माओवादी जनयुद्ध

नेपालको जनयुद्ध
नेपालको नक्सा
मिति फेब्रुअरी १३ १९९६ – नोभेम्बर २१ २००६ स्थान नेपाल परिणाम Maoist Compromised शान्ति सम्झौतालाई हस्ताक्षर गरे Constituent Assembly election held राजतन्त्रको अन्त्य
युद्धरत
नेपाल (सरकार)	नेकपा (माओवादी)
उच्चाधिकारी तथा नेताहरू
राजा ज्ञानेन्द्र शाह प्रम लोकेन्द्र बहादुर चन्द प्रम सूर्य बहादुर थापा प्रम कृष्णप्रसाद भट्टराई प्रम गिरिजा प्रसाद कोइराला प्रम शेरबहादुर देउवा प्रसे प्रज्वल शमसेर जबरा प्रसे प्यारजङ्ग थापा	प्रचण्ड (पुष्पकमल दाहाल) बाबुराम भट्टराई किरण (मोहन बैद्य) पासाङ (नन्दकिशोर पुन)
धनजनको क्षती
१२,७००+को मृत्यु

को भागको श्रृंखला
नेपालको इतिहास
किराँत काल बि.स. ८००
लिच्छवि काल बि.स. 1150
मल्ल काल बि.स. 1750
शाह काल बि.स. 2063
(राणा काल) बि.स. 2007
नेपालको जनआन्दोलन २०४६
नेपालको जनयुद्ध
नेपालको जनआन्दोलन २०६३
वर्तमान नेपाल
समय तालिका
नेपाल पोर्टल

माओवादी जनयुद्ध )सरकार र संसदिय दलहरू तथा माओबादी विद्रोहिहरूका बिचको संघर्ष हो । सशस्त्र रूपको यो युद्ध १९९६ देखि २००६ सम्म सतत् चलिरह्यो। नेकपा माओबादी द्वारा १ फागुन २०५२ वि सं (१३ फरवरी १९९६) देखि थालिएको यो युध्द नेपालको राजतन्त्रको अन्त्य र संघीय गणतन्त्रकोस्थापनाको लागि लक्षित थियो । र यो २१ नभेम्बर २००६ का दिन तत्कालीन सरकार र माओबादी विद्रोहीका बिच भएको बृहत शान्ति सम्झौतामा टुंगियो।

यस युद्धमा हजारौं शसस्त्र विद्रोही माओवादी, नेपाल प्रहरी नेपाली सेना तथा सर्वसाधारण नेपाली जनता मारिएका थिए।

युद्धमा राज्य तथा विद्रोही दुवै पक्ष बाट युद्धमा संलग्न रहेका तथा संलग्न नरहेका सर्वसाधारणलाई समेत सताउने, यातना दिने, बेपत्ता पार्ने, तथा मार्ने समेतका घटना भएका थिए। युद्धकालमा दुवै पक्षबाट मानव अधिकारको गंभीर उल्लंघन भएको थियो।

पृष्ठभूमि

शसस्त्र युद्धको घोषणा २०५२ फागुन १

शसस्त्र संघर्षको समयरेखा

२०५२ साल

• २०५२ माघ २२ गते तत्कालिन नेकपा मशालका तर्फबाट बाबुराम भट्टराईले प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवालाई ४० बुँदे ज्ञापनपत्र पेश
• फागुन १ गते शशस्त्र युद्ध सुरु

२०५३ साल

• पुष १९ - रामेछाप बेथान चौकी आक्रमण

२०५५ साल

• फागुन २१- एमाले रुकुम सांसद यदु गौतमको हत्या

२०५६ साल

• पुष १९- जुम्ला प्रहरी चौकी आक्रमण

२०५७ साल

• ९ असोज - डोल्पा सदरमुकाम दुनै आक्रमण

२०५८ साल

• २०५८ जेठ १९ नारायणहिटी दरवार हत्याकाण्डमा राजा बीरेन्द्र सहितको हत्या
• २०५८ असार २८ - रोल्पाको होलेरी पुलिस चौकीमा आक्रमण, १ को मृत्यु ५९ प्रहरी माओवादी नियन्त्रणमा
• साउन १० - युद्धरत दुवै पक्षबाट यु्द्धबिराम घोषणा
• २०५८ मंसीर ७ - युद्धबिराम भङ्ग, दाङको घोराहीमा नेपाली सेनाको व्यारेकमा माओवादी द्वारा आक्रमण गरी धेरै हात हतियार कब्जा
• २०५८ मंसीर देशभर संकटकाल लागू भएको घोषणा
• २०५८ फागुन ४ गतेको राति : अछाम सदसरमुकाम मंगलसेनमा भीषण आक्रमण / मंगलसेन दरबार ध्वस्त

२०५९ साल

• १३ जेठ - बामपन्थी पत्रकार कृष्णसेनको प्रहरी हिरासतमा हत्या
• २३ भदौ - सिन्धुली भिमान आक्रमण
• २४ भदौ - अर्घाखाँचीको सन्धिखर्क आक्रमण
• १२ माघ - शसस्त्र प्रहरी महानिरीक्षक कृष्णमोहन श्रेष्ठको ललितपुरमा गोली हानी हत्या

२०६० साल

• पहिलो युद्ध बिराम
• २०६० साउन २७ देखि भदौ १ सम्म - सरकार-माओवादी शान्ति वार्ता पहिलो चरण बर्दियाको ठाकुरद्वारा रिर्सोट र दोस्रो चरण नेपालगंज धवल सम्शेरको निवास र तेस्रो हापुरे, दाङ (वार्ता टोलीमा राज्यपक्षबाट कमल थापा र प्रकाशचन्द्र लोहनी, विद्रोही माओवादीबाट बाबुराम भट्टराई र कृष्णबहादुर महरा । सहजकर्ता पद्मरत्न तुलाधर र दमननाथ ढुंगाना)
• २०६० साउन ३२ गते - रामेछापको दोरम्बा घटनामा नेपाली सेनाद्वारा माओवादी कार्यकर्ता तथा सर्वसाधारण गरी १६ जनाको हत्या
• सेना द्वारा पाँचथर मेहेलबोटेमा ८ माओवादी कार्यकर्ता मारिए
• भदौ १० - युद्ध बिराम भङ्ग
• भदौ २१ - पत्रकार ज्ञानेन्द्र खँड्काको माओवादीद्वारा सिन्धुपाल्चोकमा हत्या
• २०६० माघ/फागुन - नेपाली सेनाको व्यारेकमा मैना सुनुवार हत्याकाण्ड
• चैत्र ७ - बेनी आक्रमण करिव ३ सय सुरक्षाकर्मी, १० सर्वसाधारण सहित ५ सय जतिको मृत्यु^{[स्रोत नखुलेको]} यकिन तथ्याङ्क नभएको

२०६१ साल

• साउन १७ - पत्रकार डेकेन्द्र थापाको माओवादी द्वारा दैलेखमा हत्या
• माघ १९ - राजा ज्ञानेन्द्रबाट देउवा सरकार बर्खास्त गरी शासन सत्ता हातमा लिइयो। राजाकै अध्यक्षतामा मन्त्रीमण्डल गठन
• संसदवादी राजनीतिक दलहरूको आन्दोलन सुरू

२०६२ साल

• बाँदरमुडे घटना २०६२ जेठ २३ - चितवनको माडी स्थित बाँदरमुडे भन्ने ठाउँमा सर्वसाधारण चढेको यात्रुबस माओवादीले थापेको विद्यूतीय धरापमा परी ४१ जना सर्वसाधारणको मृत्यु।
• २०६२ मंसिर - दिल्लीमा ७ पार्टी र माओवादी बीच १२ बुँदे समझदारी माओवादी शसस्त्र युद्ध रोकेर शान्तिपूर्ण आन्दोलनमा आउन सहमत
• २ माघ - थानकोट पुलिस चौकी आक्रमण
• २३ चैत्र - सर्लाही मलंगवा आक्रमण- सेनाको हेलिकोप्टर ध्वस्त
• २४ चैत्र - दोस्रो जनआन्दोलन सुरू

२०६३ साल

• शान्तिपूर्ण जनआन्दोलन २ मा माओवादी सहभागी
• चैत्र ८ राजा ज्ञानेन्द्रबाट शाही घोषणा आन्दोलन झन् तीब्र
• चैत्र ११ राजा ज्ञानेन्द्रबाट संसद पुनर्स्थापित भएको घोषणा लोकतन्त्र हासिल
• विस्तृत शान्ति सम्झौता
• प्रचण्ड भूमिगत जीवनबाट सार्वजनिक

२०६४ साल

• पहिलो संविधान सभाको निर्वाचन

२०६५ साल

• माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड नेतृत्वमा सरकार गठन

२०७० साल

• संविधान सभा असफल पहिलो संविधान सभा विघटन नयाँ संविधानसभाको निर्वाचन

२०७२ साल

• संविधान सभाबाट नेपालको संविधान २०७२ निर्माण तथा पारित

असफलताको कारणहरू

• फौजी बाटोमा असफल
  प्रहरीलाई सजिलै जितेका माओवादीले सेनालाई हराउन सकेनन् ।
• आधार इलाका नबन्नु
  माओवादीले गाउँ देखि जिल्ला र केन्द्र तहसम्मको जनसरकार बनाई जनसत्ता र जनअदालत चलाए पनि ती मुलतः प्रतीकात्मक र अस्थायी प्रकृतिका थिए।

उनीहरूले मुलुकको ८० प्रतिशत भूभाग कब्जा गरेको दाबी गरेपनी ती क्रान्ति कालीन चीनमा माओले बनाएजस्तो आधारइलाका थिएनन् ।

• अन्तर्राष्ट्रिय समर्थनको अभाव
  माओवादीले अपेक्षित अन्तर्राष्ट्रिय समर्थन पाउन सकेनन् । क्रान्ती सफल पार्न भारत चीन जस्ता छिमेकी वा अमेरिका जस्तो महशक्तिको समर्थन चहिन्थ्यो।जुन प्राप्त भएन। २००१ सेप्टेम्बर ११ को अल कायदा आक्रमण पछि त विश्व परिदृश्य बदलियो। आतंकवाद विरुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय अभियान चलाउने अमेरिकी विदेश नीतिको असर माओवादीमा पनि पर्यो। चीनले माओवादीलाई सरकार विरोधी तत्त्व को संज्ञा दिदै यश मामिलामा आफूलाई सदैव असंलग्न राख्यो।
• जनताको प्रतिकार
  २०६१ मङ्सिर मा दैलेखको दुल्लुमा आम जनताले अभियानकै रूपमा माओवादीको प्रतिकार गरे।लगत्तै नौमुलेमा गाउँलेले माओवादी नेता खड्गबहादुर विक सहित २०० जति माओवादी कार्यकर्तालाई समातेर प्रशासनमा बुझाइदिए।
  २०६२ जेठ २३ मा चितवनको माडीमा माओवादीको विद्युतीय धरापमा परेर एउटा यात्रु बसका ३९ जना निर्दोष नागरिक मारिए।त्यो घटनाले माओवादी नेतृत्वलाई थप रक्षात्मक र हतोत्साहित बनायो ।
• अपराधिक र अराजक प्रवृति
  माओवादीको सङ्गठन र छापामार बढे पनि अपरधिक र अराजक प्रवृतिले बढावा पायो। यो यति झाँगियो कि माओवादी नेतृत्वले थाम्नै नसक्ने अवस्था आयो।