फिफा विश्वकप
स्थापना | सन् १९३० |
---|---|
समूह सङ्ख्या | ३२ (फाइनल) २०४ (२०१० को छनोटबाट) |
वर्तमान विजेता | अर्जेन्टिना (३ औंं उपधि) |
सबैभन्दा सफल टोली | ब्राजिल (५ औंं उपधि) |
वेबसाइट | आधिकारिक वेबसाइट |
२०२२ फिफा विश्वकप |
विश्वकप फुटबल प्रतियोगिताहरू | |
---|---|
विश्वकप फुटबल एक फुटबल खेलको सबैभन्दा प्रमुख विश्वस्तरीय पुरूष फुटबल प्रतियोगिता हो । यो प्रतियोगिता हरेक ४-४ वर्षको अन्तरालमा प्रत्येक संस्करणमा फरक फरक राष्ट्रहरूमम आयोजना हुने गर्दछ । सन् १९३०बाट सुरू भएको यस प्रतियोगिता हरेक चार चार वर्षमा आयोजना गर्ने गरी निर्णय गरिएता भनि द्वितीय विश्वयुद्धका कारण सन् १९४२ र १९४६ सालमा भने आयोजना हुन सकेको थिएन । यो प्रतियोगिता सबैभन्दा धेरै पटक ब्राजिलले जितेको छ । ब्राजिले सर्वाधिक पाँच पटक फिफा विश्वकप जिति फुटबल जगत् आफूलाई सर्वमान तुल्याउन सफल भएको छ । यस्तै अन्तिम पटक भएको विश्वकप भने फ्रान्सले जितेको थियो । यो फ्रान्सको दोस्रो फिफा विश्वकप उपाधि थियो । २०१८ फिफा विश्वकपको आयोजक रसिया रहेको थियो ।
यस प्रतियोगिताको वर्तमान संरचना अनुसार सुरूमा लगभग तीन वर्ष लगाएर प्रतियोगिताको फाइनल चरणका लागि विभिन्न छनोट चरणका खेल तथा प्रतियोगिताहरू आयोजना गर्ने गरिन्छ । बल्ल ३२ छनोट चरणहरू पार गर्ने राष्ट्रहरूका बिचमा विश्वकप प्रतियोगिता सञ्चालन हुने गर्दछ । फाइनल चरणमा पुग्ने एउटा टिम भने आयोजकका हैसियतले सिधै छनोट चरणका नखेली फाइनल चरणमा स्थान बनाउँदछ । अहिलेसम्म २१ वटा विश्वकपमा प्रतियोगिताहरू सञ्चालन भइसकेका छन् । जसमा जम्मा ८ राष्ट्रहरूले मात्र विश्वकप जित्न सफल भएको छ । सर्वाधिक धेरै ५ पटक फिफा विश्वकप राष्ट्र ब्राजिल मात्र विश्वकपमा एउटा यस्तो राष्ट्र हो जसले विश्वकपका सम्पुर्ण संस्करणहरू अथवा २१ वटै विश्वकपका संस्करणहरूमा सहभागीता जनाएको छ । अन्य विजेताहरूमा दुई विजेता इटाली र जर्मनीले विश्वकप चारचार पटक जितेका छन् । अनि अर्जेन्टिना, फ्रान्स तथा उरूग्वेले दुईदुई पटक विश्वकप जितेका छन्, भने इंग्ल्याण्ड तथा स्पेनले पनि यो फिफा विश्वकप एक-एक पटक जितेको छ ।
फिफा विश्वकप प्रतियोगिता विश्वमा सधै भन्दा प्रसिद्ध फुटबल प्रतियोगिता हो । साथै ओलम्पिक खेल पछि सबैभन्दा धेरै दर्शकले प्रत्यक्ष तथा टिभीमा हेर्ने एवम् सबैभन्दा धेरै समर्थकहरूले पछ्याउने खेलकुद प्रतियोगिता हो । अझ २००६ फिफा विश्वकपको फाइनल खेल मात्र २६.२९ विलियन दर्शकले खेल प्रत्यक्ष रंगशालामा पुगेर तथा विश्वभर ७१५.१ मिलियन दर्शकले हेरेका थिए ।
हालसम्म जम्मा १७ फरकफरक राष्ट्रहरूले मात्र फिफा विश्वकपको आयोजना गरेको छ । जसअन्तर्गत ब्राजिल, फ्रान्स, इटाली, जर्मनी तथा मेक्सिकोले दुईदुई पटक तथा उरूग्वे, स्वीजदल्याण्ड, स्वीदेन, चिली, इङ्ल्यान्ड, अर्जेन्टिना, स्पेन, संयुक्त अमेरिका, जापान र दक्षिण कोरिया (संयुक्त), दक्षिण अफ्रिका र रसियाले एकएक पटक विश्वकप आयोजना गरेको थियो । यस्तै कतार भने आउदो विश्वकप २०२२ फिफा विश्वकपका आयोजकका रूपमा रहेको छ । भने त्यसपछि को विश्वकप २०२६ फिफा विश्वकपका लागि भने क्यानडा, संयुक्त राज्य अमेरिका तथा मेक्सिकोलाई संयुक्त रूपमा विश्वकपको आयोजनाका लागि अधिकार दिइएको छ । यो विश्वकपनै पहिलोपटक एकै पटक तीन राष्ट्रहरूले आयोजना गर्न लागेको फिफा विश्वकप हुनेछ ।
यस प्रतियोगिता थालनीको कथा अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल महासङ्घ, फिफा सँग जोडिएको छ भने फिफाको कथा विभिन्न देशमा स्थापना भएका राष्ट्रिय फुटबल सङ्घहरूको विकास सँग जोडिएको छ । सन् १८६६ मा विश्वको पहिलो राष्ट्रिय फुटबल सङ्घको रूपमा 'इङ्ग्ल्याण्ड फुटबल एसोसिएशन'- एफए गठन भइसकेको थियो । केही वर्षपछि अरू देशहरूमा पनि धमाधम राष्ट्रिय फुटबल सङ्घहरू स्थापना हुन थाले । यसरी फुटबल खेल र त्यसका राष्ट्रिय सङ्घहरूको विस्तार हुँदै गएपछि एउटा अन्तराष्ट्रिय फुटबल सङ्घको आवश्यकता सर्वत्र महसुस हुन थाल्यो । यही खाँचोको निकास खोज्ने क्रममा फ्रान्स, बेल्जियम, नेदरल्याण्ड्स, डेनमार्क, स्पेन, स्विडेन र स्विट्जरल्यान्डसमेत सात देशका प्रतिनिधि फ्रान्सको राजधानी पेरिसमा भेला भए । यही भेलाले २९ मे १९०४ मा फुटबलको सर्वोच्च संस्था 'अन्तराष्ट्रिय फुटबल महासङ्घ' -फेडरेसन इन्टरनेशनल डे फुटबल एसोसिएशन, फिफाको औपचारकि गठन भयो । इङ्ग्ल्याण्ड दुई वर्षपछि फिफा सदस्य बन्यो । त्यसपछि अरू देशहरू पनि धमाधम यसको सदस्य हुने क्रम चल्यो, जुन अहिले पनि जारी रहेको छ । अहिले दुई सयभन्दा बढी देश फिफा सदस्य छन् । नेपाल सन् १९७० मा फिफाको पूर्ण सदस्य बनेको हो ।
विश्व कप फुटबल प्रतियोगिताको थालनीको श्रेय आधुनिक ओलम्पिक खेलकूद प्रतियोगिताको सफल सुरूवातलाई जान्छ । सन् १९०० मा भएको दोस्रो ओलम्पिक खेलकूदमा फुटबल पहिलोपटक समावेश गरिएको थियो । ओलम्पिक फुटबलको सफलताले उत्साहित भएका फिफा पदाधिकारीहरूले अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल प्रतियोगिता ओलम्पिकको घेराभित्र सीमित राख्न नहुने निष्कर्ष निकाले । छलफल चल्दै जाँदा अन्ततः २६ मे १९२८ मा बसेको फिफा एम्स्टर्डम कङ्ग्रेसले युगान्तकारी निर्णय गर्यो, हरेक चार-चार वर्षको अन्तरालमा फिफा सदस्य देशहरूबीच विश्व कप प्रतियोगिता आयोजना थाल्ने र पहिलो विश्व कप सन् १९३० मा गर्ने कुराको निचोड निकालियो । अनि अर्को वर्ष, सन् १९२९ को बार्सिलोना फिफा कङ्ग्रेसले यो ऐतिहासिक जिम्मेवारी पूरा गर्ने दायित्व उरूग्वेलाई प्रदान गर्यो । फलस्वरूप, राजधानी मोन्टेभिडियोमा एक लाख दर्शक अट्ने नवनिर्मित रंगशाला स्टेडियम देल सेन्टेनारयिोमा आईतबार १३ जुलाई १९३० मा फ्रान्स र मेक्सिकोबीच पहिलो विश्व कपको पहिलो म्याच विधिवत् उद्घाटन खेलको रूपमा सम्पन्न भयो ।
पहिलो विश्वकप आयोजना हुँदा फिफा सदस्य देशसंख्या जम्मा ४१ थियो । त्योबेला छनोट चरण प्रतियोगिता पनि भएको थिएन । तसर्थ, विविध कारणले गर्दा पहिलो विश्व कप प्रतियोगितामा मात्र १३ देश सहभागी भएका थिए । तर दोस्रो विश्वकपमा भने सदस्य देशको संख्या धेरै भएकोले उनीहरूबीच छनोट चरण प्रतियोगिता गराइएको थियो । र, फाइनल प्रतिस्पर्धाका लागि १६ देश छनोट भएका थिए । त्यसपछि लामो समयसम्म छनोट चरण र त्यही १६ देशबीच नै फाइनल स्पर्धा हुने प्रचलन रहँदै आयो । तर सदस्य संख्या र स्तर बढ्दै गएको तुलनामा त्यो संख्या कम महसुस हुन थाल्यो । फलतः सन् १९८२ को बाहौं विश्व कपदेखि यसलाई बढाएर २४ देश पुर्याइयो । पुनः १९९८ को १६ औँ संस्करणदेखि विश्व कप उपाधिको फाइनल चरणमा भिड्न पाउने देशको संख्या ३२ पुर्याइएको हो । हाललाई यही संख्या कायम राखिएको छ ।
इतिहास
[सम्पादन गर्नुहोस्]पहिलो फुटबल प्रतियोगिता
[सम्पादन गर्नुहोस्]विश्वको पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय च्यालेन्ज फुटबल खेल ग्लासगो मा सन् १८७२ मा स्कटल्याण्ड र इङ्ल्यान्ड बिच भएको थियो,[१] यो पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय खेल भने ०-० गोलको बराबरीमा टुङ्गीएको थियो । यस्तै पहिलोपटक अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल प्रतियोगिता भने ब्रिटिस होम च्याम्पियनसिप हो जुन १९९४ सालमा भएको थियो ।[२] यस्तै बिसौ शताब्दीमा आएपछि मात्र फुटबल खेलको लोकप्रियता बढ्न थालेको थियो ।२० औँ शताब्दीमा पहिलो र दोस्रो ग्रष्मकालीन ओलम्पिक अर्थात १९०० र १९०४ को ओलम्पिकमा फुटबल खेललाई प्रदर्शनीको खेलका रूपमा मात्र आयोजना गरिएको थियो, भने फुटबल खेलमा मेडलको व्यवस्था पनि गरिएको थिएन । पछि १९०८ को ओलम्पिक देखिमात्र फुटबल खेललाई पनि ओलम्पिकमा आधिकारिक मान्यता दिइएको थियो ।[३]
सन् १९०४ मा फिफाको स्थापना भएपछि फुटबल खेललाई ओलम्पिक भन्दा बाहिर पनि अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धा गराउने उद्देश्य राखिएको थियोे । त्यसैले पनि १९०६ मा स्वीजडल्याण्डमा फिफाको कार्यलय स्थापना गरिएको थियो ।[४]
सन् १९०८ को ओलम्पिक देखि फुटबल खेललाई आधिकारिक मान्यता दिई ओलम्पिक खेलमा सहभागीता गराउन थालिएको थियो । उक्त ओलम्पिकमा ग्रेट ब्रिटेन (इङ्ल्यान्ड राष्ट्रिय फुटबल टिम) ले स्वर्ण पदक जित्न सफल भएको थियो । १९०८ को सफता पछि १९१२ को ओलम्पिकमा पनि फुटबल खेललाई निकै उत्सुकताका साथ आयोजना गरिएको थियोे ।
ओलम्पिक प्रतियोगिता सँगसँगै फुटबल खेललाई निरन्तरता दिनका लागि १९०९ मा सर थोमस लिपटप ट्रफीको आयोजना भएको थियो । जुन प्रतियोगिता सर थोमस लिपटपले आयोजना गरेको थियो । यो प्रतियोगितामा कुनै राष्ट्रिय टिमको सहभागीता नभई मात्र क्लबको मात्र सहभागीता रहेको थियो । फरक फरक राष्ट्र का क्लबहरू बिच भएको प्रतियोगिताका कारण यस प्रतियोगितालाई पहिलो विश्वकपको उपमा दिइएको थियो ।[५]
द्वितीय विश्वयुद्ध अघिका विश्वकपहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]ओलम्पिक खेलमा फुटबल खेलको लोकप्रियता तथा सफलता पछि, फिफाका संस्थापक अध्यक्ष जुलिस रिमेटले ओलम्पिक खेल बाहि र पनि फिफाले आफ्नै आयोजनामा फुटबल प्रतियोगिता आयोजना गर्ने निर्णय गरेका थिए । सन् १९२८ मे २८ मा फिफा कंग्रेसले एम्स्टेर्दममा फुटबल च्याम्पियनसिपको धारणा बारे निर्णय गरेको थियो ।[६] त्यससँगै फिफाले १९३० फिफा विश्वकप वा पहिलो फिफा विश्वकपको आयोजना गर्ने जिम्मेवारी उरूग्वेलाई दिएको थियो । किनभने उरूग्वेले दुईपटक अनौपचारिक फुटबल प्रतियोगिता जितिसकेको थियो, र त्यसैको खुसियाली व्यक्तका निम्ति पनि यो विश्वकप आयोजना गर्ने जिम्मा दिइएको थियो ।
यस पहिलो विश्वकपमा सहभागी टिमहरूको छनोट फिफाको निर्णय तथा निमन्त्रणा अन्तर्गत गरिएको थियो । भने उरूगेलाई आयोजक घोषणा पनि निकै ठूलो राष्ट्रिय कष्टकरका बाबजुदका साथ गरिएको थियो ।यो विश्वकप आयोजना मिति तोकिएको भन्दा झन्डै दुई महिना पछि मात्र आयोजना गरिएको थियो । अन्ततः रिमेट आफैले बेल्जियम, फ्रान्स, रोमानिया, र युगोस्लाभीयाको यात्रा गरेर ती टिमहरूलाई प्रतियोगितामा डाकेका थिए ।
पहिलो विश्वकपको पहिलो दुई खेलहरू १३ जुलाई १९३० मा आयोजना भएको थियो । फ्रान्स र अमेरिकाले आफ्नो पहिलो विश्वकपको पहिलो खेलहरू जित्न सफल भएको थियो । फ्रान्सले बेल्जियमलाई र अमेरिकाले मेक्सिकोलाई क्रमशः ४-१ तथा ३-० गोल अन्तरले हराएको थियो । फिफा विश्वकपको सबैभन्दा पहिलो गोल फ्रान्सका लुसेइन लउरेन्टले गर्न सफल भएका थिए ।[७] १९३० फिफा विश्वकपको फाइनल खेलमा उरूग्वेले अर्जेन्टिनालाई ४-२ गोल अन्तरले पराजित गरेको थियो । साथै उरूग्वेले पहिलोपटक फिफा विश्वकप उपाधि जित्ने राष्ट्रको रूपमा आफ्नो नाम इतिहासमा लेखाउन सफल भएको थियो । यो फाइनल खेल मन्टेभिडियो मा ९३,००० दर्शकले प्रत्यक्ष रंगशालामा गएर हेरेका थिए ।[८] १९३२ ग्रीष्मकालीन ओलम्पिक पछि फिफा र अन्तर्राष्ट्रिय ओलम्पिक कमिटीको आपसी सम्झौतामा फुटबल खेललाई ओलम्पिक खेलबाट हटाउने निर्णय गरिएको थियो ।[९] फेरि पुनः १९३६ ग्रीष्मकालीन ओलम्पिक खेलमा फुटबल खेललाई स्थान दिइएको थियो । तर उक्त संस्करणमा ओलम्पिक फुटबल विश्वकप फुटबलको तुलनामा छाँयामा परेको अनुमान गरिएको थियो ।
समयको अन्तरालमा फिफा विश्वकपमा केही अन्तर्राष्ट्रिय मुद्दा, अन्तर्राष्ट्रिय यात्राहरूका कारण केही असहजता पैदा भएको थियो । १९३४ फिफा विश्वकपमा ब्राजिल र क्युबा बाहेक अन्य केही दक्षिण अमेरिकी राष्ट्रहरूले यात्रा वा यातायातको समस्या दर्शाउदै विश्वकपमा सहभागीता जनाएको थीएनन् । १९३८ फिफा विश्वकपमा पनि यस्तै समस्या देखिएको मा ब्राजिलले मात्र १९३४ तथा १९३८ विश्वकपमा सहभागीता जनाउने दक्षिण अमेरिकी राष्ट्र भएको थियो । १९४२ र १९४६ को आयोजकको हैसियत क्रमशः जर्मनी तथा ब्राजिललाई दिइएको थियो,[१०] तर द्वितीय विश्वयुद्धका कारण ती दुई योजनारत विश्वकप रद्द भएको थियो ।
द्वितीय विश्वयुद्ध पछिका विश्वकपहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]१९५० फिफा विश्वकप यस अर्थमा निकै स्मरणीय छ कि यो विश्वकपमा पहिलोपटक ब्रिटेनका सबै टिमहरूले सहभागीता जनाएका थिए भने सर्वाधिक विश्वकप विजेता ब्राजिलले यो चोटि पहिलोपटक विश्वकप जितेको थियो । भने यो विश्वकप द्वितीय विश्वयुद्ध पछिको पहिलो विश्वकप पनि थियो ।[११] यस प्रतियोगितामा १९३० च्याम्पियन उरूग्वे, जसले अघिल्ला दुई विश्वकप बहिष्कार गरेका थिए, र उरूग्वेले प्रतियोगिता ब्राजिललाई हराउदै जितेको थियो । उक्त म्याच वा खेललाई इतिहासमा मोराकानाको भन्ने गरिन्छ । (पोर्चुगीज: Maracanaço).
१९३८ बाहेक १९३४ देखि १९७८ सम्मका सम्पुर्ण विश्वकपमा १६ टिमहरूको सहभागीता रहेको थियो । अस्ट्रेलिया तथा नाजीवादबाट शोषित जर्मनीले १९५० को विश्वकपमा पुन स्थान बनाउन सफल भएका थिए । भारत, स्कटल्याण्ड तथा टर्की सहित १३ टिमहरूले प्रतियोगिताबाट विभिन्न कारणबस आफ्नो सहभागीता फिर्ता लिएको थियो । सबैभन्दा धेरै सहभागीता युरोप र दक्षिण अमेरिकी टिमहरूको थियो भने तिनीहरूको तुलनामा उत्तर अमेरिकी, अफ्रिकी, एसियाली र ओसिनीयाका टिमहरू कम मात्रामा सहभागी थिए । यी टिमहरूमा पनि युरोपेली तथा दक्षिण अमेरिकी टिमहरूकै प्रतियोगिता दबदबा रहेको थियो । १९८२ सम्म युरोपेली तथा दक्षिण अमेरिकी टिम बाहेक अन्य पनि टिम प्रतियोगिताको दोस्रो चरणमा तथा अन्य चरणमा खासै पुग्न सकेको थिएन । यस्तै अमेरिका १९३० को सेमिफाइनलमा, क्युबा १९३८ को क्वाटरफाइनलमा, उत्तर कोरिया १९६६ को क्वाटरफाइनलमा र मेक्सिको १९७० को क्वाटरफाइनलमा मात्र पुग्न सफल भएको थियो ।
३२ टिमहरूको विस्तार
[सम्पादन गर्नुहोस्]१९८२ फिफा विश्वकप मा २४ टिमहरूको सहभागीता रहेको थियो,[१२] र १९९८ फिफा विश्वकप देखि ३२ टिमहरूको सहभागीता गराइएको थियो । जसमा अफ्रिका, एसिया र उत्तर अमेरिकी टिमहरूको वृद्धि गरिएको थियो । यसपछि विश्वकपमा झन् थप उत्कृष्टता तथा मनोरञ्जनात्मकता थपिएको थियो । अनि युरोपेली तथा दक्षिण अमेरिकी टिमहरू बाहेबा टिमहरूले पनि विश्वकपमा थप उत्कृष्ट प्रदर्शनी गर्न सफल भएको थियो । मेक्सिको, १९८६ मा क्वाटरफाइनल सम्म, क्यामरून १९९० मा क्वाटरफाइनल सम्म, दक्षिण कोरिया २००२ मा अन्तिम चार टिम सम्ममा आफ्नो स्थान बनाउन सफल भएको थियो । यस्तै सेनेगल तथा संयुक्त राज्य अमेरिका पनि २००२ को क्वाटरफाइनलमा पुग्न सफल दक्षिण अमेरिकी तथा युरोपेली टिम बाहेकका राष्ट्रहरू हुन् । घाना, २०१०को क्वाटरफाइनलमा पुगेको थियो, साथै कोष्टारिका पनि २०१४ को क्वाटरफाइनल सम्म पुग्न सफल भएको थियो । तैपनि, युरोपेली तथा दक्षिण अमेरिकी टिमहरूले लगातार विश्वकपमा शासन गर्दै आइरहेको छ । १९९४, १९९८, २००६ र २०१८ को विश्वकपका क्वाटरफाइनल खेलहरूमा सम्पुर्ण युरोपेली तथा दक्षिण अमेरिकी राष्ट्रहरूको मात्र सहभागीता रहेको थियो, भने फाइनल तथा विजेता त सबै विश्वकपमा यी दुई क्षेत्रका टिमहरू मात्र खेल्ने र हुन् गर्दछन् ।
दुई सय राष्ट्रिय टिमहरूले २००२ फिफा विश्वकपका लागि छनोट चरणका खेलहरू खेलेका थए , १९८ राष्ट्रले २००६ फिफा विश्वकपको छनोट चरण खेलेका थिए भने २०४ राष्ट्रहरूले २०१० फिफा विश्वकपका छनोट चरणका खेलहरू खेलेका थिए ।[१३]
४८ टिमको विस्तार
[सम्पादन गर्नुहोस्]अक्टोबर २०१६ मा फिफाका अध्यक्षले २०२६ फिफा विश्वकपका लागि ४८ टिमहरूको अवधारणा अगाडि सारेका थिए ।[१४] साथै १० जनवरी २०१७ मा फिफाले २०२६ फिफा विश्वकपका लागि फाइनल चरणमा ४८ टिमहरूको सहभागीता निश्चित गरेको थियो ।[१५]
२०१५ फिफा भ्रष्टाचार प्रकरण
[सम्पादन गर्नुहोस्]विजेताहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन्दर्भ सामाग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "England National Football Team Match No. 1", England Football Online, अन्तिम पहुँच १९ नोभेम्बर २००७।
- ↑ "British PM backs return of Home Nations championship", Agence France-Presse, अन्तिम पहुँच १६ डिसेम्बर २००७।
- ↑ Elbech, Søren; Stokkermans, Karel (२६ जुन २००८), "Intermediate Games of the IV. Olympiad", rec.sport.soccer Statistics Foundation।
- ↑ "History of FIFA – FIFA takes shape", FIFA.com, Fédération Internationale de Football Association, अन्तिम पहुँच १२ञ जुलाई २०१४।
- ↑ "'The First World Cup'. The Sir Thomas Lipton Trophy", Shrewsbury and Atcham Borough Council, १० अक्टोबर २००३, मूलबाट २९ नोभेम्बर २००३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ११ अप्रिल २००६। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २९ नोभेम्बर २००३ मिति
- ↑ "History of FIFA – The first FIFA World Cup", FIFA.com, Fédération Internationale de Football Association, अन्तिम पहुँच १२ जुलाई २०१४।
- ↑ Molinaro, John F, "The World Cup's 1st goal scorer", CBC, अन्तिम पहुँच १२ जुलाई २०१४।
- ↑ "FIFA World Cup Origin" (PDF), FIFA.com, Fédération Internationale de Football Association, मूलबाट १४ जुन २०१०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १९ नोभेम्बर २००७।
|deadurl=
प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता) - ↑ "The Olympic Odyssey so far ... (Part 1: 1908–1964)", FIFA.com, Fédération Internationale de Football Association, ९ जुन २००४, अन्तिम पहुँच १२ जुलाई २०१४।
- ↑ "Los datos más curiosos de la Fiesta del Fútbol - Brasil 1950", मूलबाट १ जुलाई २०१२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १७ अप्रिल २०१२। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १ जुलाई २०१२ मिति
- ↑ "Scotland and the 1950 World Cup", BBC, अन्तिम पहुँच १३ मे २००७।
- ↑ Glanville, p238
- ↑ "Record number of 204 teams enter preliminary competition", FIFA.com, Fédération Internationale de Football Association, अन्तिम पहुँच १२ जुलाई २०१४।
- ↑ World Cup could expand to 48 teams, Fifa’s Gianni Infantino suggests - The Guardian, 3 October 2016
- ↑ "Ab 2026: 48 Teams - Fifa vergrößert die WM", SPIEGEL ONLINE।
- ↑ 1930 FIFA World Cup, FIFA.com. Retrieved on 5 March 2009. |url=https://www.webcitation.org/5mr1WcKgn%7Cdate =2010-01-17}}
- ↑ 1950 FIFA World Cup, FIFA.com. Retrieved on 5 March 2009.
- ↑ FIFA World Cup Finals since 1930 (PDF), FIFA.com. Retrieved on 5 March 2009.
उद्दरण त्रुटी: <ref>
tags exist for a group named "note", but no corresponding <references group="note"/>
tag was found