दक्खिनी भाषा

दक्खिनी
دکنی‎
आदिल शाही राजा इब्राहिम आदिल शाह द्वितीय (१६औँ-१७औँ शताब्दी) लाई श्रेय दिइएको दक्खिनी कविता सङ्ग्रह पुस्तक-ए-नवरसको एक पाण्डुलिपि।
मूलभाषी	दख्खन
क्षेत्र	दक्षिण एसिया महाराष्ट्र कर्नाटक तेलङ्गाना आन्ध्र प्रदेश तमिलनाडु गोवा
रैथाने(हरू)	दक्खिनी जाति
भाषा परिवार	भारोपेली भाषा परिवार आर्य इरानेली आर्य केन्द्रीय आर्य पश्चिमी हिन्दी हिन्दुस्तानी दक्खिनी
स्तरीय स्वरूप	मानक उर्दु
आञ्चलिक भाषाहरू	हैदराबादी मैसुर मद्रासी
लिपि	फारसी-अरबी लिपि (उर्दु वर्णमाला)
भाषा सङ्केतहरू
आइएसओ ६३९-३	–
ग्लोटोलग	dakh1244

दक्खिनी दक्षिण-मध्य भारतको दख्खन क्षेत्रमा बोलिने एक भाषा हो र दक्खिनी मानिसहरूको मातृभाषा हो। दक्खिनीको ऐतिहासिक रूपले मुगल कालको उत्तरार्धमा उर्दु साहित्यको विकासलाई बढावा दियो। दक्खिनी दिल्ली र बहमनी सल्तनतहरूको अधीनमा एक सम्पर्क भाषाको रूपमा उदय भयो, किनकि उत्तरबाट व्यापार र बसाइँसराइले हिन्दुस्तानीलाई दक्षिणी भारतमा प्रवेश गरायो। यसले पछि दख्खन सल्तनतहरूको संरक्षणमा एक साहित्यिक परम्पराको विकास गर्यो। दक्खिनी खरिबोलीलाई प्रभावित गर्न आए, जसमा उर्दु र हिन्दी आधारित छन्।

दख्खन सल्तनतको आधिकारिक भाषा फारसी थियो, र यसको कारण, दक्खिनीलाई फारसी भाषाबाट प्रभाव परेको छ। आधुनिक युगमा, यो प्रायः बोलिने भाषिकाको रूपमा जीवित रहेको छ र साहित्यिक भाषा होइन। मध्ययुगीन युगदेखि कायम रहेका पुरातनवादका साथै तेलङ्गाना, आन्ध्र प्रदेश, कर्नाटक र महाराष्ट्रका केही भागहरूमा बोलिने तेलगु, तमिल, कन्नड, मराठी जस्ता दख्खन का क्षेत्रीय भाषाहरूको अभिसरण र ऋणशब्दहरूको कारण दक्खिनी उत्तरी हिन्दुस्तानी समाजशास्त्रभन्दा भिन्न छ। दक्खिनी मानक उर्दुबाट बढ्दो रूपमा प्रभावित भएको छ, विशेष गरी हैदराबादी उर्दुमा ध्यान दिइएको छ, जुन यसको औपचारिक भाषा प्रयुक्तिको रूपमा काम गर्दछ।

दक्खिनी उर्दुका तीन प्राथमिक बोलीहरू आज बोलिने छन्: हैदराबादी उर्दु, मैसुर उर्दु, र मद्रासी उर्दु। हैदराबादी उर्दु मानक उर्दुको सबैभन्दा नजिकको भाषा हो। "दक्खिनी" शब्द र यसका रूपहरू प्रायः दुई फरक सन्दर्भहरूमा प्रयोग गरिन्छ: एक ऐतिहासिक, अप्रचलित, हिन्दी-उर्दुको मध्ययुगीन युगको साहित्यिक पूर्ववर्तीलाई सङ्केत गर्दै; र एक मौखिक एक, आज दख्खनको धेरै क्षेत्रहरूमा बोलिने बोलीलाई सङ्केत गर्दै। यी दुवै प्रसङ्गमा जटिल ऐतिहासिक सम्बन्ध छ।