नागपुर

नागपुर
महानगर
माथिबाट, बायाँबाट दायाँ: दीक्षाभूमि, सामान्य हुलाक कार्यालय, स्वामीनारायण मन्दिर, विधान भवन, नागपुर, जिरो माइल स्टोन (नागपुर), नागपुरको डाउनटाउन स्काइलाइन, विदर्भ क्रिकेट सङ्घ स्टेडियम र नागपुर मेट्रो
उपनाम(हरू):  सुन्तला रङको सहर भारतको मुटु भारतको बाघ राजधानी
निर्देशाङ्क: २१°८′५९.२८″उ ७९°४′५०.१६″पू
देश	भारत
राज्य	महाराष्ट्र
क्षेत्र	विदर्भ
जिल्ला	नागपुर
नामकरण	नाग नदी
क्षेत्रफल
• नागपुर महानगरपालिका	३९३.५० किमी२ (१५१.९३ वर्ग माइल)
• नागपुर	२२७.३६ किमी२ (८७.७८ वर्ग माइल)
उन्नतांश	३१० मिटर (१०२० फिट)
जनसङ्ख्या  (2011)
• नागपुर महानगरपालिका	२४०५६६५
• लगत  (सन् २०२१)	३१२७०००
• घनत्व	६१००/किमी२ (१६०००/वर्ग माइल)
• महानगर	२४९७८७०
समय क्षेत्र	युटिसी+५:३० (भारतीय मानक समय)

नागपुर भारतको महाराष्ट्र राज्यको मुम्बई र पुणे पछिको तेस्रो ठुलो सहर हो। यसको केन्द्रीय भौगोलिक अवस्थितिको कारण यसलाई भारतको मुटु भनिन्छ। यो मध्य भारतको सबैभन्दा ठुलो र सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएको सहर हो।  नागपुर जनसङ्ख्याको आधारमा भारतको १३औँ ठुलो सहर हो। अक्सफोर्डको इकोनोमिक्स रिपोर्टका अनुसार सन् २०१९ देखि २०३५ सम्ममा नागपुर ८.४१ प्रतिशतको औसत वृद्धिदरका साथ विश्वको पाँचौँ तीव्र गतिले वृद्धि हुने सहर बन्ने अनुमान गरिएको छ।

नामकरण

नागपुरको नाम ठुलो नदी नागको नामबाट राखिएको छ जुन सहरबाट बग्छ। पुरानो नागपुर सहर नाग नदीको उत्तरी किनारमा अवस्थित छ। धेरै भारतीय भाषाहरूमा पुरको अर्थ "सहर" हो।

नागपुरको पहिलेको नाम "फणीन्द्रपुरा" थियो। यसको उत्पत्ति मराठी शब्द फण (गोमनको अनुवाद) बाट भएको हो। नागपुरको पहिलो अखबारको नाम फणीन्द्रमणि थियो, जसको अर्थ एक गहना हो जुन कोब्राको हुडमा निलम्बित भएको विश्वास गरिन्छ।

भूगोल

मार्च, अप्रिल र मे महिनामा नागपुरमा हुने गर्मीका दिनहरूको औसत सङ्ख्या क्रमशः ०.५, २.४ र ७.२ दिन छ। उदाहरणका लागि, सन् १९७३, १९८८ र २०१० मा २० दिनसम्म तातो हावा चलेको मे महिना सबैभन्दा असहज र तातो महिना हो। ग्रीष्म ऋतुमा हावाहुरी, धुलोको आँधीबेहरी, असिना पानी र हुरीबतास जस्ता अन्य गम्भीर मौसमी गतिविधिहरू पनि समावेश छन्।