पाण्डे
| जम्मा जनसङ्ख्या | |
|---|---|
| २,७४,०८९ नेपाली [१] | |
| उल्लेखीय जनसङ्ख्या भएका क्षेत्रहरू | |
 नेपाल, भारत | |
| भाषाहरू | |
| नेपाली भाषा | |
| धर्महरू | |
| हिन्दु धर्म | |
| सम्बन्धित जातीय समूह | |
| बस्नेत, थापा, कुँवर, बिष्ट |
पाण्डे वा पाँडे हिन्दू धर्मावलम्बी ब्राह्मण तथा क्षेत्रीको थर हुन्छ । प्राय गरेर ब्राह्मण थरका पाण्डेहरू नेपालको पश्चिम क्षेत्र तथा भारतमा बसोवास गर्छन् । क्षेत्री पाण्डेहरू को पुर्खौली घर भने जुम्ला तिर भएको कुरा पुर्खीहरूले भन्ने गरेको सुनिन्छ । पाण्डेहरू विभिन्न गोत्रका हुन्छन । ति मध्य पराशर गोत्र एक प्रमुख गोत्र हो । महाभारतको पाण्डबबाट पाण्डे थर सुरु भएको विश्वास गरिन्छ ।
ऐतिहासिक रूपमा पाण्डे चार पुस्त्यौनी काजी परिवारहरू मध्ये एक हो । अन्य तीन परिवारहरू बस्न्यात वंश, कुँवर परिवार र थापा वंश हुन् । बस्नेत परिवारसँग निकट रहेका पाण्डे क्षेत्रीहरूको थापा ऐतिहासिक दुस्मनी थियो ।[२]
कुलेटा पाँडे, पलेउ पाण्डे, आदि पाण्डेका प्रकारहरू हुन् ।[३]
पाँडे वंश
[सम्पादन गर्नुहोस्]गणेश पाण्डे पाँडे वंशका पहिलो भारदार देखिन्छन् । उनी राजा द्रव्य शाहलाई गोरखाको गद्दीमा बसाउन सफल भएका थिए । उनका सन्तान काजी वंशीधर कालु पाण्डे गोरखाको सेनापति भए । काजी कालु पाण्डेले लमजुङसँग सन्धि गराइ नेपाल एकीकरणमा चातुर्य भूमिका खेलेका थिए । उनको देहान्त कीर्तिपुरको युद्धमा तयारी नपुग्दा भएको थियो । कालु पाण्डेका जेठा छोरा देवान काजी वंशराज पाण्डे पनि नेपाली जनरल थिए । वंशराजले नेपाल एकीकरण युद्धहरूमा नेतृत्व गरेका थिए । त्यस्तै कान्छा छोरा मूलकाजी दामोदर पाण्डे नेपालको पहिलो प्रधानमन्त्री हुन् । उनले नेपाल-तिब्बत युद्धमा कुत्ती इलाकाको नेतृत्व लिएका थिए ।[४] उनले मूलकाजी भै शासन चलाउँदा राजा रणबहादुर शाहको फिर्ता सवारीमा भीमसेन थापाको आदेशमा यिनको अप्रिय मृत्युदण्ड भयो । दामोदरका छोरा मुख्तियार रणजङ्ग पाण्डे नेपालको तेस्रो प्रधानमन्त्री हुन् । मुख्तियार भीमसेन थापाको पतनमा यिनको ठूलो भूमिका थियो । वि.सं. १९०० मा माथवरसिंह थापाको उदय हुँदा पाण्डे परिवारमाथि भीमसेनहत्याको कारबाही भयो । त्यस घटनाले रणजङ्ग पाण्डेको मृत्यु भयो । जंगबहादुर राणाद्वारा मच्चाइएको कोत पर्वमा दलभञ्जन पाण्डे मारिँदा पाण्डेहरू सम्पूर्ण शक्तिविहिन भए ।
काजी तुलाराम पाण्डे र कालु पाण्डेका पिता दाजुभाइ थिए । तुलारामका छोरा काजी भोटु पाण्डे, काजी रणजीत पाण्डे र काजी जगजीत पाण्डे थिए ।[५] काजी भोटु पाण्डे र काजी रणजीत पाण्डेले नेपाल तिब्बत युद्ध लडेका थिए ।[४] काजी रणजीत पाण्डे नैनसिंह थापाका ससुरा हुन् । त्यसैले तिनै प्रधानमन्त्री माथवरसिंह थापा रणजीत पाण्डेका नाति हुन् । यद्यपि माथवरसिंहले मावली वंशजमाथि बडाबाको हत्याको बदला लिए । काजी भोटुका छोरा बलभञ्जन र जगजीतका छोरा दलभञ्जन अस्ताउँदो पाण्डे परिवारका अन्तिम दिग्गज थिए । जंगबहादुर राणाको उदय अघि बलभञ्जन सरदार थिए र दलभञ्जन काजी थिए ।[५]
उत्पत्ति
[सम्पादन गर्नुहोस्]पाण्डेको उत्पत्तिको बारेमा केही प्रस्ट छैन । केही भन्छन् कि यो शब्द संस्कृत शब्द पण्डितबाट उत्पत्ति भएको हो । पण्डितको माने पुजारी (priest) वा 'विद्वान' हुन्छ ।
इतिहासकारहरू पाण्डे जुम्ला जिल्लाको पाण्डुसेरा गाउँबाट उत्पत्ति भएको मान्छन् ।
उल्लेखनीय व्यक्तित्वहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- गणेश पाण्डे
- कालु पाण्डे[६]
- वंशराज पाण्डे
- दामोदर पाण्डे
- रणजङ्ग पाण्डे
- सुरेन्द्र पाण्डे
- महेन्द्र बहादुर पाण्डे
- नयनराज पाण्डे
- विजय कुमार पाण्डे
यो पनि हेर्नुहोला
[सम्पादन गर्नुहोस्]स्रोत
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "पाण्डे:नेपाल प्रोफाइल", अन्तिम पहुँच २०१७-०३-१०।
- ↑ "पाँच काजी परिवार", अन्तिम पहुँच २०१७-०३-११।
- ↑ http://www.karma99.com/2013/01/list-of-gotra-and-thari_5.html?m=1
- ↑ ४.० ४.१ http://www.nepalarmy.mil.np/history.php?page=three
- ↑ ५.० ५.१ के.एल. प्रधान, "थापा पोलिटिक्स:विथ इस्फेसल रिफरेन्स टु भीमसेन थापा", पृ: १९८।
- ↑ http://www.historynepal.com/2010/03/unification-campaign-of-prithvi-narayan.html?m=1 वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१७-१२-०१ मिति
