कम्पनी
| कम्पनी |
|---|
 |
सामान्यतया कम्पनी भन्नाले कुनै निश्चित उद्देश्य प्राप्तिको लागि सहयोगी व्यक्तिहरूको समूहलाई बुझिन्छ । यसै गरी कुनै निश्चित उद्देश्य प्राप्तिको लागि नेपालको प्रचलित कानुन अनुसार स्थापना भएको व्यक्तिहरूको समूहलाई कम्पनी भनिन्छ । यो शव्द अङ्ग्रेजीबाट आएको आगन्तुक शव्द हो ।
प्रचलित कानुन अनुसार स्थापना हुने भएकोले कम्पनीलाई कानुनी व्यक्ति पनि भनेर चिनिन्छ । कम्पनी स्थापनाको लागि समुहमा रहेका व्यक्तिहरूबाट रकम पूँजीको रूपमा सङ्कलन गरिन्छ भने उक्त पूँजीको बदलामा सो व्यक्तिहरूलाई शेयर वितरण गर्ने गरिन्छ । कम्पनीमा शेयरधनीको दायित्व उसले लिएको शेयरको अंकित मूल्य बराबर मात्र हुने हुँदा कम्पनीमा सिमित दायित्व हुने गर्दछ ।
'कम्पनी, संक्षिप्त रूपमा ', एक कानूनी निकाय कानूनी व्यक्तिहरूको संघलाई प्रतिनिधित्व गर्ने हो, चाहे प्राकृतिक, न्यायिक वा दुबैको मिश्रण, एक विशेष उद्देश्यको साथ। कम्पनीका सदस्यहरूले साझा उद्देश्य साझा गर्छन् र विशिष्ट, घोषित लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न एकजुट हुन्छन्।
समय बित्दै जाँदा, कम्पनीहरूले निम्न सुविधाहरूमा विकास गरेका छन्: "अलग कानूनी व्यक्तित्व, सीमित दायित्व, स्थानान्तरण योग्य शेयर, लगानीकर्ता स्वामित्व, र व्यवस्थापकीय पदानुक्रम"।[१] कम्पनी, एक संस्थाको रूपमा, राज्य द्वारा सिर्जना गरिएको हो। जसले संस्थापनको विशेषाधिकार प्रदान गर्यो।[१]
कम्पनीहरूले विभिन्न रूपहरू लिन्छन्, जस्तै:
- स्वैच्छिक संघ, जसमा गैर नाफामुखी संस्था हरू समावेश हुन सक्छन्
- देश अनुसार कानुनी एकाइ प्रकारको सूची
- वित्तीय संस्थाहरू र बैंकहरू
- कार्यक्रम वा शैक्षिक संस्थाहरू
सार्वजनिक रूपमा घोषित समावेश प्रकाशित नीति अनुसार सदस्यहरूले आफ्ना कर्तव्यहरू पूरा गर्न वा असफल भएमा कम्पनी आफैंमा सीमित दायित्व भएकोले कम्पनीलाई कानुनी व्यक्तिको रूपमा सिर्जना गर्न सकिन्छ। जब कम्पनी बन्द हुन्छ, थप कानुनी दायित्वहरूबाट बच्नको लागि यसलाई लिक्विडेटेड हुन आवश्यक पर्दछ। कम्पनीहरूले आफूलाई नयाँ कम्पनीहरूको रूपमा सम्बद्ध र सामूहिक रूपमा दर्ता गर्न सक्छन्; नतिजा प्राप्त संस्थाहरू प्रायः कर्पोरेट समूह को रूपमा चिनिन्छन्।
अर्थ र परिभाषा
[सम्पादन गर्नुहोस्]कम्पनीलाई "कृत्रिम व्यक्ति", अदृश्य, अमूर्त, कानून द्वारा वा अन्तर्गत सिर्जना गरिएको, [२] एक अलग कानूनी क्षमता (वा "व्यक्तित्व"), सर्वाधिक उत्तराधिकार, र सामान्य छाप संग। केही वरिष्ठ पदहरू बाहेक, कम्पनीहरू व्यक्तिगत सदस्यको मृत्यु, पागलपन, दामासाही वा दिवालियाबाट अप्रभावित रहन्छन्।
व्युत्पत्ति
[सम्पादन गर्नुहोस्]अंग्रेजी शब्द, "कम्पनी," यसको उत्पत्ति पुरानो फ्रान्सेली शब्द compagnie (पहिलो 1150 मा रेकर्ड गरिएको) मा भएको छ, जसको अर्थ "समाज, मित्रता, आत्मीयता; शरीरको सैनिकहरू",[३] जुन लेट ल्याटिन शब्द companio बाट आएको हो ("जो तपाईसँग रोटी खान्छ") , पहिलो पटक सेलिक कानून (सर्का AD 500) मा जर्मन अभिव्यक्तिको calque रूपमा प्रमाणित गरिएको gahlaibo (शाब्दिक रूपमा, "रोटी संग"), ओल्ड हाई जर्मन galeipo ("साथी") र गोथिक gahlaiba (" मेसमेट")।
अर्थशास्त्र र उपयोग
[सम्पादन गर्नुहोस्]1303 सम्म, शब्द कम्पनीले ट्रेड गिल्ड्स लाई उल्लेख गर्यो।[४] "कम्पनी" शब्दको प्रयोग "व्यापार संघ" को अर्थमा पहिलो पटक 1553 मा रेकर्ड गरिएको थियो, [५] र संक्षिप्त नाम "co।" 1769 बाट मिति। [६][७]
संसारभरका कम्पनीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]चीन
[सम्पादन गर्नुहोस्]चीन मा, कम्पनीहरू प्रायः सरकार सञ्चालित वा सरकार समर्थित हुन्छन्। अन्य कम्पनीहरू विदेशी कम्पनीहरू वा निर्यात-आधारित निगमहरू हुन सक्छन्।
जनता गणतन्त्र चीनको कम्पनी कानून अनुसार, कम्पनीहरूले सीमित दायित्व कम्पनी र संयुक्त स्टक लिमिटेड कम्पनी समावेश गर्दछ जुन मेनल्याण्ड चीनमा स्थापना भएको थियो।
युनाइटेड किंगडम
[सम्पादन गर्नुहोस्]अंग्रेजी कानून र यसमा आधारित कानुनी क्षेत्राधिकारहरूमा, कम्पनी कम्पनी अधिनियमहरू वा समान कानून अन्तर्गत दर्ता गरिएको एक निकाय कर्पोरेट वा निगम कम्पनी हो।[८] सामान्य रूपहरू समावेश छन्:
- निजी कम्पनीहरू ग्यारेन्टीद्वारा सीमित
- सामुदायिक हित कम्पनी
- परोपकारी संस्थागत संस्था
- सेयरद्वारा सीमित निजी कम्पनीहरू - कम्पनीको सबैभन्दा सामान्य रूप
- |पब्लिक लिमिटेड कम्पनीहरू - कम्पनीहरू, सामान्यतया ठूला, जसलाई आफ्ना शेयरहरू सार्वजनिक गर्न अनुमति दिइन्छ (तर आवश्यक छैन), उदाहरणका लागि स्टक एक्सचेन्ज
संयुक्त राज्य
[सम्पादन गर्नुहोस्]संयुक्त राज्य अमेरिकामा, कम्पनी अनिवार्य रूपमा निगम होईन। उदाहरण को लागी, एक कम्पनी "निगम, साझेदारी, संघ, संयुक्त-स्टक कम्पनी, ट्रस्ट, फन्ड हुन सक्छ, वा व्यक्तिको संगठित समूह, चाहे सम्मिलित होस् वा होइन, र (आधिकारिक हैसियतमा) कुनै पनि प्रापक, दिवालियापनमा ट्रस्टी, वा समान आधिकारिक, वा लिक्विडेटेड एजेन्ट अग्रगामी।"[९][१०]
प्रकार
[सम्पादन गर्नुहोस्]- 'कम्पनी ग्यारेन्टीद्वारा सीमित सामान्यतया प्रयोग गरिन्छ जहाँ कम्पनीहरू गैर-व्यावसायिक उद्देश्यका लागि बनाइन्छ, जस्तै क्लब वा परोपकारी संस्थाहरू। सदस्यहरूले निश्चित (सामान्यतया नाममात्र) रकमको भुक्तानीको ग्यारेन्टी दिन्छन् यदि कम्पनी दिवालिया लिक्विडेशन मा जान्छ, तर अन्यथा, कम्पनीको सम्बन्धमा उनीहरूसँग कुनै आर्थिक अधिकार हुँदैन। यस प्रकारको कम्पनी इंग्ल्याण्ड मा सामान्य छ। ग्यारेन्टी द्वारा सीमित कम्पनी सेयर पूँजी संग वा बिना हुन सक्छ।
- ' शेयरद्वारा सीमित कम्पनी व्यवसायिक उद्यमहरूको लागि प्रयोग गरिने कम्पनीको सबैभन्दा सामान्य रूप। विशेष रूपमा, एक सीमित कम्पनी भनेको "कम्पनी हो जसमा प्रत्येक शेयरधारकको दायित्व व्यक्तिगत रूपमा लगानी गरिएको रकममा सीमित हुन्छ" जसमा निगमहरू "सीमित कम्पनीको सबैभन्दा सामान्य उदाहरण" हुन्।[१०] यस प्रकारको कम्पनी इङ्गल्याण्ड र धेरै अंग्रेजी बोल्ने देशहरू मा सामान्य छ। शेयर द्वारा सीमित कम्पनी सार्वजनिक रूपमा कारोबार गर्ने कम्पनी वा निजी रूपमा आयोजित कम्पनी हुन सक्छ।
- सेयर पूँजीको साथ ग्यारेन्टीद्वारा सीमित कम्पनी:' एक हाइब्रिड इकाई, सामान्यतया प्रयोग गरिन्छ जहाँ कम्पनी गैर-व्यावसायिक उद्देश्यका लागि गठन गरिन्छ, तर कम्पनीका गतिविधिहरू आंशिक रूपमा फिर्ताको आशा गर्ने लगानीकर्ताहरूद्वारा वित्त पोषित हुन्छन्। यस प्रकारको कम्पनी अब UK मा गठन हुन सक्दैन, यद्यपि तिनीहरूको अस्तित्वको लागि कानुनमा प्रावधानहरू अवस्थित छन्।[८]
- सीमित दायित्व कम्पनी "कम्पनी - निश्चित राज्यहरूमा वैधानिक रूपमा अधिकृत - जुन सीमित दायित्व, सदस्य वा प्रबन्धकहरूद्वारा व्यवस्थापन, र स्वामित्व हस्तान्तरणमा सीमितताहरूद्वारा विशेषता हो", अर्थात्, L.L.C.संरचनालाई "हाइब्रिड" भनिएको छ जसमा यसले "निगम र साझेदारी वा एकल स्वामित्व को विशेषताहरू संयोजन गर्दछ। निगम जस्तै, यो कम्पनीका सदस्यहरूका लागि सीमित दायित्व छ, र साझेदारी जस्तै यसमा "सदस्यहरूका लागि प्रवाह-मार्फत कर" छ र "सदस्यको मृत्यु वा दिवालियापनमा विघटन हुनुपर्छ"।[११]
- एक असीमित कम्पनी शेयर पूँजीको साथ वा बिना एक हाइब्रिड इकाई, एक कम्पनी जहाँ कम्पनीको ऋण (यदि कुनै) को लागी सदस्य वा शेयरधारकहरूको दायित्व सीमित छैन। यस अवस्थामा, समावेशको पर्दाको सिद्धान्त लागू हुँदैन।
कम्पनीहरूको कम सामान्य प्रकारहरू हुन्:
- प्याटेन्ट अक्षरहरूद्वारा बनाइएका कम्पनीहरू: धेरै जसो निगमहरू अक्षरहरू पेटेन्टद्वारा बनाइएका हुन् कर्पोरेसन सोल नभई कम्पनीहरू जसलाई आज सामान्यतया बुझिन्छ।
- रोयल चार्टर कर्पोरेसनहरू: मध्य-युग युरोपमा, आधुनिक कम्पनी कानूनहरू पारित हुनु अघि, यी मात्र प्रकारका कम्पनीहरू थिए।[स्रोत नखुलेको] अब तिनीहरू अपेक्षाकृत दुर्लभ छन्, धेरै पुराना कम्पनीहरू बाहेक जुन अझै पनि बाँचिरहेका छन् (विशेष गरी धेरै ब्रिटिश बैंकहरू), वा अर्ध-नियामक कार्य पूरा गर्ने आधुनिक समाजहरू (उदाहरणका लागि, बैंक अफ इङ्गल्याण्ड एक आधुनिक संस्थाले गठन गरेको निगम हो। बडापत्र)।
- वैधानिक कम्पनीहरू: आज अपेक्षाकृत दुर्लभ, केही कम्पनीहरू सम्बन्धित क्षेत्राधिकारमा पारित निजी विधानद्वारा गठन गरिएका छन्।
जब कम्पनीको नाम पछि "Ltd" राखिन्छ, यसले सीमित कम्पनीलाई जनाउँछ, र "PLC" (पब्लिक लिमिटेड कम्पनी) ले यसको शेयर व्यापक रूपमा राखिएको संकेत गर्दछ।[१२]
कानुनी सन्दर्भमा, कम्पनीका मालिकहरूलाई सामान्यतया "सदस्यहरू" भनिन्छ। शेयर द्वारा सीमित वा असीमित कम्पनीमा (शेयर पूँजी संग गठन वा संगठित), यो सेयरहोल्डर हुनेछ। ग्यारेन्टीद्वारा सीमित कम्पनी मा, यो ग्यारेन्टरहरू हुनेछन्। केही|अपतटीय क्षेत्राधिकार ले आफ्नो क्षेत्राधिकारको लागि व्यवसायलाई आकर्षित गर्नको लागि अपतटीय कम्पनी को विशेष रूपहरू सिर्जना गरेका छन्। उदाहरणहरूमा पृथक पोर्टफोलियो कम्पनीहरू र प्रतिबन्धित उद्देश्य कम्पनीहरू समावेश छन्। यद्यपि, त्यहाँ कम्पनी प्रकारका धेरै उप-श्रेणीहरू छन् जुन संसारमा विभिन्न क्षेत्राधिकारहरूमा गठन गर्न सकिन्छ। कम्पनीहरूलाई कहिलेकाहीं पब्लिक कम्पनीहरू' र 'निजी कम्पनीहरू बीच कानूनी र नियामक उद्देश्यका लागि छुट्याइन्छ। सार्वजनिक कम्पनीहरू ती कम्पनीहरू हुन् जसको शेयरहरू सार्वजनिक रूपमा कारोबार गर्न सकिन्छ, प्रायः (यद्यपि सँधै) स्टक एक्सचेन्ज मा जारी गरिएको शेयरहरूमा लिस्टिङ आवश्यकताहरू /सूचीबद्ध नियमहरू लागू हुन्छ। , शेयर को व्यापार र शेयर को भविष्य को जारी को एक विनिमय को प्रतिष्ठा वा विशेष बजार को प्रतिष्ठा बलियो बनाउन मद्दत गर्न। निजी कम्पनीहरूसँग सार्वजनिक रूपमा व्यापार गरिएको शेयरहरू छैनन्, र प्रायः शेयरहरूको स्थानान्तरणमा प्रतिबन्धहरू छन्। केही अधिकार क्षेत्रहरूमा, निजी कम्पनीहरूको अधिकतम संख्यामा शेयरधारकहरू छन्।
एक अभिभावक कम्पनी एक कम्पनी हो जसले अर्को फर्ममा पर्याप्त भोटिङ स्टकको स्वामित्व राख्छ र यसको संचालक समितिलाई प्रभाव पारेर वा चयन गरेर व्यवस्थापन र सञ्चालनहरू नियन्त्रण गर्न सक्छ; दोस्रो कम्पनीलाई मूल कम्पनीको सहायक मानिन्छ। अभिभावक कम्पनीको परिभाषा अधिकारक्षेत्र अनुसार फरक हुन्छ, परिभाषालाई सामान्यतया त्यो अधिकारक्षेत्रमा रहेका कम्पनीहरूसँग व्यवहार गर्ने कानूनको माध्यमबाट परिभाषित गरिन्छ।
कानुनी परिभाषा
[सम्पादन गर्नुहोस्]नेपालको प्रचलित कानुन कम्पनी ऐन, २०६३ को दफा ३ (१) अनुसार मुनाफाको उद्देश्य लिई कुनै उद्यम गर्न चाहने व्यक्तिले एक्लै वा अरूसँग समूहबध्द भई प्रबन्धपत्रमा उल्लेख भए बमोजिम एक वा एक भन्दा बढी उद्देश्य प्राप्तिका लागि दायित्व सिमित गरी संस्थापना गरेकोलाई कम्पनी भनिएको छ ।[१३]
कम्पनिका मुलभूत विशेषताहरु
[सम्पादन गर्नुहोस्]- स्वतन्त्र कानुनि अस्तित्व
कानुनि रुपमा कम्पनीको अस्तित्व कृत्रिम व्यक्ति सरह रहेको हुन्छ । यसको छुट्टै नाम हुनुको साथै आफ्नो नामबाट सम्पत्ति खरिद तथा विक्री गर्न पाउने र अन्य पक्षको नाममा मुद्दा दायर गर्न पाउने अधिकार समेत कम्पनीलाई प्राप्त हुन्छ । - सीमित दायित्व
प्रत्येक शेयरधनीहरूको दायित्व उनीहरुले लगानी गरेको शेयरको मुल्यसम्म मात्र सीमित हुन्छ कम्पनीको सम्पत्तिबाट दायित्व भुक्तानी गर्न नसकिएमा पनि शेयरधनीको व्यक्तिगत सम्पत्तीबाट ऋण तिर्नुपर्दैन । - अविछिन्न उत्तराधिकारी
- छुट्टै सम्पति
- कम्पनिले मुद्दा गर्न सक्ने तथा कम्पनि उपर पर्न सक्ने
- साझा छाप
व्यक्तिको हस्ताक्षर सरह मान्यता प्राप्त एउटा छुट्टै छाप कम्पनीले प्रयोग गरेको हुन्छ । छाप नभएका कम्पनीका कुनै पनि कागज पत्रले कानुनी मान्यता प्राप्त गर्न सक्दैन् l - हस्तान्तरणीय शेयर
- प्रतिनिधित्व मुलक व्यवस्थापन
- औपचारिकता, जानकारी तथा खर्च
कम्पनीको प्रकार
[सम्पादन गर्नुहोस्]१. पब्लिक कम्पनी
[सम्पादन गर्नुहोस्]पब्लिक कम्पनी भन्नाले कम्तिमा सात जना संस्थापक भई बढीमा जति पनि संस्थापक रहि स्थापना हुने कम्पनीलाई पब्लिक भनिन्छ । साथै जुन कम्पनीको शेयर स्वामित्वलाई साधारण जनतामा बाडिएको र शेयर बजारमा स्वतन्त्र रूपमा शेयरको कारोबार हुने कम्पनीलाई पब्लिक कम्पनी भनिन्छ ।
२. प्राइभेट कम्पनी
[सम्पादन गर्नुहोस्]प्राइभेट वा निजी कम्पनी भन्नाले बढीमा एक सय एक जनासम्म शेयरधनी हुने तथा आफ्नो धितोपत्र शेयरधनीहरू बाहेक धितोबन्धक राखी वा अन्य कुनै किसिमले हक छाडी दिन नपाउने कम्पनीलाई प्राइभेट कम्पनी भनिन्छ ।
यो पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ १.० १.१ Turner, John D. (२०२४-०१-३०), "युनाइटेड किंगडममा कर्पोरेट गभर्नेन्सको तीन शताब्दी", The Economic History समीक्षा (अङ्ग्रेजीमा), आइएसएसएन 0013-0117, डिओआई:10.1111/ehr.13326।
- ↑ को रूपमा परिभाषित गर्न सकिन्छ। निगमको परिभाषा तुलना गर्नुहोस्: "सम्भवतः निगमको सबैभन्दा राम्रो परिभाषा प्रधान न्यायाधीश जोन मार्शलले 1819 मा एक प्रसिद्ध सर्वोच्च अदालतको निर्णयमा दिएका थिए। एक निगम, उनले भने, 'एक कृत्रिम व्यक्ति, अदृश्य, अमूर्त, र। कानूनको चिन्तनमा मात्र अवस्थित छ।' अर्को शब्दमा भन्नुपर्दा, निगम [...] एक कृत्रिम व्यक्ति हो, कानूनद्वारा सिर्जना गरिएको, वास्तविक व्यक्तिको अधिकांश कानुनी अधिकारहरूसँग। ढाँचा:पुस्तक उद्धृत गर्नुहोस्
- ↑ १२ औं शताब्दी: हार्पर, डाउग्लस, "company", अनलाइन व्युत्पति शब्दकोष।
- ↑ तुलना गर्नुहोस्: हार्पर, डाउग्लस, "company", अनलाइन व्युत्पति शब्दकोष। - '[...] शब्द लेट 14c देखि ट्रेड गिल्डको सन्दर्भमा प्रयोग भएको छ।'
- ↑ तुलना गर्नुहोस्: हार्पर, डाउग्लस, "company", अनलाइन व्युत्पति शब्दकोष। - '14c ढिलो देखि। को रूपमा "धेरै व्यक्तिहरू संयुक्त रूपमा कुनै पनि काम गर्न वा गर्न एकजुट भए," जसले 1550s सम्म "व्यापार संघ" को व्यावसायिक अर्थ विकसित गर्यो, यो शब्द 14c को अन्तदेखि ट्रेड गिल्डहरूको सन्दर्भमा प्रयोग भएको थियो।'
- ↑ तुलना गर्नुहोस्: "co", अक्सफोर्ड अङ्ग्रेजी शब्दकोश (तेस्रो संस्करण), अक्सफोर्ड विश्वविद्यालय प्रेस, सेप्टेम्बर २००५। (Subscription or UK public library membership required.) - "1759 Compl. Let.-writer (ed. 6) London: Printed for Stanley Crowder, and Co."
- ↑ तुलना गर्नुहोस्: हार्पर, डाउग्लस, "co.", अनलाइन व्युत्पति शब्दकोष। - '1670 को दशकमा व्यवसायिक अर्थमा कम्पनीको संक्षिप्त नामको रूपमा, फर्ममा साझेदारहरूलाई संकेत गर्दै जसको नाम यसको नाममा देखा पर्दैन। त्यसैले र सह. कुनै पनि समूहको "बाकी" संकेत गर्न (1757)'।
- ↑ ८.० ८.१ { {साइट वेब|url= http://www.legislation.gov.uk/ukpga/2006/46/section/1/data.htm%7Ctitle= कम्पनी ऐन 2006|website= www.legislation.gov.uk|access- date= मार्च १५, २०२०|archive-url= https://web.archive.org/web/20150410122903/http://www.legislation.gov.uk/ukpga/2006/46/section/1/data.htm |संग्रह-मिति=अप्रिल १०, २०१५|url-status= live}}
- ↑ ढाँचा:उद्धरण पुस्तक[स्थायी मृत कडी]
- ↑ १०.० १०.१ ब्ल्याकको कानून शब्दकोश। दोस्रो पकेट संस्करण। ब्रायन ए गार्नर, सम्पादक। पश्चिम। 2001।
- ↑ {{उद्धरण गर्नुहोस्। web|url=http://www.investopedia.com/terms/l/llc.asp#ixzz2CEzgE239%7Ctitle=Limited Liability Company (LLC) परिभाषा - Investopedia|author=root|work=Investopedia|access-date=November 14 , 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121127013955/http://www.investopedia.com/terms/l/llc.asp#ixzz2CEzgE239%7Carchive-date=November 27, 2012| url-status=live} }
- ↑ {{Cite web|url=https: //www.bbc.com/bitesize/guides/z4br87h/revision/3|title=BBC Bitesize - GCSE व्यवसाय - व्यवसाय स्वामित्वको रूपहरू - संशोधन 3|website=BBC Bitesize|access-date=2018-08-31|संग्रह -url=https://web.archive.org/web/20180901050059/https://www.bbc.com/bitesize/guides/z4br87h/revision/3%7Carchive-date=September 1, 2018|url-status= live} }
- ↑ http://www.nrb.org.np/lgd/acts_ordinances/Company%20Act,%202063_Nepali.pdf वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१५-१०-१० मिति