विष्णुमती नदी

विष्णुमती नदी
विष्णुमती नदी
स्थान
देश	नेपाल
जलाधारका विशेषताहरू
नदी प्रणाली	बागमती नदी

विष्णुमती नदी नेपालको काठमाडौँ उपत्यकामा बग्ने एक नदी हो जुन काठमाडौँको उत्तरमा शिवपुरी पर्वतको टोखाबाट सुरु हुन्छ। यो पुरानो काठमाडौँ महानगरपालिकाको पश्चिमी भाग भएर बग्छ। यो हिन्दु र बौद्ध धर्मावलम्बीका लागि पवित्र नदी हो। शाब्दिक अर्थमा विष्णुमतीको अर्थ भगवान विष्णुको प्रिय नदी हो। सोभा बाघवती र इन्द्रायणीका साथै कंकेशौरी मन्दिर – काठमाडौँ उपत्यकाका केही पवित्र स्थानहरू यस नदीको विपरीत किनारमा छन्। करबीर मसान, एक श्रद्धेय कब्रिस्तान पनि यस नदीको किनारमा छ। यस नदीका सहायक नदीहरू सपनातीर्थ खोला, साङ्ले खोला, ल्होरा खोला र बिनाप झरना हुन्।

विष्णुमती उपत्यकाको अति महत्वपूर्ण नदीमध्ये एक हो। यसले स्थानीय नागरिकहरूको पिउने, खेती गर्ने र अनुष्ठानका लागि पानी उपलब्ध गराउँछ। यसको धार्मिक सांस्कृतिक मूल्यहरू समृद्ध छन्। तर विगत ३५ वर्षदेखि यसलाई खाद्य फोहोर जम्मा गर्ने क्षेत्रका रुपमा प्रयोग गरिँदै आएको छ। नदीको पानी विचलन गरेर नदीमाथि अतिक्रमण भएको छ। यसका लागि वरपरको वातावरणमा सुधार ल्याउनुपर्छ। त्यो हो नदी किनारको सुधार र बायोइन्जिनियरिङ प्रणालीद्वारा हरियाली विकासको माग आज आवश्यक छ।काठमाडौँ उपत्यकाको अन्त्येष्टि वास्तुकलाको १५०० वर्षको इतिहास उपमहाद्वीपमा पाइने पत्थर वास्तुकलाका केही उत्कृष्ट उदाहरणहरू हुन्। पाटनजस्ता सहरका प्रायः सबै आँगनमा चैत्य राखिएको छ।