ग्वालियर

ग्वालियर Gwalior
महानगर
ग्वालियरका धरोहरहरू
उपनाम(हरू):  मध्य प्रदेशको पर्यटन राजधानी राजा सुरसेनको सहर ऋषि गलभको सहर र तानसेन नगरी
देश	भारत
राज्य	मध्य प्रदेश
जिल्ला	ग्वालियर
संस्थापक	राजा सुरजसेन
क्षेत्रफल
• जम्मा	६०४ किमी२ (२३३ वर्ग माइल)
• क्रम	३५औँ
उन्नतांश	१९६ मिटर (६४३ फिट)
जनसङ्ख्या  (२०११)	१,९५३,५०५
• घनत्व	५,४७८/किमी२ (१४१९०/वर्ग माइल)
• जनसङ्ख्या क्रम	३१औँ
भाषाहरू
• आधिकारिक	हिन्दी, मराठी र अङ्ग्रेजी
समय क्षेत्र	युटिसी+५:३० (भारतीय मानक समय)
हुलाक कोड	४७४००१ देखि ४७४०५५ (HPO)
टेलिफोन कोड	०७५१
सवारी दर्ता	MP-07
लिङ्ग अनुपात	.९४८ ♂/♀ ०
साक्षरता	८७.२०%
औसत ग्रीष्म तापक्रम	३३.५ °से (९२.३ °फे)
औसत चिसो तापक्रम	१६.६ °से (६१.९ °फे)
वेबसाइट	आधिकारिक वेबसाइट

ग्वालियर (उच्चारण^ⓘ) भारतको राज्य मध्य प्रदेशको ऐतिहासिक र प्रमुख सहर हो । भौगोलिक दृष्टिले ग्वालियर मध्यप्रदेश राज्यको उत्तरमा अवस्थित छ । यो सहर भारतको राजधानी सहर नयाँ दिल्लीको ३१९ किलोमिटर (१९८ माइल) दक्षिणमा रहेको छ । यो सहर र यसको किल्ला उत्तर भारतको प्राचीन शहरहरूको केन्द्र रहेको छ । यो सहर गुर्जर प्रतिहार, तोमर तथा कछवाहा राजवंशको राजधानी रहेको थियो । यो सहरमा तिनीहरूद्वारा बनाइएको प्राचीन चिन्ह स्मारकहरू, किल्लाहरू र महलहरू आज पनि हेर्न सकिन्छ । सङ्ग्रह गरेर राखिएका भव्य स्मृति चिन्ह यस सहरलाई पर्यटनको दृष्टिले महत्त्वपूर्ण बनाउने गर्छ । "ग्वालियर सहर" यस नामको पछाडी पनि एउटा इतिहास लुकेको छ; आठौँ शताब्दीमा यहाँका एक राजा सूरजसेन थिए, जो एक अज्ञात बिमारीले ग्रस्त भए र मृत्युशैयामा थिए, त्यस समय ग्वालिपा नामक सन्तले उनलाई निको पारेर जीवनदान दिए । त्यसै समय उनको सम्मानमा यस सहरको जग बसालियो र यस सहरको नाम ग्वालियर राखियो ।

यसपछि यहाँ आउने शताब्दीमा यो सहर ठुला-ठुला राजवंशहरूको राजस्थल बन्यो । हरेक शताब्दीमा यस सहरको इतिहासमा नयाँ आयाम थपिदैं गयो । महान योद्धाहरू, राजाहरू, कविहरू, सङ्गीतकारहरू तथा सन्तहरूले यस राजधानी सहरलाई देशव्यापी रूपमा चिनाउन आ-आफ्नो योगदान दिए । आज ग्वालियर भारतको एक आधुनिक सहर हो र एउटा प्रसिद्ध उद्योगिक केन्द्र हो ।

भारतको प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको भारतमा १०० स्मार्ट सिटी बनाउने निर्णय अन्तर्गत यस सहरलाई पनि छानिएको छ ।

जनसङ्ख्या

सन् २०११ को भारतको जनगणना अनुसार ग्वालियरको कुल जनसङ्ख्या २०,३०,५४३ छ, जसमा पुरुष १०,९०,६४७ र महिला ९,३९,८९६ छन् । यहाँको साक्षरता ५७.४७% (पुरुष ७०.८१%, महिला ४१.७२%) रहेको छ ।

पर्यटन स्थल

ग्वालियर किल्ला

मुख्य लेख: ग्वालियरको किल्ला

ग्वालियरको किल्लाको सिंहद्वार

बलौटे ढुङ्गाले बनेको यो किल्ला सहरको हरेक दिशाबाट हेर्न सकिन्छ र यो सहरको प्रमुख स्मारक हो । एउटा अग्लो पठारमा बनेको यस किल्लासम्म पुग्नका लागि एउटा निक्कै अग्लो पातुलो मार्ग भएर जानु पर्छ । यस मार्गको छेउछेउ ठुलो ठुलो चट्टानहरूमाथि जैन तीर्थको विशाल मूर्तिहरू निक्कै सुन्दर ढङ्गले बनाइएको छ । यस किल्ला भित्र मध्यकालीन स्थापनाको अद्भुत नमूनाहरू रहेको छ । पन्द्र्हौ शताब्दीमा निर्मित गुजरी महल त्यस मध्येको एक हो जुन राजा मानसिंह र गुजरी रानी मृगनयनीको गहन प्रेमको प्रतीक हो ।

बाह्य कडीहरू

• ग्वालियर आधिकारिक वेबसाइट वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०११-०९-२८ मिति
• ग्वालियर नगर निगम