्म फैलिएको थियो, र राजा जनक र उनकी छोरी सीताको घर थियो।

६०० ईपू, नेपालको दक्षिणी क्षेत्रहरूमा साना राज्यहरू र वंशहरूको सङ्घहरूको उदय भयो। यी मध्ये एकबाट, शाक्य राजतन्त्र, एक राजकुमारको जन्म भयो जसले पछि तपस्वी जीवन बिताउन आफ्नो हैसियत त्यागे, बुद्ध धर्मको स्थापना गरे, र गौतम बुद्ध (परम्परागत रूपमा ५६३-४८३ ईपू) भनेर चिनिन थाले। नेपाल मध्यवर्ती शताब्दीहरूमा आध्यात्मिकता र शरणस्थानको भूमिको रूपमा स्थापित भएको थियो, तिब्बत हुँदै पूर्वी एसियामा बौद्ध धर्म फैलाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो, र हिन्दु र बौद्ध पाण्डुलिपिहरू संरक्षण गर्न मद्दत गर्‍यो।

२५० ईपूमा, दक्षिणी क्षेत्रहरू मौर्य साम्राज्यको प्रभावमा आएका थिएँ। सम्राट अशोकले लुम्बिनीको तीर्थयात्रा गरेका थिएँ र बुद्धको जन्मस्थलमा एउटा स्तम्भ खडा गरेका थिएँ, जसमा शिलालेखहरूले नेपालको सही रूपमा रेकर्ड गरिएको इतिहासको सुरुवात बिन्दु हो। अशोकले पनि काठमाडौँ उपत्यकाको भ्रमण गरे र त्यहाँ गौतम बुद्धको भ्रमणको सम्झनामा स्मारकहरू निर्माण गरे। चौथो शताब्दी सम्ममा नेपालका अधिकांश भूभाग गुप्त साम्राज्यको प्रभावमा थियो।

काठमाडौँ उपत्यकामा, किराँतहरूलाई लिच्छविहरूले पूर्वतिर धकेले, र लिच्छवी वंश सत्तामा आयो ४०० ईपूमा लिच्छविहरूले स्मारकहरू बनाए र शिलालेखहरूको शृङ्खला छोडे; नेपालको समयावधिको इतिहास लगभग पूरै यिनीहरूबाटै जोडिएको छ। ८औँ शताब्दीको उत्तरार्धमा लिच्छवी वंशको पतन भयो र त्यसपछि ठकुरी शासन भयो। ठकुरी राजाहरूले ११औँ शताब्दीको मध्यसम्म देशमा शासन गरे; यस अवधिको बारेमा धेरै थाहा छैन जुन प्रायः अँध्यारो अवधि भनिन्छ।