गान्तोक
गान्तोक | |
|---|---|
माथिबाट घडीको दिशामा: एम जी मार्ग, गान्तोक केबलकार, तिब्बत रोडबाट गान्तोक, रुम्टेक मठ, द्रो-दुल चोरतेन, गान्तोकबाट कञ्चनजङ्घा दृश्य | |
  गान्तोक सिक्किमको गान्तोकको स्थान  गान्तोक गान्तोक (भारत) | |
| निर्देशाङ्क: २७°१९′४८″उ ८८°३७′१२″पू / 27.33000°N 88.62000°E | |
| देश |  भारत |
| राज्य |  सिक्किम |
| जिल्ला | गान्तोक |
| क्षेत्रफल | |
| • जम्मा | १९.२ किमी२ (७.४ वर्ग माइल) |
| उन्नतांश | १,६५० मिटर (५४१० फिट) |
| जनसङ्ख्या (सन् २०११) | |
| • जम्मा | १००,२९० |
| • घनत्व | ५,३३२/किमी२ (१३८१०/वर्ग माइल) |
| भाषाहरू[१][२] | |
| • आधिकारिक | |
| • अतिरिक्त अधिकारी | |
| समय क्षेत्र | युटिसी+०५:३० (भारतीय मानक समय) |
| वेबसाइट | gmcsikkim |
गान्तोक एउटा सहर, नगरपालिका, राजधानी र भारतीय राज्य सिक्किमको सबैभन्दा ठुलो जनसङ्ख्या भएको ठाउँ हो। यो गान्तोक जिल्लाको सदरमुकाम पनि हो। सहरको कुल १००,००० जनसङ्ख्या सिक्किमका विभिन्न जातजातिहरू जस्तै भारतीय गोर्खा, भुटिया र लेप्चाहरू हुन्। हिमालयको उच्च चुचुराहरू भित्र र वर्षभरि हल्का समशीतोष्ण हावापानी भएको, गान्तोक सिक्किमको पर्यटन उद्योगको केन्द्रमा छ। तिब्बतको ल्हासा र ब्रिटिस भारतको कोलकाता जस्ता सहरहरू बीचको व्यापार मार्गमा गान्तोक एउटा प्रमुख बिसौनी बन्यो।
इतिहास
[सम्पादन गर्नुहोस्]सिक्किमको बाँकी भागहरू जस्तै, गान्तोकको प्रारम्भिक इतिहासको बारेमा धेरै थाहा छैन।[३] यो बन्धक सङ्कटको प्रतिक्रियामा १९औँ शताब्दीको मध्यमा बेलायती विजय पछि सिक्किमको बाँकी रहेको राजधानी बन्यो। अङ्ग्रेजहरूद्वारा तिब्बतीहरूको पराजय पछि, गान्तोक १९औँ शताब्दीको अन्त्यमा तिब्बत र ब्रिटिस भारत बीचको व्यापारमा प्रमुख बन्दोबस्त भयो।[३] सन् १९५९ मा तिब्बतमा चिनियाँ क्र्याकडाउनका कारण व्यापारमा गिरावट आयो र सन् १९६२ मा चीन–भारत युद्धपछि पासहरू बन्द गरिएका थिए।[३][४]
भूगोल
[सम्पादन गर्नुहोस्]कञ्चनजङ्घा हिमाल— विश्वको तेस्रो-अग्लो चुचुरो — सहरको पश्चिममा देखिन्छ। ठाडो ढलानको अस्तित्व, पहिरोको जोखिम, ठुलो वन ढाक्ने र अधिकांश क्षेत्रमा अपर्याप्त पहुँच सहरको प्राकृतिक र सन्तुलित विकासमा प्रमुख बाधक बनेको छ।[४] अधिकांश सडकहरू ठाडो छन्, तिनीहरूको छेउमा कम्प्याक्टेड जमिनमा निर्माण गरिएका भवनहरू।[४]
जनसङ्ख्या
[सम्पादन गर्नुहोस्]| वर्ष | जन. | ±% |
|---|---|---|
| १९५१ | २,७४४ | — |
| १९६१ | ६,८४८ | +१४९.६% |
| १९७१ | १३,३०८ | +९४.३% |
| १९८१ | ३६,७४७ | +१७६.१% |
| १९९१ | २५,०२४ | −३१.९% |
| २००१ | २९,३५४ | +१७.३% |
| २०११ | ९८,६५८ | +२३६.१% |
| जनसङ्ख्या १९५१–२०११[५] | ||
भारतको अस्थायी जनसङ्ख्या कुल २०११ को जनगणना अनुसार, गान्तोक नगर निगमको जनसङ्ख्या ९८,६५८ रहेको अनुमान गरिएको छ।[६] गान्तोकको औसत साक्षरता दर ८२.१७% छ, राष्ट्रिय औसत ७४% भन्दा बढी: पुरुष साक्षरता ८५.३३%, र महिला साक्षरता ७८.६८ छ।[६]
बेलायती शासनकालमा यस क्षेत्रमा बसोबास गर्ने नेपालीहरू गान्तोकका अधिकांश बासिन्दा हुन्। भूमिमा बसोबास गर्ने लेप्चा र भुटियाहरू पनि जनसङ्ख्याको ठुलो हिस्सा हुन्।[७] थप रूपमा, ठुलो सङ्ख्यामा तिब्बतीहरू शहरमा बसाइँ सरेका छन्। यस क्षेत्रका मूल निवासी नभएका आप्रवासी बासिन्दा समुदायहरूमा मारवाडी, बिहारी र बङ्गालीहरू पर्छन्।[४]
हिन्दु र बौद्ध धर्म गान्तोकमा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण धर्महरू हुन्।[४] सिक्किम र गान्तोकमा नेपाली भाषा सबैभन्दा बढी बोलिने भाषा हो। अङ्ग्रेजी र हिन्दी क्रमशः सिक्किम र भारतको आधिकारिक भाषा भएकाले सिक्किमका धेरैजसो क्षेत्रमा, विशेष गरी गान्तोकमा व्यापक रूपमा बोलिने र बुझिन्छ।[८] गान्तोकमा बोलिने अन्य भाषाहरूमा भुटिया (सिक्किमी), तिब्बती र लेप्चा समावेश छन्।[८]
सञ्चार माध्यम
[सम्पादन गर्नुहोस्]सिक्किममा ५० भन्दा बढी अखबार प्रकाशित छन्। धेरै स्थानीय नेपाली र अङ्ग्रेजी पत्रपत्रिकाहरू प्रकाशित छन्, जबकि क्षेत्रीय र राष्ट्रिय हिन्दी र अङ्ग्रेजी पत्रपत्रिकाहरू, भारतमा अन्यत्र छापिएका छन्, पनि प्रसारित छन्।[९] गान्तोकमा नेपाली, हिन्दी र अङ्ग्रेजी भाषाका चलचित्रहरू रहेका दुईवटा सिनेमाघर छन्।[१०] सहरमा सार्वजनिक पुस्तकालय पनि छ।[१०]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "1977 Sikkim government gazette", sikkim.gov.in (अङ्ग्रेजीमा), Governor of Sikkim, पृ: १८८, मूलबाट २२ जुलाई २०१८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २८ मे २०१९।
- ↑ "50th Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India", १६ जुलाई २०१४, पृ: १०९, मूलबाट २ जनवरी २०१८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २८ मे २०१९। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ८ जुलाई २०१६ मिति
- ↑ ३.० ३.१ ३.२ Harris, Tina (२०१३), Geographical Diversions: Tibetan Trade, Global Transactions, University of Georgia Press, पृ: 39–41, आइएसबिएन 978-0-8203-4512-3।
- ↑ ४.० ४.१ ४.२ ४.३ ४.४ "Section 4: City Assessment", City Development Plan-Gangtok City, Jawaharlal Nehru National Urban Renewal Mission, Ministry of Urban Development, Government of India, मूलबाट ५ फेब्रुअरी २०११-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २८ जुन २०११। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ५ फेब्रुअरी २०११ मिति
- ↑ "Section 3: Social, Demographic & Economic Profile", City Development Plan-Gangtok City, Jawaharlal Nehru National Urban Renewal Mission, Ministry of Urban Development, Government of India, मूलबाट ९ अप्रिल २०११-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २८ जुन २०११।
- ↑ ६.० ६.१ "Population of Sikkim – 2011 census results", populationindia.com, १४ मे २०११, मूलबाट ३१ मे २०१२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २८ जुन २०११।
- ↑ "People", Department of Information and Public Relations, Government of Sikkim, मूलबाट २२ मे २००८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ९ मे २००८। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २२ मे २००८ मिति
- ↑ ८.० ८.१ "Constitution of India as of 29 July 2008", The Constitution of India, Ministry of Law & Justice, मूलबाट ९ सेप्टेम्बर २०१४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १३ अप्रिल २०११।
- ↑ "Newspapers in Sikkim", Department of Information and Public Relations, Government of Sikkim, मूलबाट २० जनवरी २०११-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २८ जुन २०११। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २० जनवरी २०११ मिति
- ↑ १०.० १०.१ "Tourism", Department of Information and Public Relations, Government of Sikkim, मूलबाट १० मे २००८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ९ मे २००८। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १० मे २००८ मिति
