सिमला

विकिपिडिया, एक स्वतन्त्र विश्वकोशबाट
(शिमलाबाट अनुप्रेषित)
सिमला
माथिबाट घडीको दिशामा:
माल रोडबाट सिमलाको दृश्य; राष्ट्रपति निवास; जाखु पहाड; गाइटी थियेटर;
उपनाम: 
पहाडकी रानी
सिमला is located in हिमाचल प्रदेश
सिमला
सिमला
सिमला is located in भारत
सिमला
सिमला
निर्देशाङ्क: ३१°६′१२″उ॰ ७७°१०′२०″पू॰ / ३१.१०३३३°N ७७.१७२२२°E / 31.10333; 77.17222निर्देशाङ्कहरू: ३१°६′१२″उ॰ ७७°१०′२०″पू॰ / ३१.१०३३३°N ७७.१७२२२°E / 31.10333; 77.17222
देश भारत
राज्य हिमाचल प्रदेश
जिल्लासिमला जिल्ला
क्षेत्रफल
 • राज्य राजधानी३५.३४ किमी (१३.६४ वर्ग माइल)
उन्नतांश
२२७६ मिटर (७४६७ फिट)
जनसङ्ख्या
 (सन् २०११)
 • राज्य राजधानी१६९५७८
 • क्रम१ (हिमाचल प्रदेशमा)
 • घनत्व४८००/किमी (१२०००/वर्ग माइल)
 • महानगर
१७१६४०
भाषाहरू
 • आधिकारिकहिन्दी
 • अतिरिक्त अधिकारीसंस्कृत
समय क्षेत्रयुटिसी+५:३० (भारतीय मानक समय)

सिमला (पन्जाबी: ਸ਼ਿਮਲਾ; अङ्ग्रेजी: /ˈʃɪmlə/; हिन्दी: [ˈʃɪmlaː] ( )),यो ठाउँ सुगौली सन्धि अगाडि नेपालको थियो। हिमाचल प्रदेशको राजधानी हो। सन् १८६४ मा, सिमलालाई भारतमा ब्रिटिस राजको ग्रीष्मकालीन राजधानी घोषित गरिएको थियो। यो एक लोकप्रिय पर्यटन स्थल हो। सिमलालाई पहाड को रानी को रूपमा पनि चिनिन्छ।

इतिहास[सम्पादन गर्नुहोस्]

१८१४-१६ को गोरखा युद्ध पछि सैनिक टुकडिको सुरक्षित भागमा आरामको लागि १८१९ मा सिमलाको स्थापना गरेको थियो।[१][२] सिमला चिसो जलवायु, सुरम्य प्राकृतिक दृश्य, हिमाच्छादित पहाडी दृश्य, चीडदेवदार को जुङ्गल र औपनिवेशिक वास्तुको आकर्षक शहरी भूदृश्यको लागि विख्यात छ। इनै कारणले यो भारतको ग्रीष्मकालीन राजधानी हुने गर्थ्यो।[३] १८६४ मा सिमलालाई अङ्ग्रेजको राजधानी बनाइएको थियो। सिमला एक पर्यटक स्थलको रूपमा पनि मशहूर छ। सिमलाको खोज अङ्ग्रेजले सन् १८१९ मा गरेको थियो। चार्ल्स कैनेडीले यहाँ पहिला ग्रीष्‍मकालीन घर बनाएका थिए। छिटै सिमला लर्ड विलियम बेन्टिन्कको नजरमा आयो, जो १८२८ देखि १८३५ सम्म भारतको गवर्नर जनरल थिए। १९ औ सताप्दी को अन्त्य मा यहाँ ब्रिटिस वाइसरोयको आवास (राष्ट्रपति निवास) को निर्माण भएको थियो। आजभोलि यसमा इन्डियन इन्स्टीट्यूट अफ एडवान्स्ड स्टडी छ।[४]

भूगोल[सम्पादन गर्नुहोस्]

सिमला हिमालयको पश्चिमी सीमाको उत्तरमा स्थित छ। २३९७.५९ मीटर (मतलब समुद्र को स्तर देखि ७८६६.१० फुट माथि) को एक औसतभन्दा कम माथि, शहर को एक टीलामा फैलिएको छ।

संस्कृति[सम्पादन गर्नुहोस्]

यहाँ विभिन्न त्यौहार मनाइन्छ। सिमला समर फेस्टिवल, पीक पर्यटन सीजनको बेला हरेक वर्ष रिजमा आयोजित गरिन्छ। यसको मुख्य आकर्षण सबै देशदेखि लोकप्रिय गायकद्वारा प्रदर्शन शामिल छ।

पर्यटन[सम्पादन गर्नुहोस्]

हिमाचल प्रदेशको राजधानीब्रिटिस कालीन समयमा ग्रीष्‍म कालीन राजधानी सिमला राज्‍यको सबैभन्दा महत्‍वपूर्ण पर्यटन केन्‍द्र हो। यहाँको नाम देवी श्‍यामलाको नाममा रखिएको हो जो कालीको अवतार हुन्। सिमला लगभग ७२६७ फीटको ऊंचाईमा स्थित छ र यो अर्ध चक्र आकारमा बसेको छ, जहाँ पुरा वर्ष चिसो हवा चल्नेको वरदान छ। यहाँ घाटीको सुन्दर दृश्‍य देखिन्छ र महान हिमालय पर्वतीको कपाल चारैतर्फ देखाइदिन्छ। यसको उत्तरमा बर्फ क्षितिज सम्म जमेको छ। यहाँ चिसो हवा चल्छ र ओक तथा रोडोडेन्ड्रोनको वनले यो गुजरती हो। सिमलाको सुखद मौसम तथा आकर्षण यसलाई उत्तर भारतको एक सर्वाधिक लोकप्रिय पर्वतीय स्‍थान बनाइसिन्छ।

शिक्षा[सम्पादन गर्नुहोस्]

शहरमा १४ आन्गनबाडी र ६३ प्राथमिक विद्यालय छ। धेरै ब्रिटिस युगको स्कूल छ। शहरमा लोकप्रिय स्कुलमध्ये बिशप कोटन स्कुल, सिमला पब्लिक स्कुल, सेन्ट एडवर्ड स्कुल, तारा हल, डीएवी स्कुल, डीएवी न्यू सिमला, दयानन्द पब्लिक स्कुल, ओकलैन्ड स्कूल, लालपानी स्कुल प्रमुख छ। केन्द्रीय विद्यालय, सिमलामा बेहतरीन स्कुलमध्ये एक हो। पहिला यो हरकोर्ट बटलर स्कुलको नामले जानिन्थ्यो। सिमलामा मेडिकल सन्स्थानमा इन्दिरा गान्धी मेडिकल कलेज र दन्त चिकित्सा महाविद्यालय हो।

सन्दर्भ सामग्रीहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]

  1. Vipin Pubby (१९९६), Shimla Then and Now, Indus Publishing, पृ: 17–34, आइएसबिएन 978-81-7387-046-0, अन्तिम पहुँच १६ अगस्ट २०१३ 
  2. Harrop, F. Beresford (१९२५), Thacker's new Guide to Simla, Simla: Thacker, Spink & Co., पृ: 16–19। 
  3. "Shimla A five-tunnel town", tribuneindia.com, अन्तिम पहुँच १६ अगस्ट २०१५ 
  4. "Shimla: Another age, another time", The Tribune, Chandigarh, India, अन्तिम पहुँच २६ मे २००१