मनमैंजु

मनमैंजु
पूर्व गाविस
नेपालको नक्सामा मनमैंजुको अवस्थिति मनमैंजु (नेपाल)
निर्देशाङ्क: २७°४५′०″उ॰ ८५°२५′४८″पू॰
देश	नेपाल
प्रदेश	बागमती प्रदेश
जिल्ला	काठमाडौँ जिल्ला
जनसङ्ख्या  (वि.सं २०६८)
• जम्मा	४०,४१६
समय क्षेत्र	युटिसी+५:४५ (नेपाली समय)

मनमैंजु नेपालको पूर्व प्रशासनिक विभाजन अनुसार, मध्यमाञ्चल विकास क्षेत्रको बागमती अञ्चल, काठमाडौँ जिल्लामा अवस्थित एक गाविस थियो। एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८मा यहाँको जनसङ्ख्या ४०४१६ रहेको थियो जसमध्ये २०७६१ पुरुष र १९६५५ महिला रहेका थिए भने यहाँ १०९४९ घरधुरी रहेको थियो। यो हाल तारकेश्वर नगरपालिकामा पर्दछ।

यो काठमाडौँ उपत्यकाको उर्तरी भेगमा पर्ने धार्मिक र ऐतिहासिक महात्व बोकेको एउटा पुरानो नेवार गाँउ हो। यँहा नेवारमा पनि महर्जन उपजातीको बहुलेता रहेको पाइन्छ। काठमाडौँमा बसाइसराइ बडे अनुरुप यहाँ पनि देशको विभिन्न क्ष‌‌ेत्रबाट विभिन्न जातजाती, धर्मिक समप्रदायको बसाइसराइ बडदो छ।यो नगरोन्मुख गा.वि.स हो। यो गा.वि.स प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचन क्षेत्र नं ६ मा पर्छ भने जि.वि.स क्षेत्र नं १० मा पर्छ।यसको क्षेत्रफल ६५०० रोपनी छ। यस गा.वि.स मा पुरुषको संख्य २०७६१ र महिलाको १९६५५ गरी जम्म ४०४१६ छन्

नामाकरण

मनमैंजु देवीको रथलाई गाँउ परिक्रमा गराइदै

मनमैजु नामाकरण सम्बन्धमा ऐतिहासिक लेखहरु र किंवदन्तीहरूमा धेरै कुराहरु उल्‍लेख गरिको छ। ऐतिहासिक किंवदन्ती अनुसार लिच्छविकालमा राजा गुण कामदेव एक दिन नागार्जुन डाँडा (बालाजु रानीवन) मा सिकारका क्रममा त्यहीँ बास बसेको र राती मनमैजु देवी(अजिमा; ईन्द्रायणी) प्रकट भई चैत्र शुक्ल पूर्णिमाका दिन पुजा अर्चना गरी जात्रा चलाएमा मनो आकाङक्षा पूरा हुने भनी सपना देखेछन्। भोलि बिहान अग्लो स्थानबाट चारैतिर हेदा पानीको दह भएको, काँडाहरूको झयाङैझयाङ वीच एउटा मन्दिर र स-साना वस्तीहरु देखेपछि गुणकाम देवले उक्त मन्दिरसम्म पुग्‍ने बाटो निर्माण गरी त्यहाँको स्थानीय वासीलाई जागृत गराई ईन्द्रायणीको नित्य पुजा अर्चना सहित चार दिनसम्म जात्रा गरी पाँचौँ दिनमा ईन्द्रायणी देवीको चिनो स्वरुप छोडिएको हिरामोतीले जडिएको भोटो देखाउँदा गुण कामदेव र स्थानीय वासीको मनको आकाङक्षा पुरा भएकोले त्यस समयदेखी नै मनमैंजु देवी नामबाटै यस गाँउको नाम मनमैजु रहनगएको मानिन्छ।

मनमैजुलाई नेपाल भाषीहरु फुसिखः, खुसिखः, मदनपुर पनि भन्ने गर्छन्। नेपाल भाषामा "फुसे" भनेको फेदी र "खः" भनेको चौर वा खेल्ने ठाँउ बुझिन्छ। यी दुबै शब्दको मेलबाट फुसिखः बनेको हो, जस अर्थ डाँडाको फेदीमा रहेको गाँउ हो। त्यसरी नै "खुसी" खोला र "खः" खेल्ने ठाँउ मली खुसिंखः बनेको हो। यसको अर्थ खोला खेल्ने ठाँउ हो। मनमैजुलाई पश्चिम र दक्षिणमा महादेव खोला र पूर्वमा साङ्गले खोलाले घेरेको हुनाले खुसिखः भनिएको हुनुपर्छ।

भूगोल

मनमैजु गा. वि. स को सीमाङ्कन पश्चिम र दक्षिणमा महादेव खोला र पूर्वमा साङ्गले खोलाले गरिदिएको छ। यस गा. वि. स को उत्तरमा फुटुङ्ग र काभ्रेस्थली गा.वि.सहरु छन्।

दिशा	खोला	वडा नं	गा.वि.स
पूर्व	साङ्गले, विष्णुमती	३,४,५	गोंगबू ग.वि.स
पश्चिम	महादेव	८,९	गोल्ढुङ्ग, धर्मस्थली
उत्तर	छैन	३,८	फुटुङ्ग
दक्षिण	महादेव	१,९	का.न.पा वडा नं १६ बालाजु

सामुदायिक वन

क.स	सामुदायिक वनको नाम	स्थान	क्षेत्रफल	लाभान्वित परिवार
१	वृहस्पति सामुदायिक वन	मनमैजु ५	१.६ हेक्टर	२५
२	इन्द्रायणी सामुदायिक वन	मनमैजु ५	१.४ हेक्टर	३२
३	पिपल डाँडा सामुदायिक वन	मनमैजु ८	९.३२ हेक्टर	९७
४	खजान्तीको पाखा सामुदायिक वन	मनमैजु ८	२.८ हेक्टर	३६
		जम्म	१४ हेक्टर	१८९ परिवार

धार्मिक स्थल

मनमैजु अजिमा (ईन्द्रायणी, मनमैजु देवी) मन्दिर

मनमैजु अजिमा मन्दिर मल्‍लकालीन शैलीमा निर्माण भएको दुई तले मन्दिर हो। यस मन्दिरको प्राङ्गणमा रहेको शिलापत्रमा उल्‍लेख भए अनुसार यस मन्दिरको स्थापना प्रताप मल्‍लद्वारा वि.सं. १७१९ (नेपाल सम्बत् ७८३) मा भएको प्रमाण भेटिन्छ। वि.सं. १८५८ (नेपाल सम्बत् ९२१)मा श्री ५ गीर्वाणयुद्ध शाहको पालामा मान्दिरको पूजाआजा चलाउन गुठीको स्थापना गरेको पाइन्छ।