विकिपिडिया:विश्वसनीय स्रोतहरू
 | यो पृष्ठ नेपाली विकिपिडियाको सामग्री दिशानिर्देशनको लिखित प्रमाण हो। यो सामान्यतया स्वीकृत मापडण्ड हो जुन सम्पादकहरूले अनुसरण गर्ने प्रयास गर्नुपर्दछ, यद्यपि यो सामान्य ज्ञानको साथ उत्तम रूपमा व्यवहार गरिएको छ, र कहिलेकाँही अपवादहरू लागू हुन सक्दछन्। यस पृष्ठमा कुनै मूल सम्पादनले सहमति प्रतिबिम्बित गर्नुपर्दछ। सन्देह लागेमा, पहिले वार्ता पृष्ठमा छलफल गर्नुहोला। |
 | कुल मिलाएर भन्दा: यो दिशानिर्देशनले कसरी भरपर्दो स्रोतहरू पहिचान गर्ने बारेमा छलफल गर्दछ। स्रोतमा रहेको नीति विकिपिडिया:प्रमाणिकता हो। यसको लागि कुनै पनि चुनौतीका वा सम्भावित चुनौतीका सामग्रीको लागि, र सबै उद्धरणहरूको लागि पङ्तिपाठ स्रोतहरू आवश्यक पर्दछन्। यदि तपाईँ सम्पादनको लागि नयाँ हुनुहुन्छ र स्रोतहरूले कसरी काम गर्छन् भन्ने बारेमा विस्तृत सर्वेक्षण चाहनुहुन्छ भने, कृपया शुरुवातकर्ताहरूको लागि सन्दर्भ मद्दत पृष्ठमा जानुहोस्। |
| विकिपिडिया दिशानिर्देशनहरू | |||
|---|---|---|---|
| आचरण | |||
|
|||
| सामग्री | |||
| सम्पादन | |||
|
|||
| शैली | |||
| मेटाउने | |||
| परियोजना सामग्री | |||
| अन्य | |||
विकिपिडियाका लेखहरू विश्वसनीय, प्रकाशित स्रोतहरूमा आधारित हुनुपर्दछ, जसले ती स्रोतहरूमा देखा परेका सबै बहुमत र महत्वपूर्ण अल्पसङ्ख्यक दृष्टिकोणलाई सुनिश्चित गर्दै (विकिपिडिया:तटस्थ दृष्टिकोण) भित्र समेटिएको हुनुपर्दछ। यदि कुनै विषयमा कुनै भरपर्दो स्रोतहरू फेला पार्न सकेन भने, विकिपिडियामा त्यस्ता लेख हुनुहुँदैन।
यो दिशानिर्देशमा विभिन्न प्रकारका स्रोतहरूको विश्वसनीयताका बारे छलफल गरिएको छ। स्रोतमा रहेको नीति विकिपिडिया:प्रमाणिकता हो, कुनै पनि चुनौतीका वा सम्भावित चुनौतीका सामग्रीको लागि, र सबै उद्धरणहरूको लागि पङ्तिपाठ स्रोतहरू आवश्यक पर्दछन्। प्रमाणिकरण नीति कडाईका साथ मुख्यस्थान—लेखहरू, सूचीहरू, र लेखका खण्डहरू-कुनै अपवाद बाहेक, सबै सामग्रीहरूमा लागू गरिन्छ र विशेष गरी जीवित व्यक्तिको जीवनीमा, जसले यसो भन्छ:
जीवित व्यक्तिको बारेमा विवादित सामग्री (वा, केही अवस्थामा, हालसालै मरेका) जुन स्रोत उल्लेख गरिएको छैन वा खराब स्रोतमा भए, चाहे त्यो सामग्री नकारात्मक, सकारात्मक, तटस्थ, वा केवल शङ्कास्पद जस्तोसुकै भएपनि - तत्काल छलफल बिनै हटाइनुपर्छ।
यस मार्गनिर्देशन र स्रोत तथा अधिकारको बारेमा हाम्रो नीतिहरूबीच विरोधाभास भएको खण्डमा, नीतिहरूले प्राथमिकता लिन्छन् र सम्पादकहरूले विसङ्गति समाधान गर्न खोज्नुपर्दछ। स्रोतसँग सम्बन्धित अन्य नीतिहरू मूल अनुसन्धान र जीवित व्यक्तिको जीवनी हुन्। विशेष स्रोतहरूको विश्वसनीयताको बारेमा प्रश्नहरूको लागि, विकिपिडिया:विश्वसनीय स्रोतहरू/सूचनापाटी हेर्नुहोस्।
विस्तृत सर्वेक्षण
[सम्पादन गर्नुहोस्]लेख विश्वसनीय, स्वतन्त्र, प्रकाशित स्रोतहरूमा प्रतिष्ठित तथ्य-जाँच र सटीकतामा आधारित हुनुपर्दछ। यसको मतलव हामी केवल भरपर्दो लेखकहरूको राय प्रकाशित गर्छौं, र विकिपिडियनहरूको विचार होईन जुन आफैले प्राथमिक स्रोत सामग्री पढेका छन् र व्याख्या गरेका छन्। निम्न उदाहरणहरूले केवल केहि सम्भावित प्रकारहरूका विश्वसनीय स्रोतहरू र स्रोत विश्वसनीयता मुद्दाहरू समावेश गर्दछन्, र पूर्ण हुनको लागि लक्षित छैनन्। उचित स्रोत सँधै सन्दर्भमा निर्भर हुन्छ; सामान्य ज्ञान र सम्पादकीय निर्णय प्रक्रियाको अपरिहार्य अंश हो।
एक स्रोतको परिभाषा
[सम्पादन गर्नुहोस्]शब्द "स्रोत" विकिपिडियामा स्रोतहरू उल्लेख गर्दा तीन सम्बन्धित अर्थहरू छन्:
- कामको टुक्रा आफैं (लेख, पुस्तक)
- कामको निर्माता (लेखक, पत्रकार)
- कामको प्रकाशक (उदाहरणका लागि, विद्यार्थी पुस्तक भण्डार वा मुद्रण विभाग (नेपाल))
तीन मध्ये कुनैले पनि विश्वसनीयता असर गर्न सक्छ। विश्वसनीय स्रोतहरू एक विश्वसनीय प्रकाशन प्रक्रियाको साथ सामग्री प्रकाशित, लेखक जसलाई विषय, वा दुबै सम्बन्धमा आधिकारिक मान्न सकिन्छ। यी योग्यताहरू अन्य व्यक्तिको लागि प्रदर्शन योग्य हुनुपर्दछ।
प्रकाशितको परिभाषा
[सम्पादन गर्नुहोस्]शब्द "प्रकाशित" प्राय जसो परम्परागत मुद्रित ढाँचा वा अनलाइनमा पाठ सामग्रीसँग सम्बन्धित छ; यद्यपि अडियो, भिडियो, र मल्टिमिडिया सामग्रीहरू जुन रेकर्ड गरिएको छ त्यसपछि प्रसारण, वितरित, वा सम्मानित पार्टीद्वारा अभिलेख राखिएको पनि विश्वसनीय मापदण्डहरू मान्न आवश्यक मापदण्ड पूरा गर्नसक्छ। पाठ जस्तै, मिडिया पनि एक भरपर्दो स्रोतद्वारा उत्पादन र सही उद्धृत गरिनुपर्छ। थप रूपमा, मिडियाको एक सङ्ग्रहीत प्रतिलिपि अवस्थित हुनुपर्दछ। यो सुविधाजनक छ, तर कुनै पनि हिसाबले आवश्यक छैन, अभिलेख गरिएको प्रतिलिपि इन्टरनेट मार्फत पहुँचयोग्य हुनको लागि।
प्रसङ्ग मामिलाहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]स्रोतको विश्वसनीयता सन्दर्भमा निर्भर गर्दछ। प्रत्येक स्रोतको ध्यानपूर्वक मुल्याङ्कन गर्नुपर्नेछ कि यो विकिपिडिया लेखमा भइरहेको भनाइको लागि भरपर्दो छ वा त्यो सामग्रीको लागि उपयुक्त स्रोत हो। सामान्यतया, जति अधिक व्यक्ति तथ्यहरू जाँच्न, कानुनी मुद्दाहरूको विश्लेषण गर्न, र लेखनको छानबिन गर्नमा व्यस्त हुन्छन्, प्रकाशन त्यति नै भरपर्दो हुन्छ। अन्यथा भरपर्दो स्रोतद्वारा प्रदान गरिएको जानकारी जुन प्रकाशनको मुख्य शीर्षकसँग सम्बन्धित छैन विश्वासयोग्य नहुन सक्छ; सम्पादकहरूले सम्भव भएसम्म सम्भवत शीर्षकमा केन्द्रित स्रोतहरू उद्धृत गर्नुपर्छ। स्रोतहरूले जानकारीको सीधा समर्थन गर्नुपर्दछ किनकि यो विकिपिडिया लेखमा प्रस्तुत गरिएको हुन्छ।
आयु मामिलाहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]विशेष गरी वैज्ञानिक र शैक्षिक क्षेत्रमा पुराना स्रोतहरू गलत हुनसक्छन् किनकि नयाँ जानकारीलाई प्रकाशमा ल्याइएको हुन्छ, नयाँ सिद्धान्त प्रस्ताव गरिएको हुन्छ, वा शब्दावली परिवर्तन गरिएको हुन्छ। राजनीति वा फेसन जस्ता क्षेत्रहरूमा कानून वा प्रचलनहरूले पुराना दावीहरू गलत बनाउँदछ। निश्चित गर्नुहोस् कि पुरानो स्रोतहरूको सुपरस्पेस गरिएको छैन, विशेष गरी यदि यो सम्भवतः नयाँ खोजहरू वा घटनाहरू विगत केही वर्षहरूमा भएको छ भने। विशेष गरी, नयाँ स्रोतहरू सामान्यतया चिकित्सामा रुचाइन्छन्।
कहिलेकाहीँ स्रोतहरू प्रयोग गर्न नयाँ पनि हुनसक्छ, जस्तै, ताजा समाचार (जहाँ पछिल्ला रिपोर्ट सही हुनसक्छन्), र प्राथमिक स्रोतहरू जसको अभिप्राय लामो-खडा सहमति ध्वस्त पार्न वा नयाँ आविष्कारको परिचय (त्यस मामलामा अध्ययनको प्रतिक्षा गर्दैगरेका दोहोरिने खोजको नक्कलका लागि एक राम्रो विचार हुनसक्छ, वा समीक्षामा खोज गर्ने प्रयोग विधिहरूलाई मान्य गर्दछ।
ऐतिहासिक घटनाहरूको सम्बन्धमा, पुराना रिपोर्टहरू (घटनाको नजिक, तर त्यति नजिक छैनन् जुन उनीहरू ताजा समाचारका त्रुटिहरूमा प्रवण छन्) सबै भन्दा विस्तृत हुन्छन्, र बारम्बार प्रतिलिपि गरेर सारांशित गर्दा त्रुटिहरू हुने सम्भावना कम हुन्छ। यद्यपि, नयाँ माध्यमिक र तृतीयक स्रोतहरूले प्राथमिक स्रोतहरूबाट अधिक रिपोर्टहरू सङ्कलन गर्न र द्वन्द्व सुल्झाउने, पुरानो स्रोतहरू नभएको कुरा सही ढङ्गले व्याख्या गर्न आधुनिक ज्ञान लागू गर्ने वा पूर्वाग्रहमुक्त रहनको लागि राम्रो काम गरेका हुनसक्छन्, जुन लिखित स्रोतहरूलाई असर गर्न सक्दछ। वर्णन गरिएका द्वन्द्वहरू अझै सक्रिय वा कडा महसुस भएका हुनसक्छन्।
कुनै पनि आयुका स्रोतहरू हालसालैको हुन सक्छ, र यसलाई सावधानीपूर्वक सम्पादन गरेर सन्तुलित गराउन सकिन्छ।
स्रोतका केही प्रकारहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]धेरै विकिपिडिया लेखहरू शैक्षिक सामग्रीमा निर्भर हुन्छन्। जब उपलब्ध हुन्छन्, शैक्षिक तथा साथीहरू-समीक्षा प्रकाशनहरू, शैक्षिक पुस्तिकाहरू, र पाठ्य पुस्तकहरू प्राय: सबै भन्दा विश्वसनीय स्रोतहरू हुन्। जे होस्, केही शैक्षिक सामग्री पुराना, वैकल्पिक सिद्धान्तहरूको प्रतिस्पर्धामा, वा सम्बन्धित क्षेत्र भित्र विवादास्पद हुन सक्छ। यो उपलब्ध नभएको मान्दै वर्तमान शैक्षिक सहमति उद्धृत गर्ने प्रयास गर्नुहोस्। भरपर्दो गैर-शैक्षिक स्रोतहरू शैक्षिक मुद्दाहरूको बारेका लेखहरूमा, विशेष गरी उच्च गुणवत्ताको मूलधारका प्रकाशनहरूबाट प्रकाशित सामग्री पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। कुन स्रोतहरू उपयुक्त छन् भन्ने निर्णय सन्दर्भमा निर्भर गर्दछ। सामग्रीलाई पाठमा श्रेय दिनुहोस् जहाँ स्रोतहरू असहमत हुन्छन्।
छात्रवृत्ति
[सम्पादन गर्नुहोस्]- सम्भव भएसम्म लेखहरू माध्यमिक स्रोतहरूमा भर पर्नुपर्दछ। उदाहरणको लागि, अवस्थित अनुसन्धानको समीक्षा गर्ने एक कागज, एक समीक्षा लेख, मोनोग्राफ, वा पाठ्यपुस्तक प्राय एक प्राथमिक अनुसन्धान कागज भन्दा राम्रा हुन्छन्। जब प्राथमिक स्रोतहरूमा निर्भर हुन्छ, अति सावधानी अपनाउने सल्लाह दिइन्छ। विकिपिडियनहरूले तिनीहरूका लागि कहिल्यै प्राथमिक स्रोतहरूको सामग्रीको व्याख्या गर्नु हुँदैन (विकिपिडिया:मूलअनुसन्धानमा लेख निषेध र विकिपिडिया:तटस्थ दृष्टिकोण हेर्नुहोस्)।
- लेख, पुस्तक, मोनोग्राफ, वा अनुसन्धान पत्र जस्ता शैक्षिक समुदायद्वारा जाँच गरीएको सामग्रीलाई विश्वसनीय मानिन्छ, जहाँ सामग्री सम्मानित सहकर्मी-समीक्षा स्रोत वा राम्रो सम्मानित शैक्षिक प्रेसद्वारा प्रकाशित गरिएको हुन्छ।
- पूर्ण व्याख्यान वा एक विद्यावारिधीका लागि आवश्यकताहरूको भागको रूपमा लिखित शोधपत्र, र जुन सार्वजनिक रूपमा उपलब्ध छन् (प्राय: अन्तरपुस्तकालय ऋण मार्फत वा प्रोक्वेस्टबाट), प्रयोग गर्न सकिन्छ तर हेरचाहको अभ्यास गर्नुपर्दछ, किनभने तिनीहरू प्रायः आंशिक रूपमा प्राथमिक स्रोतहरू हुन्। ती मध्ये केही शैक्षिक साथीहरूको समीक्षाको प्रक्रियामा गएका हुनेछन्, विभिन्न स्तरको कठोरता, तर केहिलाई पर्दैन। यदि सम्भव छ भने, शोधपत्रहरू प्रयोग गर्नुहोस् जुन साहित्यमा उल्लेख गरिएको; क्षेत्रमा मान्यता प्राप्त विशेषज्ञहरूद्वारा पर्यवेक्षण; वा स्वतन्त्र पार्टीहरूद्वारा समीक्षा गरिएको हुन्छ। प्रगतिमा रहेका व्याख्यानहरूको परीक्षण र प्रकाशित गरिएको छैन भने त्यस्ता कार्य यो नियमको रूपले विश्वसनीय स्रोतहरू हुनेछैनन्। केही शोधपत्रहरू पछि बौद्धिक मोनोग्राफ वा सहकर्मी-समीक्षाको रूपमा प्रकाशित हुन्छन्, र यदि उपलब्ध छन् भने, ती सामान्यतया मूल शोधपत्रको लागि स्रोतको रूपमा उपयुक्त हुन्छन्।
- एकले यो कुराको पुष्टि गर्न सक्षम हुन सक्छ कि स्रोतको छलफलले मुख्य धाराको शैक्षिक प्रवचनमा प्रवेश गरेको छ जुन विद्वान उद्धरणहरूले यसलाई प्राप्त गरेको हो शैक्षिक उद्धरणहरू जुन उद्धरण अनुक्रमणिका वा डीओएजे जस्ता सूचीहरूमा पाइन्छन्। उपयुक्त डाटाबेसमा समावेश नभएको पत्रिकाहरूमा प्रकाशित कार्यहरू, विशेष गरेर उनीहरूले राम्रोसँग कभर गरिएको क्षेत्रहरू, मूलधारको शैक्षिक प्रवचनबाट अलग हुनसक्छ, यद्यपि यसलाई प्रयोग गर्न उपयुक्त छ कि छैन प्रसङ्गमा निर्भर हुनेछ।
- पृथक अध्ययनहरू प्राय: अस्थायी मानिन्छन् र थप शैक्षिक अनुसन्धानको प्रकाशमा परिवर्तन हुनसक्छ। यदि पृथक अध्ययन एक प्राथमिक स्रोत हो भने, सामान्यतया यदि त्यहाँ दोस्रो स्रोतहरू छन् जुन समान सामग्रीलाई ढाक्छ भने त्यो प्रयोग गरिनु हुँदैन। एकल अध्ययनको विश्वसनीयता क्षेत्रमा निर्भर गर्दछ। त्यस्ता क्षेत्रहरूमा एकल अध्ययन प्रयोग गर्दा अनावश्यक तौलबाट बच्नुहोस्। जटिल र सम्बन्धी अध्ययन जस्तै अस्पष्ट क्षेत्रहरू, चिकित्सा, कम निश्चित भएमा प्रयोग गर्नुहुँदैन। माध्यमिक स्रोतहरू, जस्तै मेटा-विश्लेषणहरू , पाठ्यपुस्तकहरू, र शैक्षिक समीक्षा लेखहरू उपलब्ध छनौट गरिनेछन् जब उचित प्रसङ्ग प्रदान गर्न सकिन्छ। र समावेश छ (उत्तरवर्तीले डीआरडी ।
- पत्रिकाहरूसँग विशेष ध्यान राख्नु पर्छ जुन विशेष रूपमा विशेष दृष्टिकोणलाई बढावा दिनको लागि अवस्थित हुन्छ। साथीहरूको समीक्षाको दावी पत्रिकालाई सम्मान गरिएको सङ्केत होईन वा कुनै अर्थपूर्ण सहकर्मी समीक्षा देखा पर्दछ। विस्तृत शैक्षिक समुदायद्वारा समीक्षा गरी नरहेका पत्रिकालाई विश्वसनीय मानिनु हुँदैन, ती पत्रिकाहरूले प्रतिनिधित्व गर्ने समूहहरूको विचारहरू बाहेक।[टिप्पणीहरू १]
- भर्खरका वर्षहरूमा धेरै कम गुणस्तरको नयाँ पत्रिकाहरूमा विस्फोटन भएको छ जुन साथीहरूको समीक्षा मात्र छ यदि कुनै छ (सिकारी पत्रिका) हेर्नुहोस्। लेखकले शुल्क तिर्न इच्छुक छ भने तिनीहरू जे पेश छन् सबलता मात्र प्रकाशित गर्दछन्। केहि यति टाढा स्थापना पत्रिकाहरूको नाम नक्कल गर्न जान्छन् (अपहरण पत्रिकाहरू) हेर्नुहोस्।[१][२][३][४][५] भरपर्दो साथीहरूको समीक्षाको अभावले सङ्केत गर्दछ कि त्यस्ता पत्रिकाहरूमा लेखहरू स्व-प्रकाशित स्रोतहरूमा समान व्यवहार गर्नुपर्दछ। यदि तपाईँ पत्रिकाको गुणस्तरको बारेमा अनिश्चित हुनुहुन्छ भने, सम्पादकीय बोर्ड सम्मानित मान्यता प्राप्त विश्वविद्यालयमा आधारित छ कि छैन, र यसलाई सम्बन्धित उच्च-गुणवत्ता उद्धरण अनुक्रमणिकामा समावेश गरिएको छ कि छैन जाँच्नुहोस्। जुन केवल सबै प्रकाशनहरू मात्र सूचीबद्ध गर्दछ, र उनीहरूले सूचीबद्ध गरेको पत्रिकाहरूको निगरानी नगर्ने अनुक्रमणिका बारे सावधान रहनुहोला।
समाचार सङ्गठनहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]समाचार स्रोतहरूले प्राय तथ्य तथ्याङ्क र विचार सामग्री समावेश गर्दछ। राम्रोसँग-स्थापित समाचार माध्यमबाट समाचार रिपोर्ट गर्नु सामान्यतया तथ्यका बयानहरूको लागि विश्वासनीय मानिन्छ (यद्यपि सबै भन्दा प्रतिष्ठित रिपोर्टिङले कहिलेकाहि त्रुटिहरू पनि समावेश गर्दछ)। कम-स्थापित माध्यमबाट समाचार रिपोर्ट गर्नु तथ्यको कथनको लागि सामान्यतया कम विश्वसनीय मानिन्छ। अधिकांश समाचार एजेन्सीहरू जस्तै, बीबीसी, कान्तिपुर दैनिक, गोरखापत्र संस्थान इन्टरफ्याक्स, एजेन्सी फ्रान्स-प्रेसे , युनाइटेड प्रेस इन्टरनेसनल वा एसोसिएटेड प्रेस जस्ता समाचार एजेन्सीहरूका वस्तुहरूको पनि पुनर्मुद्रण गर्छन्, जुन सटीकताका लागि जिम्मेवार छन्। एजेन्सीलाई छाप्नुपर्दा समाचारपत्र बाहेक उद्धृत गर्नुपर्छ।
सम्पादकीय टिप्पणी, विश्लेषण र राय टुक्राहरू, चाहे प्रकाशनका सम्पादकहरूद्वारा लेखिएका हुन् (सम्पादकीयहरू) वा बाहिरका लेखकहरू (गैर-सम्पादकीयहरू) त्यो सम्पादक वा लेखकलाई जिम्मेवार बयानका लागि भरपर्दो प्राथमिक स्रोतहरू हुन्, तर तथ्यका कथनहरूको लागि विरलै भरोसायोग्य हुन्छन्। मानव रुचि रिपोर्टिङ सामान्यतया समाचार रिपोर्टिङ जत्तिकै भरपर्दो हुँदैन, र तथ्य-जाँच र सटीकताको समान कठोर मापदण्डको अधीनमा हुन सक्दैन (जङ्क फूड समाचार) हेर्नुहोस्।[६]
- राय सामग्रीबाट जानकारी लिँदा, लेखकको पहिचानले विश्वसनीयता निर्धारण गर्न मद्दत गर्दछ। विशेषज्ञहरू र मान्यता प्राप्त विज्ञहरूको रायहरू भरपर्दो हुनसक्छन् र एक महत्वपूर्ण दृष्टिकोणको प्रतिबिम्बित गर्न को लागि पनि सम्भव हुन्छ।[टिप्पणीहरू २] यदि कथन आधिकारिक छैन भने लेखका पाठमा लेखकलाई राय दिनुहोस् र तथ्यलाई प्रतिनिधित्व नगर्नुहोस्। पुस्तक, चलचित्र, कला, आदिको लागि समीक्षा राय, सारांश वा शैक्षिक टुक्राहरू हुनसक्छन्।[७][८]
- शैक्षिक स्रोतहरू र उच्च-गुणवत्ताको गैर-शैक्षिक स्रोतहरू प्राय: शैक्षिक शीर्षकहरूका लागि समाचार रिपोर्टहरू भन्दा राम्रो हुन्छन्। सङ्गठन वा समाचारबाट प्रेस विज्ञप्ति प्रायः न्यूनतम परिवर्तनको साथ समाचारहरूद्वारा प्रयोग गरिन्छ; त्यस्ता स्रोतहरू कुटिलवाद हुन् र अन्तर्निहित प्रेस विज्ञप्ति भन्दा फरक व्यवहार गर्नु हुँदैन। कहिलेकाँही, केहि समाचारहरूमा विशेषज्ञ समाचारदाताहरू हुन्छन् जो नामद्वारा उल्लेखनीय छन्। जैवचिकित्सा लेखहरूको सम्बन्धमा विकिपिडिया:विश्वसनीय स्रोत पहिचान (चिकित्सा) हेर्नुहोला।
- अफवाहहरूको रिपोर्टिङको सीमित ज्ञानकोशिय मूल्य हुन्छ, यद्यपि केही उदाहरणहरूमा अफवाहहरूको बारेमा प्रमाणित जानकारी उपयुक्त हुनसक्छ (उदाहरणका लागि यदि ती अफवाहहरू आफै उल्लेखनीय छन्, ती सत्य हुन् वा होइनन्)। विकिपिडिया गफ र अफवाहको स्थानका लागि होइन।
- केही समाचार सङ्गठनहरूले विकिपिडिया लेखहरू कामका लागि स्रोतको रूपमा प्रयोग गरेका छन्। सम्पादकहरू परिपत्रको स्रोतहरूमा सावधान हुनुपर्छ।[टिप्पणीहरू ३]
- एक विशेष समाचार कथा एक तथ्य वा कथनको लागि भरपर्दो छ कि छेन विषयानुसार जाँच गरिनुपर्छ।
- कुनै पनि तार सेवा लेखका लागि बहु स्रोतहरूमा जोड्न हुँदैन। त्यस्ता स्रोतहरू मूलत: एकल स्रोत हुन्।
- केही समाचार सङ्गठनहरूले आफ्नो सम्पादकीय नीति प्रकाशित गर्दैनन्।
- एक समाचार सङ्गठन तथ्य-जाँचमा सङ्लग्न छ र सटीकताको लागि प्रतिष्ठा छ भन्ने सङ्केतहरू चासोको अन्तरद्वन्दको सुधार र खुलासको प्रकाशन हो।
विक्रेता र ई-वाणिज्य स्रोतहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]जे होस् बाह्य सूत्रहरूको लागि सामग्री दिशानिर्देशनहरूले "व्यक्तिगत वेब पृष्ठहरू जुन मुख्य रूपमा उत्पादनहरू वा सेवाहरू बेच्नका लागि अवस्थित छन्" मा सूत्रित गर्न निषेध गरिएता पनि, पङ्तिपाट उद्धरणलाई ई-वाणिज्य पृष्ठहरूमा, जस्तै एक पुस्तक विक्रेताको पृष्ठमा पुस्तक वा एक एल्बम विक्रेताले यसको सूत्रित-सङ्गीत पृष्ठमा, शीर्षक र चालु समय जस्ता चीजहरू प्रमाणित गर्न अनुमति दिइनेछ। पत्रकारिता र शैक्षणिक स्रोतहरू उपयुक्त मानिन्छन्, यद्यपि, र ई-वाणिज्य सूत्रहरू उपलब्ध भएमा गैर-व्यावसायिक विश्वसनीय स्रोतहरूको साथ बदल्नु पर्छ।
विक्रेताहरूद्वारा प्रस्ताव गरिएको श्रेणीकरण (जस्तै अमेजनमा उत्कृष्ट विक्रेता सुची) सामान्यतया निम्न समस्याहरू मध्ये कम्तिमा एक हुन्छ:
- यो कथित दर्जाको लागि एक स्थिर स्रोत प्रदान गर्न असम्भव हुनसक्छ।
- जब केवल विक्रेताद्वारा स्वयम् प्रकाशित हुन्छ, यस्तै विश्वसनीय कुनै स्वतन्त्र स्रोतले दर्जालाई प्रासङ्गिकको रूपमा पुष्टि गर्दैन, दर्जामा प्राय: कुनै पनि लेखमा उल्लेख गर्न अपर्याप्त भार हुनसक्छ।
त्यस्ता कारणहरूले गर्दा यस्तो श्रेणीकरण प्राय: विकिपिडिया सामग्रीको रूपमा वेवास्ता गरिन्छ।
पक्षपाती वा विचारधारी स्रोतहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया लेखहरू तटस्थ दृष्टिकोणमा प्रस्तुत गर्न आवश्यक छ। यद्यपि, भरपर्दो स्रोतहरू तटस्थ, निष्पक्ष, वा उद्देश्यपूर्ण हुनु आवश्यक छैन। कहिलेकाँही गैर-तटस्थ स्रोतहरू कुनै विषयमा आयोजित विभिन्न दृष्टिकोणहरूको बारेमा जानकारीलाई सहयोग पुर्याउने उत्तम सम्भावित स्रोत हुन्।
पूर्वाग्रहको सामान्य स्रोतहरूले राजनीतिक, वित्तीय, धार्मिक, दार्शनिक, वा अन्य विश्वास समावेश गर्दछ। यद्यपि एक स्रोत पक्षपाती हुन सक्छ, यो विशिष्ट सन्दर्भमा भरपर्दो हुन सक्छ। सम्भावित पक्षपाती स्रोतको साथ काम गर्ने बित्तिकै सम्पादकहरूले विचार गर्नुपर्दछ कि स्रोतले भरपर्दो स्रोतहरूको लागि सामान्य आवश्यकताहरू पूरा गर्दछ कि गर्दैन, जस्तै सम्पादकीय नियन्त्रण, तथ्य-जाँचको लागि प्रतिष्ठा, र स्रोतबाट स्वतन्त्रताको स्तरले समावेश गर्दैछ। पक्षपातले पाठमा श्रेय उचित बनाउन सक्दछ, "नारीवादी बेट्टी फ्रिडनले भनेका अनुसार ..."; "मार्क्सवादी अर्थशास्त्रीका अनुसार हेरी म्याग्डाफ ..."; वा "रूढिवादी गणतन्त्रवादी राष्ट्रपति पदका उम्मेद्वार ब्यारी गोल्डवाटरले विश्वास गर्यो ..."।
शङ्कास्पद तथा स्वयम्-प्रकाशित स्रोतहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]शङ्कास्पद स्रोतहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]शङ्कास्पद स्रोतहरू ती हुन् जुन तथ्यहरू जाँच गर्नका लागि कमजोर प्रतिष्ठाको साथ वा कुनै सम्पादकीय निरीक्षण बिना। त्यस्ता स्रोतहरूले वेबसाईटहरू र प्रकाशनहरू समावेश गर्दछ जुन विचारलाई व्यक्त गर्दछ जुन व्यापक रूपमा चरमपन्थीको रूपमा स्वीकार्य छ, जुन प्रकृतिमा प्रचारात्मक हो, वा ती अफवाहहरू र व्यक्तिगत विचारहरूमा धेरै भरपर्दछ।[९] शङ्कास्पद स्रोतहरू सामान्यतया तेस्रो पक्षहरूको बारेमा विवादित दावीहरू उद्धृत गर्नको लागि अनुपयुक्त हुन्छन्, जसमा संस्था, जीवित वा मृत व्यक्ति, साथै थप अशुद्ध परिभाषित संस्थाहरूको बिरूद्ध दाबी पनि समावेश छ। शङ्कास्पद स्रोतको उचित प्रयोगहरू धेरै सीमित छन्।
त्यस्ता स्रोतहरूबाट होशियार हुनुहोस् जुन विश्वसनीय लाग्दछ तर यस मार्गनिर्देशनलाई चाहिने तथ्य जाँच र सत्यताको लागि प्रतिष्ठित छैन।[१०][११]
प्रायोजित सामग्री
[सम्पादन गर्नुहोस्]प्रायोजित सामग्री सामान्यतया एक स्रोतको रूपमा अस्वीकार्य हुन्छ, किनकि यो विज्ञापनदाताहरूद्वारा भुक्तान गरिएको हुन्छ र प्रकाशनको सम्पादकीय प्रक्रियालाई बेवास्ता गर्छ। भरपर्दो प्रकाशनहरूले स्पष्ट रूपमा प्रायोजित लेखहरूलाई रेखामा वा लेखको माथि एक अस्वीकरणसँग सङ्केत गर्दछ। स्रोतहरू जसले प्रायोजित सामग्रीबाट कर्मचारी-लिखित लेखहरूलाई स्पष्ट रूपमा फरक पार्दैन भन्ने प्रश्न पनि शङ्कास्पद छन्।
शैक्षिक पत्रिकाहरूको पूरक प्राय: (तर सधैँबाट टाढा) अस्वीकार्य स्रोतहरू हुन्। तिनीहरू सामान्यतया रिपोर्ट गरिएको अनुसन्धानको नतीजामा वित्तीय चासोको साथ उद्योग समूहहरूद्वारा प्रायोजित हुन्छन्। तिनीहरूसँग स्वतन्त्र सम्पादकीय निरीक्षण र समकक्ष समीक्षाको कमी हुन सक्छ, अभिभावक पत्रिकाद्वारा सामग्रीको कुनै पर्यवेक्षण बिना।[१२] त्यस्ता प्रचारक लेखहरूले उनीहरूको अभिभावकीय पत्रिकाको विश्वसनीयता साझेदारी गर्दैन, अनिवार्य रूपमा भुक्तान गरिएको शैक्षिक लेखहरूको विज्ञापनहरू लुकाएको हुनसक्छ। त्यस्ता पूरकहरू, र ती जसले स्पष्ट रूपमा उनीहरूको सम्पादकीय नीति र हितको द्वन्द्वको घोषणा गर्दैन, उद्धृत गर्नु हुँदैन।[१३]
सङ्केतहरू कि एक पूरकमा प्रकाशित एक लेख काफी सूक्ष्म हुन सक्छ; उदाहरणको लागि, एक अक्षर "स",[१४] वा एक सन्दर्भमा "पूरक" पृष्ठ सङ्ख्यामा जोडिएको हुनुपर्दछ। तथापि, केवल प्रकाशित भइरहेको टिप्पणी एक पूरक भने होइन। प्राय जसो धेरै छैन भने पूरकहरू वैध स्रोत हुन्, जस्तै खगोल विज्ञान र खगोल भौतिकी पूरक श्रृङ्खला, आणविक भौतिकी बी: कार्यवाही पूरक, लन्डन गजटको पूरक, वा टाइम्स उच्च शिक्षा पूरक। एक प्रायोजित पूरकले पनि आवश्यक एक चासोको अन्तरद्वन्द समावेश गर्दैन; उदाहरणको लागि, सार्वजनिक स्वास्थ्य एजेन्सीहरू पूरक प्रायोजक हुनसक्छन्। यद्यपि द्वन्द भएका समूहहरूले निर्दोष नामहरूको साथ मोर्चा सङ्गठनहरूको तहमा लुकाउन सक्दछ, त्यसैले अन्तिम स्रोतहरू जहिले पनि पत्ता लगाउनुपर्दछ।
स्व-प्रकाशित स्रोतहरू (अनलाइन तथा कागज)
[सम्पादन गर्नुहोस्]जो कोहीले व्यक्तिगत वेबपृष्ठ सृजना गर्न सक्दछ वा आफ्नै पुस्तक प्रकाशित गर्न सक्दछ र निश्चित क्षेत्रमा विज्ञको लागि दाबी गर्न सक्छ। त्यस कारणको लागि, स्व-प्रकाशित स्रोतहरू ठूलो रूपमा स्वीकार्य छैन। स्व-प्रकाशित पुस्तक र समाचार पत्रहरू, सामाजिक सञ्जाल साइटहरूका व्यक्तिगत पृष्ठहरू, ट्वीटहरू, र इन्टरनेट फोरमका पोष्टहरू सबै स्व-प्रकाशित मिडियाको उदाहरण हुन्। स्व-प्रकाशित विज्ञ स्रोतहरू जब विषयमा एक स्थापित विशेषज्ञद्वारा उत्पादन, प्रासङ्गिक क्षेत्रमा विश्वसनीय, स्वतन्त्र प्रकाशनद्वारा प्रकाशित गरीएमा विश्वसनीय मान्न सकिन्छ। जीवित व्यक्तिहरूको बारेमा स्वतन्त्र स्रोतको रूपमा कहिले पनि स्व-प्रकाशित स्रोतहरूको प्रयोग, चाहे लेखक एक विशेषज्ञ, प्रख्यात पेशेवर अनुसन्धानकर्ता, वा साहित्यकार भएता पनि नगर्नुहोला।
प्रयोगकर्ता-उत्पादित सामग्री
[सम्पादन गर्नुहोस्]वेबसाइटहरूको सामग्री जसको सामग्री धेरै हदसम्म उपयोगकर्ताद्वारा उत्पन्न गरिएको भए सामान्य रूपमा अस्वीकार्य पनि हुन्छ। प्रयोगकर्ता-उत्पादित सामग्रीको साथ साइटहरूले व्यक्तिगत वेबसाइटहरू, व्यक्तिगत र समूह ब्लगहरू (समाचारपत्र र पत्रिका ब्लगहरू बाहेक), सामग्री फार्महरू, इन्टरनेट फोरमहरू, सामाजिक मिडिया साइटहरू, भिडियो र छवि होस्टिङ सेवाहरू, अधिकतर विकिहरू (विकिपिडिया सहित), र अन्य सहयोगी रूपमा सृजना गरिएका वेबसाइटहरू समावेश गर्दछ।
अस्वीकार्य प्रयोगकर्ताद्वारा उत्पादित साइटहरूका उदाहरणहरू ट्विटर, फेसबुक, माइस्पेस, इन्स्टाग्राम, इत्यादि हुन्।
जे भए पनि समीक्षा समुहकर्ताहरू भरपर्दो हुनसक्छन्, दर्शकहरूको मूल्याङ्कन उनीहरूको प्रयोगकर्ताको समीक्षामा आधारित छैनन्।
विशेष रूपमा, एक विकिसूत्र विश्वसनीय स्रोत भने होइन।
स्व-प्रकाशित तथा शङ्कास्पद स्रोतहरू स्रोतका रूपमा
[सम्पादन गर्नुहोस्]स्व-प्रकाशित वा शङ्कास्पद स्रोतहरू विशेष गरी उनीहरूको आफ्नै बारेका लेखहरूमा जानकारीको स्रोतको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ, उनीहरूले बिना क्षेत्रका विज्ञ प्रकाशित गर्ने आवश्यकता बिना नै, जबसम्म निम्न मापदण्डहरू पूरा हुँदैनन्:
- सामग्री न त अनावश्यक रूपमा न स्वयम्-सेवारत अपवादात्मक दावी छ।
- यसले तेस्रो पक्ष (जस्तै व्यक्ति, सङ्गठनहरू, वा अन्य संस्थाहरू)को बारेमा दावी समावेश गर्दैन।
- यसले घटनासँग प्रत्यक्ष सम्बन्धित नभएको घटनाहरूको बारेमा दावी समावेश गर्दैन।
- यसको प्रामाणिकता बारे कुनै व्यावहारिक शङ्का छैन।
- लेख मुख्य रूपमा त्यस्ता स्रोतहरूमा आधारित छैन।
यी आवश्यकताहरू ट्विटर, फेसबुक, माइस्पेस, इन्स्टाग्राम, इत्यादि जस्ता सामाजिक सञ्जाल वेबसाइटहरूको पृष्ठहरूमा पनि लागू हुन्छ। स्व-स्रोत गरिएको सामग्रीको प्रयोग; कुनै पनि लेखको ठूलो बहुमत स्वतन्त्र स्रोतबाट लिइएको हुनुपर्दछ।
विशिष्ट सन्दर्भको विश्वसनीयता
[सम्पादन गर्नुहोस्]जीवित व्यक्तिहरूको जीवनी
[सम्पादन गर्नुहोस्]व्यक्तिहरूको बारेमा जीवनी सामग्री लेख्दा सम्पादकहरूले विशेष ध्यान दिनुपर्दछ। कुनै जीवित व्यक्तिको बारेको विवादास्पद सामग्री जुन स्रोत उल्लेख नगरिएका वा न्यून स्रोत भएमा शीघ्र मेटाउनु पर्छ; यसलाई वार्ता पृष्ठमा सार्नुहुँदैन। यो कुनै लेख स्थानमा मात्र नभइ, जीवित व्यक्तिहरूसँग सम्बन्धित कुनै पनि नामस्थानका सामग्रीमा लागू हुन्छ।
प्राथमिक, माध्यमिक, र तृतीयक स्रोतहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया लेखहरू मुख्य रूपले भरपर्दो माध्यमिक स्रोतहरूमा आधारित हुनुपर्दछ, अर्थात् कागजात वा रेकर्डिङ जुन मूल रूपमा अन्यत्र प्रस्तुत गरिएको मूल जानकारीको बारेमा छलफल गर्दछ।
प्रतिष्ठित स्तरका तृतीयक स्रोतहरू, जस्तै परिचयात्मक-स्तरका विश्वविद्यालयका पाठ्य पुस्तकहरू, पञ्चाङ्ग, र ज्ञानकोश, उद्धृत गर्न सकिन्छ। यद्यपि विकिपिडिया लेखहरू तृतीयक स्रोत हुन्, विकिपिडियाले तथ्य जाँच वा शुद्धताको लागि कुनै व्यवस्थित सम्यन्त्र प्रयोग गर्दैन। यसैले, विकिपिडिया लेखहरू (र विकिपिडिया मिररहरू) कुनै उद्देश्यका लागि विश्वसनीय स्रोतहरू छैनन् (आफैंमा स्रोतहरू बाहेक वि:स्वस्रोतको रूपमा)। किनकि विकिपिडियाले मूलअनुसन्धानलाई निषेध गरेको छ, यसमा भरपर्दो केहि छैन जुन केहि अरूको साथ उपयुक्त छैन।
प्राथमिक स्रोतहरू प्राय: उचित रूपमा प्रयोग गर्न गाह्रो हुन्छ। यद्यपि ती दुबै भरपर्दो र कुनै खास अवस्थामा उपयोगी हुन सक्दछन्, तिनीहरू मूलअनुसन्धानबाट बच्न सावधानीका साथ प्रयोग हुनुपर्दछ। यद्यपि विशिष्ट तथ्यहरू प्राथमिक स्रोतहरूबाट लिन सकिन्छ, दोस्रो सामग्रीहरू जुन समान सामग्री प्रस्तुत गर्दछन्। पूर्ण रूपमा प्राथमिक स्रोतहरूमा आधारित ठूला सामग्रीहरूलाई वेवास्ता गर्नुपर्छ। प्राथमिक स्रोतहरूको बारेमा सबै व्याख्यात्मक दाबीहरू, विश्लेषणहरू, वा कृत्रिम दावीहरू विकिपिडिया सम्पादकहरूद्वारा प्राथमिक स्रोत स्रोतको मूल विश्लेषणको सट्टा माध्यमिक स्रोतको सन्दर्भमा हुनुपर्दछ।
लेख सम्पादन गर्दा जब प्राथमिक स्रोतहरूको प्रयोग चिन्ताको विषय हो, इन-लाइन ढाँचाहरू, जस्तै {{primary source-inline}} र {{better source}}, वा लेख ढाँचाहरू, जस्तै {{primary sources}} र {{refimprove science}}, विषय क्षेत्रहरू चिह्नित गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ।
चिकित्सा दावी
[सम्पादन गर्नुहोस्]जैव चिकित्सा दावी सम्बन्धी तथ्याङ्क स्रोतहरूको लागि भरपर्दो, स्वतन्त्र, प्रकाशित स्रोतहरूमा सामान्य वा व्यवस्थित समीक्षाहरू समावेश छन्, माननीय मेडिकल जर्नलहरू, क्षेत्रका विज्ञहरूद्वारा लिखित व्यापक रूपमा मान्यता प्राप्त मानक पाठ्यपुस्तकहरू, वा चिकित्सा निर्देशिकाहरू र राष्ट्रिय वा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका प्रतिष्ठित विशेषज्ञ निकायहरूका स्थान विवरण। सबै प्रकारका लेखहरूमा बायोमेडिकल जानकारी भरपर्दो, स्वतन्त्र, प्रकाशित स्रोतहरूमा आधारित हुनुपर्दछ र वर्तमान मेडिकल ज्ञानलाई सही रूपमा प्रतिबिम्बित गर्नु महत्त्वपूर्ण छ।
उद्धरणहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]उद्धृत सामग्रीको शुद्धता सर्वोपरि छ र जीवित व्यक्तिको उद्धरणको शुद्धता विशेष रूपमा संवेदनशील छ। शुद्धता सुनिश्चित गर्न, उद्धृत सामग्रीको पाठ उत्तम स्रोतबाट लिइएको हो (र उद्धृत गरिएको) स्रोतको स्रोत उद्धृत गरिँदै। यदि यो सम्भव छैन भने, तब पाठ एक विश्वसनीय माध्यमिक स्रोतबाट लिन सक्दछ (आदर्श जुन मूलमा उद्धरण समावेश गर्दछ)। जे भए पनि तपाईले उद्धृत पाठ कहाँ बाट लिनु भएको हो, त्यस लेखमा देखा पर्ने जस्तै पाठको वास्तविक स्रोतलाई स्पष्ट गर्नु महत्वपूर्ण छ।
पक्षपाती माध्यमिक स्रोतहरूलाई शङ्काको दृष्टिकोणले हेर्नुपर्दछ किनकी उनीहरू गलत हुन सक्छन् वा प्रसङ्गबाट उद्धृत हुन सक्दछन्। त्यस्ता अवस्थाहरूमा, अर्को स्रोतबाट तटस्थ सहकार्यको लागि खोजी गर्नुहोस्।
उद्धृत सामग्रीको कुनै विश्लेषण वा व्याख्या, यद्यपि, माध्यमिक स्रोतमा निर्भर हुनुपर्दछ (विकिपिडिया:मूलअनुसन्धानमा लेख निषेध) हेर्नुहोस्।
शैक्षिक सहमति
[सम्पादन गर्नुहोस्]सबै वा धेरै वैज्ञानिकहरू वा विद्वानहरूले कुनै खास धारणा राखेका छन् भन्ने भनाइलाई भरपर्दो स्रोत आवश्यक पर्दछ जुन सीधै सबै वा अधिकांश वैज्ञानिकहरू वा विद्वानहरूले त्यो दृष्टिकोण राख्छ भनेर भन्छ। अन्यथा, व्यक्तिगत रायहरू विशिष्ट, नाम भएका स्रोतहरूको रूपमा पहिचान गरिनु पर्दछ। सम्पादकहरूले मूलअनुसन्धानबाट, विशेष गरी विवादास्पद सामग्रीको उपन्यासमा भिन्न सामग्रीको सङ्कलन आधारित वक्तव्यहरू बनाउने सम्बन्धमा, टाढा रहनु पर्छ। सरल भाषामा भन्नुपर्दा, विकिपिडियामा कुनै पनि कथन जुन शैक्षिक सहमति विषयमा अवस्थित छ सम्पादकहरूको विचार वा मूल्याङ्कनको आधारमा नभई स्रोत हुन आवश्यक छ। समीक्षा लेखहरू, विशेष गरी शैक्षिक समीक्षा पत्रिकामा छापिएका प्रकाशनहरू जसले साहित्य सर्वेक्षण गर्दछ, शैक्षिक सहमति स्पष्ट गर्न मद्दत गर्दछ।
अन्य स्रोतहरूद्वारा प्रयोग
[सम्पादन गर्नुहोस्]कसरी स्वीकारिएको, उच्च-गुणस्त विश्वसनीय स्रोतहरूले दिएको स्रोतको उपयोग गर्दछ, यसको विश्वसनीयता र प्रतिष्ठाको लागि प्रमाण, सकारात्मक वा नकारात्मक प्रमाण प्रदान गर्दछ। यस प्रयोग जत्ति व्यापक र सुसङ्गत छ, प्रमाणहरू त्यति नै बलियो हुन्छ। उदाहरणको लागि, तथ्यहरूको लागि टिप्पणी बिना व्यापक उद्धरण एक स्रोतको प्रतिष्ठा र समान तथ्यहरूको लागि विश्वसनीयता को प्रमाण हो, जबकि विश्वसनीयताको बारेमा व्यापक शङ्काहरू यसको खिलाफ छन्। यदि बाहिरी उद्धरण विश्वसनीयताको मुख्य सूचक हो भने, अन्य ध्यान दिशानिर्देश र नीतिहरूको पालन गर्न, र अनावश्यक विवादास्पद वा अल्पसङ्ख्यक दाबीहरूको प्रतिनिधित्व नगर्न विशेष ध्यान राख्नु पर्दछ। लक्ष्य भनेको स्रोतहरूको स्थापित दृष्टिकोण प्रतिबिम्बित गर्नु हो जहाँसम्म हामी तिनीहरूलाई निर्धारण गर्न सक्छौं।
धारणा बयान
[सम्पादन गर्नुहोस्]केही स्रोतहरू उनीहरूको लेखकको रायलाई कथनको लागि भरपर्दो मान्न सकिन्छ, तर तथ्यका रूपमा जोडिएका बयानहरूको लागि होईन। उदाहरणको लागि, एक पङ्तिपाठ विशेषक "[लेखक कखग] भन्नुहुन्छ ...."। यसको एक मुख्य उदाहरण विश्वसनीय रूपमा मान्यता प्राप्त स्रोतहरूमा राय टुक्राहरू हो। तिनीहरूलाई प्रयोग गर्दा, पाठमा भएका विचारहरू लेखकलाई स्पष्ट रूपमा श्रेय दिन र पाठकलाई स्पष्ट पार्नुपर्दछ कि उनीहरू एक विचार पढ्दैछन्।
अन्यथा भरपर्दो समाचार स्रोतहरू-उदाहरणको लागि, एक प्रमुख समाचार सङ्गठनको वेबसाइट-केहि वा तिनीहरूका सामग्रीको लागी ब्लग-शैली ढाँचामा प्रकाशित यदि मानक समाचार लेख ढाँचामा प्रकाशितको रूपमा भरपर्दो हुनसक्छ।
तथ्य वा विचारको स्रोत कथनहरूमा त्यहाँ एक महत्त्वपूर्ण अपवाद छ: कुनै पनि जीवित व्यक्तिको बारेमा सामग्रीको स्रोतको रूपमा स्व-प्रकाशित पुस्तकहरू, वेबसाइटहरू, वेबफोरमहरू, ब्लगहरू र ट्वीटहरू प्रयोग नगर्नुहोस्, जबसम्म जीवनी सामग्रीको विषयमा लेखिएको वा प्रकाशित हुँदैन। यस सन्दर्भमा "स्व-प्रकाशित ब्लगहरू" व्यक्तिगत र समूह ब्लगहरू सन्दर्भ गर्दछ; विकिपिडिया:जीवित मानिसहरूको जीवनी § विश्वसनीय स्रोतहरू र विकिपिडिया:जीवित मानिसहरूको जीवनी § विषय एक स्व-प्रकाशित स्रोतको रूपमा प्रयोग हेर्नुहोस्।
ताजा समाचार
[सम्पादन गर्नुहोस्]ताजा समाचार खबरहरू प्रायजसो गम्भीर गलत हुन्छन्। इलेक्ट्रोनिक प्रकाशनको रूपमा, विकिपिडिया अद्यतन हुन सक्दछ र हुनुपर्दछ, तर विकिपिडिया एक अखबार होईन र यसले वर्तमान समयमा हुने घटनाको सबै विवरणहरूमा वास्तविक समयमा जानु हुँदैन। सम्भावित झूटा अफवाहहरू फैलाउन सहयोग गर्नु भन्दा विश्वकोशमा विवरणहरू थप्नु अघि घटना पछि एक वा दुई दिन पर्खनु बेस हो। यसले पत्रकारहरूलाई थप जानकारी सङ्कलन गर्न र दावीहरू प्रमाणित गर्न, र अनुसन्धान अधिकृतहरूलाई आधिकारिक घोषणा गर्न समय दिन्छ।[१५] अविश्वसनीय र गलत जानकारी फैलाउनबाट जोगिन धेरै सुझावहरू, जस्तै अविश्वसनीय अज्ञात स्रोतहरू र अपुष्ट रिपोर्टहरू, साथै अन्य समाचार मिडियामा जिम्मेवार रिपोर्टहरू; बहु स्रोतहरू खोज्ने; प्रत्यक्षदर्शी रिपोर्टहरू खोज्ने; सम्भावित भ्रमबाट सावधान, र सामूहिक गोलीबारीमा सम्भावित थप आक्रमणकारीहरूको रिपोर्टको बारेमा शङ्कास्पद जस्ता समावेश गर्दछ।
प्रारम्भिक समाचार रिपोर्टमा प्राप्त दाबीहरू चाँडै नै उनीहरूले राम्रोसँग अनुसन्धान गरिए पछि प्रकाशित हुने बित्तिकै प्रतिस्थापित गर्नुपर्दछ, विशेष गरी यदि ती मौलिक रिपोर्टहरूमा त्रुटिहरू थिए भने। सबै ताजा-समाचार कथाहरू, अपवाद बाहेक, प्राथमिक स्रोतहरू हुन्, र सावधानीका साथ व्यवहार गरिनु पर्छ: विकिपिडिया:मूलअनुसन्धानमा लेख निषेध § प्राथमिक, माध्यमिक, र तृतीयक स्रोतहरू हेर्नुहोस्।
वर्तमान-घटना लेख सम्पादन गर्दा, हालसालैको पूर्वाग्रह मनमा राख्नुहोस्।
{{current}}, {{recent death}}, वा अर्को वर्तमान-घटना-सम्बन्धित ढाँचा एक ताजा-समाचार घटनाको बारेमा, पाठकहरूलाई यस लेखमा केही जानकारी हुन सक्छ भन्ने तथ्यलाई सचेत गराउन, गलत, र सुधारिएका स्रोतहरू उपलब्ध भए पछि थप्नको लागि ध्यान आकर्षित गर्न, लेखको शीर्षमा थप्न सकिन्छ। यी ढाँचाहरू विषयको रूपमा वा समाचारका व्यक्तिहरूमा लेख चिह्नित गर्न प्रयोग गरिनु हुँदैन; यदि ती हुन् भने, हजारौं लेखहरूमा त्यस्तो ढाँचा हुने थियो, तर कुनै खास फाइदा हुँदैन (विकिपेडिया:लेखमा अस्वीकरणहरू छैनन्) हेर्नुहोस्।
निषेधित स्रोतहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]स्रोतहरूको एक सानो सङ्ख्या विकिपिडियामा अस्वीकृत वा कालोसूचीमा राखिएको छ। यसको मतलब तिनीहरू खास सहमति बिना प्रयोग गर्न सक्दैनन्। अस्वीकार्यता टिप्पणीको लागि अनुरोधको माध्यमबाट प्राय: विश्वसनीय स्रोतहरू सूचनापाटीमा हुन्छ। यो स्रोतहरूको लागि आरक्षित छ जुन बनावटी वा अन्य गम्भीर तथ्यात्मक सटीकता मुद्दाहरूको पर्याप्त इतिहास हुन्छ (उदाहरणका लागि षडयन्त्र सिद्धान्तहरूको प्रवर्धन), सामान्यतया जब त्यहाँ स्रोतको ठूलो सङ्ख्यामा ज्ञानकोशमा जानकारीको अखण्डताको बारेमा चिन्ता उत्पन्न गर्दछ।
एक अमान्य स्रोत तथ्यात्मक दावी समर्थन गर्न प्रयोग गरिनु हुँदैन। जबकि केहि स्रोतमा स्रोतको आफ्नै विचारको छलफलको लागि अपवादहरू छन्, ती स्रोतमा लेखमा बाहिर शायद नै उपयुक्त छन्। सामान्य लेखहरूमा, अस्वीकृत स्रोतको राय स्वतन्त्र माध्यमिक स्रोतबाट लिनुपर्दछ। एक बहिष्कृत स्रोतद्वारा एक दावी वा कथन सहित: विश्वसनीय स्रोतहरूद्वारा एक वि:सिमान्तिकृत दृष्टिकोणलाई अनावश्यक वजन दिने जोखिम गरिएको छैन।
कालोसूची सामान्यतया स्रोतहरूको लागि आरक्षित छ जुन अपमानजनक रूपमा थप्नका लागि, जस्तै राज्य-प्रायोजित नक्कली समाचार साइटहरू ट्रोल फार्महरूद्वारा थपिएको इतिहास सहित। विशिष्ट कालोसूचीमा रहेका स्रोतहरू स्थानीय रूपमा श्वेतसूचीमा सार्न सकिन्छ; कालोसूचीको बारेमा अन्य विवरणहरूको लागि विकिपिडिया:कालोसूची हेर्नुहोस् ।
यो पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]ढाँचाहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया:ढाँचा सन्देशहरू/सफाई/प्रमाणिकरण र स्रोतहरूले निम्न सहित धेरै ढाँचाहरू सूचीबद्ध गर्दछ
- {{notability}} – थप्छ:
यो लेखको शीर्षकले विकिपिडियाको सामान्य उल्लेखनीयता दिशानिर्देश पूरा गर्न सक्दैन। - {{citation needed}} – थप्छ: [स्रोत नखुलेको]
- {{unreliable source?}} – थप्छ: [अविश्वसनीय स्रोत?]
नीति तथा दिशानिर्देशहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]टिप्पणीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ उदाहरणहरूमा क्रिएसन रिसर्च सोसाइटी त्रैमासिक र फ्रन्टियर साइन्स जर्नल (ले ब्लॉग टिप्पणीहरूलाई साथीहरूको समीक्षाको रूपमा प्रयोग गर्दछ वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१९-०४-२० मिति)।
- ↑ कृपया दिमागमा राख्नुहोस् कि कुनै पनि अपवादात्मक दावीहरूलाई अपवादात्मक स्रोतहरू चाहिन्छ, र यहि नीति हो।
- ↑ यी घटनाहरूको एक किसिमले छड्के नजरद्वारा दस्तावेजीकरण गरिएको हुन्छ। जहाँ लेखहरूबाट गलत विवरणहरू विकिपिडिया:बर्बरताको रूपमा जोडियो वा अन्यथा समाचार पत्रहरूमा देखा परेको खण्डमा विकिपिडियामा छलफल गरिन्छन्।
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ Beall, Jeffrey (१ जनवरी २०१५), "Criteria for Determining Predatory Open-Access Publishers" (3rd संस्करण), Scholarly Open Access।
- ↑ Kolata, Gina (अप्रिल ७, २०१३), "Scientific Articles Accepted (Personal Checks, Too)", The New York Times, मूलबाट अप्रिल ११, २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच अप्रिल ११, २०१३।
- ↑ Butler, Declan (मार्च २८, २०१३), "Sham journals scam authors: Con artists are stealing the identities of real journals to cheat scientists out of publishing fees", Nature 495, पृ: 421–422, मूलबाट अप्रिल १३, २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच अप्रिल ११, २०१३।
- ↑ Bohannon, John (४ अक्टोबर २०१३), "Who's afraid of peer review?", Science 342 (6154): 60–65, डिओआई:10.1126/science.342.6154.60, पिएमआइडी 24092725।
- ↑ Kolata, Gina (३० अक्टोबर २०१७), "Many Academics Are Eager to Publish in Worthless Journals", The New York Times, मूलबाट ८ नोभेम्बर २०१७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २ नोभेम्बर २०१७।
- ↑ Miller, Laura (अक्टोबर १६, २०११), "'Sybil Exposed': Memory, lies and therapy", Salon (Salon Media Group), मूलबाट अक्टोबर १६, २०११-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच अक्टोबर १७, २०११, "[Debbie Nathan] also documents a connection between Schreiber and Terry Morris, a 'pioneer' of this [human interest] genre who freely admitted to taking 'considerable license with the facts that are given to me.'"
- ↑ "Book reviews", Scholarly definition document, Princeton, २०११, मूलबाट नोभेम्बर ५, २०११-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच सेप्टेम्बर २२, २०११।
- ↑ "Book reviews", Scholarly definition document, Virginia Polytechnic Institute and State University, २०११, मूलबाट सेप्टेम्बर १०, २०११-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच सेप्टेम्बर २२, २०११।
- ↑ Malone Kircher, Madison (नोभेम्बर १५, २०१६), "Fake Facebook news sites to avoid", New York Magazine, मूलबाट नोभेम्बर १६, २०१६-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच नोभेम्बर १५, २०१६।
- ↑ Beall, Jeffrey (२५ फेब्रुअरी २०१५), "'Predatory' Open-Access Scholarly Publishers", The Charleston Advisor, मूलबाट ४ मार्च २०१६-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ७ जनवरी २०१६।
- ↑ Beall, Jeffrey, "Potential, possible, or probable predatory scholarly open-access publishers", मूलबाट १७ जनवरी २०१७-मा सङ्ग्रहित।
- ↑ Fees, F. (२०१६), Recommendations for the conduct, reporting, editing, and publication of scholarly work in medical journals, मूलबाट २०१४-०३-०५-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०१९-०१-१२। Conflicts-of-interest section वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१८-१२-३० मिति, [Last update on 2015 Dec]।
- ↑ Rochon, PA; Gurwitz, JH; Cheung, CM; Hayes, JA; Chalmers, TC (१३ जुलाई १९९४), "Evaluating the quality of articles published in journal supplements compared with the quality of those published in the parent journal", JAMA 272 (2): 108–13, डिओआई:10.1001/jama.1994.03520020034009, पिएमआइडी 8015117।
- ↑ Nestle, Marion (२ जनवरी २००७), "Food company sponsorship of nutrition research and professional activities: a conflict of interest?", Public Health Nutrition 4 (5): 1015–1022, डिओआई:10.1079/PHN2001253, मूलबाट १७ नोभेम्बर २०१८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १२ जनवरी २०१९।
- ↑ "The Breaking News Consumer's Handbook | On the Media", WNYC (अङ्ग्रेजीमा), मूलबाट २०१९-०२-२८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०१९-०३-१४।
बाह्य सूत्रहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]| सामग्री |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| आचरण |
| ||||||||
| हटाउने |
| ||||||||
| प्रवर्तन |
| ||||||||
| सम्पादन |
| ||||||||
| विमिफा |
| ||||||||
