उज्बेकिस्तान

उज्वेकिस्तान गणराज्य Oʻzbekiston Respublikasicode: uz is deprecated   (उज्बेक)
झन्डा निसाना छाप
राष्ट्रिय गान:  Oʻzbekiston Respublikasining Davlat Madhiyasi उज्वेकिस्तानको राष्ट्रिय गान
उज्बेकिस्तान-अवस्थिति (green)
राजधानी	ताशकेन्ट
सबैभन्दा ठुलो सहर	ताशकेन्ट
आधिकारिक भाषाहरू	उज्बेक
मान्यता प्राप्त आञ्चलिक भाषाहरू	काराकल्पक
Inter-ethnic language	रसियन
जातिगत समूहहरू (1996)	81.1% उज्बेक 5.4% रसियन 4.0% ताजिक oअन्य, आधिकारिकता नभएको,10% 3.0% काजख 2.5% काराकलप 1.5% टाटर 2.5% अन्य
रैथाने(हरू)	उज्बेक
सरकार	Unitary Presidential Constitutional Republic
• राष्ट्रपति	Shavkat Mirziyayev
व्यवस्थापिका	Supreme Assembly
• माथिल्लो सदन	Senate
• तल्लो सदन	Legislative Chamber
Formation
• Emirate of Bukhara	१७८५
• Bukharan People's Soviet Republic	२ सेप्टेम्बर १९२०
• Uzbek SSR	२७ अक्टोबर १९२४
• Declared independence from the Soviet Union	३१ अगस्त १९९१ (Independence Day on 1 September)
• Recognized	८ डिसेम्बर १९९१
• Completed	२५ डिसेम्बर १९९१
क्षेत्रफल
• जम्मा	४,४८,९७८ किमी२ (१,७३,३५१ वर्ग माइल) (56th)
• पानी (%)	4.9
जनसङ्ख्या
• 2016 अनुमानित	31,576,400 (41st)
• घनत्व	६१.४ /किमी2 (१५९.० /वर्ग माइल) (136th)
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (क्रय शक्ति समता)	2015 लगत
• जम्मा	$183.933 billion (62)
• प्रति व्यक्ति	$5,939 (125th)
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (साङ्केतिक)	2015 लगत
• जम्मा	$68.190 billion (70th)
• प्रति व्यक्ति	$2,202 (130th)
गिनी (2003)	36.8 मध्यम · 95th
मानव विकास सूचकाङ्क (2014)	0.675 मध्यम · 114th
मुद्रा	Uzbekistan som (Oʻzbekiston soʻmi) (UZS)
समय क्षेत्र	अन्तर्राष्ट्रिय प्रमाणिक समय+५ (UZT)
• ग्रीष्मकालीन (दिवाप्रकाश समय बचत)	अन्तर्राष्ट्रिय प्रमाणिक समय+५ (not observed)
सडक प्रयोग	right
टेलिफोन कोड	+९९८
इन्टरनेट डोमेन	.uz
Official Uzbek statistics.[स्रोत नखुलेको] As the Emirate of Bukhara, Kokand Khanate, and Khwarezm.

उज्वेकिस्तान (आधिकारिक रूपमा उज्बेकिस्तान गणतन्त्र) मध्य एशियामा अवस्थित एक दोहोरो स्थलरुद्ध देश हो। यो देश पाँच देशहरूको बिच घेरिएको छ उत्तरमा काजाखस्तान, उत्तरपूर्वमा किर्गिजस्तान, दक्षिणपूर्वमा ताजिकिस्तान, दक्षिणमा अफगानिस्तान, र दक्षिणपश्चिममा तुर्कमेनिस्तान। विश्वमा मात्र दुईवटा दोहोरो स्थलरुद्ध देशहरू मध्ये उज्वेकिस्तान एक हो। उज्बेकिस्तान टर्किक विश्वको हिस्सा हो र टर्किक राज्यहरूको संगठनको सदस्य पनि हो। यहाँको आधिकारिक भाषा उज्बेक भाषा हो, जुन अधिकांश उज्बेक जनताले बोल्छन्, भने रूसी र ताजिक भाषाहरू अल्पसंख्यक नागरिकहरूले बोल्ने भाषाहरू हुन्। यहाँको प्रमुख धर्म इस्लाम हो, र अधिकांश उज्बेकहरू सुन्नी मुस्लिम हुन्।

इतिहास

हालको उज्बेकिस्तान क्षेत्रमा पहिलो पटक पूर्वी इरानी घुमन्तेहरूले बसोबास गरेका थिए, जसले ख्वाराज्म, बाख्त्रिया, र सोग्दिया (ई.पू. ८औँ–६औँ शताब्दी) तथा फरगाना र मार्जियाना (ई.पू. ३औँ शताब्दी – ई. ६औँ शताब्दी) मा राज्यहरू स्थापना गरेका थिए। पछि यो क्षेत्र अखेमेनिड साम्राज्यमा गाभियो। त्यसपछि ग्रेको-बाख्त्रियन शासन, सासानियन साम्राज्य, र सातौँ शताब्दीसम्म मुस्लिम विजय अभियानको भाग रह्यो। मुस्लिम विजय पछि, यो क्षेत्र सामानी साम्राज्य अन्तर्गत इस्लामीकरण भयो। सिल्क रोडको व्यापारले उज्बेक शहरहरू धनी बने र इस्लामको स्वर्णयुगको केन्द्र बने। १३औँ शताब्दीमा मंगोल आक्रमणले ख्वाराज्म वंशलाई नष्ट गर्‍यो। १४औँ शताब्दीमा तैमूर (तैमूरलङ्ग) ले तैमुरी साम्राज्य स्थापना गरे, जसको राजधानी समरकन्द थियो। तैमूरी कालमा, विशेष गरी उलुग बेगको शासनकालमा, विज्ञान र संस्कृतिमा ठूलो प्रगति भयो, जसलाई तैमूरी पुनर्जागरण भनिन्छ। १६औँ शताब्दीमा किप्चाक शैबानी वंशले तैमूरी साम्राज्यलाई परास्त गर्‍यो। यस्तै, बाबरले भारततर्फ विजय अभियान गर्दै मुगल साम्राज्यको स्थापना गरे। १९औँ शताब्दीदेखि अधिकांश मध्य एशिया रूसी साम्राज्यमा गाभियो। ताशकन्द रूसी तुर्किस्तानको राजनीतिक केन्द्र बन्यो। १९२४ मा, सोभियत संघ अन्तर्गत उज्बेक सोभियत समाजवादी गणतन्त्र को रूपमा स्थापित भयो। सन् १९९१ मा सोभियत संघको पतनपछि उज्बेकिस्तानले स्वतन्त्रता घोषणा गर्‍यो।

अर्थतन्त्र

उज्बेकिस्तान हरेक वर्ष ८० टन सुन उत्खनन गर्छ, जसले यसलाई विश्वमा सातौँ स्थानमा पुर्‍याउँछ। २०१५ मा, उज्बेकिस्तानको सुन उत्पादन १०२ मेट्रिक टन थियो। उज्बेकिस्तानको तामाको भण्डार विश्वमा दशौँ स्थानमा छ, भने युरेनियम भण्डार बाह्रौँ स्थानमा छ। उज्बेकिस्तानको युरेनियम उत्पादन विश्वमा सातौँ स्थानमा पर्दछ। उज्बेकिस्तानको राष्ट्रिय ग्यास कम्पनी उज्बेकनेफ्टेगाज विश्वमा प्राकृतिक ग्यास उत्पादन गर्ने कम्पनीहरूमध्ये ११औँ स्थानमा आउँछ। यस कम्पनीले बर्षेनि ६० देखि ७० अर्ब घन मिटर (२.१–२.५ ट्रिलियन घन फिट) प्राकृतिक ग्यास उत्पादन गर्छ।

देशमा तेल र ग्यासका उल्लेखनीय अप्रयुक्त भण्डारहरू छन्। उज्बेकिस्तानमा हालसम्म १९४ हाइड्रोकार्बन भण्डार पत्ता लागेका छन्, जसमा ९८ वटा कन्डेन्सेट र प्राकृतिक ग्यास भण्डार तथा ९६ वटा ग्यास कन्डेन्सेट भण्डार समावेश छन्।