कोटा, राजस्थान

कोटा
Metropolitan City
देश	भारत
राज्य	राजस्थान
जिल्ला	कोटा
क्षेत्रफल
• जम्मा	५२७ किमी२ (२०३ वर्ग माइल)
उन्नतांश	२७१ मिटर (८८९ फिट)
जनसङ्ख्या  (2011)
• जम्मा	१,००१,६९४
• क्रम	४६औ
• घनत्व	१९००/किमी२ (४९००/वर्ग माइल)
वेबसाइट	kota.rajasthan.gov.in

'कोटा (/ˈkoʊtə/ ( )) राजस्थानको एक प्रमुख औद्योगिक एवं शैक्षणिक शहर हो । यो चम्बल नदीको तटमा बसेको छ । कोटा राजधानी जयपुरदेखि सडक एवं रेलमार्गबाट लगभग २४० किलोमीटरको दूरीमा छ । यो नगर जयपुर-जबलपुर राष्ट्रीय राजमार्ग १२ मा स्थित छ । दक्षिण राजस्थानमा चंबल नदीको पूर्वी किनारमा स्थित, कोटा ती शहाहरू मा हो जहा औद्योगीकरण ठुलो मात्रामा भएको छ । कोटा अनेक किला, महल, सङ्ग्रहालय, मन्दिर र बगैचाको लागि लोकप्रिय छ । यो शहर नवीनता र प्राचीनताको आनौठो मिश्रण हो, जहा एक तर्फ शहरको स्मारक प्राचीनताको बोध गर्छ त्यहि चंबल नदीमा बनेको हाइड्रो इलेक्ट्रिक प्लान्ट र न्यूक्लियर पावर प्लान्ट आधुनिकताको एहसास गर्छ ।

भूगोल

कोटा चम्बल नदीको पूर्वी तटमा स्थित छ । यो राजस्थानको दक्षिणी भागमा पर्दछ । यहाको भूगोलिक निर्देशांक २५.१८°N ७५.८३°E / 25.18; 75.83. हो । यहाको क्षेत्रफल १२,१३६ कि.मी.² (राजस्थान राज्यको ३.६३ % भूभाग) छ । यहाको औसत ऊंचाई २७१ मीटर (889 फीट) छ ।

परिधान

कोटाको सूती साडी गोटा पत्ती बोर्डर सहित

कोटाको विशेष सूती तथा कोटा डोरीया साडि, कोटा स्टोन, कचोरीको लागि प्रसिद्ध छ । कोटालाई शिक्षा नगरीको नामले पनि जानिन्छ ।

इतिहास

प्रारम्भमा कोटा बून्दी राज्यको एक हिस्सा थियो । मुगल शासक जहान्गीरले जब बून्दीको शासकहरूलाई पराजित गरे तब कोटा १६२४ ई. मा एक स्वतन्त्र राज्यको रूपमा स्थापित भयो । राव माधो सिंह यहाको प्रथम स्वतन्त्र शासकको रूपमा गद्दीमा बसे । १८१८ ई. मा कोटा ब्रिटिश साम्राज्यको अधीन भयो ।

प्रमुख आकर्षण

सिटी फोर्ट प्लालेस

चम्बल नदीको पूर्वी तटमा १७औ शताब्दीमा बनेको यो किला कोटाको मुख्य आकर्षण हो । यस किलाको परिसर राजस्थानको सबैभन्दा विशाल किला परिसरहरू मा हो । १७औ शताब्दीमा बनेको हात्ति पोल किलामा प्रवेशको सुन्दर प्रवेशद्वार छ ।

राव माधो सिंह सङ्ग्रहालय

यो सङ्ग्रहालय पुरानो महलमा स्थित छ र यसलाई राजस्थानको सबैभन्दा बेहतरीन सङ्ग्रहालयहरूमा मानिन्छ । कोटा राज्यको प्रथम शासक राव माधो सिंहको नाममा सङ्ग्रहालयको नाम राखिएको हो । सङ्ग्रहालयमा कोटाको सुन्दर पेटिन्ग, मूर्ति, तस्वीर, हतियार र शाही वंश सम्बम्धित अनेक वस्तुहरू देख्न सकिन्छ ।

जगमन्दिर महल

यो महल कोटाको एक रानी द्वारा १७४० ई. मा बनाइएको थियो । सुन्दर किशोर सागर झीलको मध्य बनेको यो महल राजाहरूको आमोद प्रमोदको स्थान थियो । झीलको पारदर्शी जलमा महलको प्रतिबिम्ब बेहद सुन्दर लगाउछ । किशोर सागर झील बून्दीको राजकुमार धी देहले १३४६ ई. मा बानाएका थिए । झीलमा नौकायनको आनन्द पनि लिन सकिन्छ ।

सरकारी सङ्ग्रहालय

किशोर सागर झीलको समीप किशोर बागमा बनेको ब्रिजविलास महलमा यो सङ्ग्रहालय स्थित छ । सङ्ग्रहालयमा दुर्लभ सिक्का, हस्तलिपिहरू र हडोटी मूर्तिहरूको विस्तृत सङ्ग्रह छ । यहा बरोलीको मन्दिरहरूसङ केहि आकर्षक र ऐतिहासिक मूर्तिहरू लाएर राकिएको छ । शुक्रवार र राष्ट्रीय अवकाशको दिन सङ्ग्रहालय बन्द रहन्छ ।

चम्बल गार्डन

यो एक सुन्दर पिकनिक स्पोट हो र यहा मगरमच्छाको तालाब देख्न सकिन्छ । यो गार्डन चम्बल नदी र अमर निवासको समीप स्थित छ ।

देवताजीको हवेली

देवताजीको हवेली राजस्थानको सबैभन्दा सुन्दर भवनरूमा एक हो । कोटाको यो हवेली अनौठो भित्तिचित्र र चित्रकारीको लागि प्रसिद्ध छ ।