ढाका

ढाका ঢাকা
राजधानी तथा महानगरपालिका
ढाका सहरका सम्पदाहरू
उपनाम:  मस्जिदको सहरसँगै विश्व रिक्साको राजधानी
देश	बङ्गलादेश
प्रान्त	ढाका प्रान्त
जिल्ला	ढाका जिल्ला
स्थापना	१६०८
सहरको लागि प्रस्तावित	सन् १९४७
क्षेत्रफल
• राजधानी तथा महानगरपालिका	३०६.३८ किमी२ (११८.२९ वर्ग माइल)
• पानी	४८.५६ किमी२ (१८.७५ वर्ग माइल)
• महानगर	२१६१.१७ किमी२ (८३४.४३ वर्ग माइल)
उन्नतांश	४ मिटर (१३.१२ फिट)
जनसङ्ख्या  (२०१३)
• राजधानी तथा महानगरपालिका	१४३९९०००
• घनत्व	४५०००/किमी२ (११५२००/वर्ग माइल)
• महानगर	७०००९४० (२००८)
• साक्षरता दर	७२.७६%
समय क्षेत्र	युटिसी+६ (बङ्गलादेश समय)
हुलाक कोड	१०००, ११००, १२xx, १३xx
राष्ट्रिय टेलिफोन कोड	+८८०
फोन कोड	०२
कुल घरेलु उत्पादन (२०१३ )	$१४० बिलियन
वेबसाइट	आधिकारिक ढाका वेबसाइट

ढाका

ढाका (बङ्गाली: ঢাকা) बङ्गलादेशको राजधानी तथा सबैभन्दा ठूलो सहर हो। यो सहर बुढी गङ्गा नदीको किनारमा अवस्थित छ। ढाका बङ्गलादेशको औद्योगिक तथा प्रशासनिक केन्द्र पनि हो। यहाँ धान, उखु, तथा चियाको मुख्य व्यापार हुन्छ। जनसङ्ख्या करिब १.४३ करोड रहेको ढाका विश्वका ११औं सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएका सहरहरूमध्ये एक हो।

---

इतिहास

प्राचीन र मध्यकालीन इतिहास

ढाकाको इतिहास मुगल शासनकालदेखि नै विशेष महत्वको छ। १७औं शताब्दीमा यसलाई जहांगिर नगरको नामले चिनिन्थ्यो। मुगल शासनकालमा यो सहर बङ्गाल प्रान्तको राजधानी थियो। त्यो समयमा ढाका मखमल र अन्य कपडाको प्रमुख व्यापारिक केन्द्र थियो। ढाकामा निर्मित मखमल र कपडाको व्यापारले सहरलाई पुरै विश्वमा प्रसिद्ध गराएको थियो।

ब्रिटिश शासनकाल

आधुनिक ढाकाको निर्माण ब्रिटिश शासनकालमा १९औं शताब्दीमा भयो। ब्रिटिश अधीनमा ढाकाले छिट्टै भारतको कोलकाता पछि पुरै बङ्गालको दोस्रो ठूलो सहरको रूपमा विकास गर्‍यो। ब्रिटिश साम्राज्यले यहाँका महत्वपूर्ण सांस्कृतिक, प्रशासनिक, र औद्योगिक संरचनाहरूको विकास गर्‍यो।

पाकिस्तान काल

भारतको विभाजनपछि, सन् १९४७ मा ढाका पूर्वी पाकिस्तानको प्रशासनिक राजधानी बन्यो। पाकिस्तान कालमा, ढाका राजनीतिक र सांस्कृतिक गतिविधिहरूको केन्द्र रह्यो।

स्वतन्त्र बङ्गलादेश

सन् १९७१ मा बङ्गलादेश स्वतन्त्र भएपछि, सन् १९७२ मा ढाकालाई बङ्गलादेशको राष्ट्रिय राजधानी घोषित गरियो। स्वतन्त्रता संग्रामको समयमा ढाकाले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो।

---

भूगोल

ढाका बुढी गङ्गा नदीको किनारमा अवस्थित छ। यहाँको मौसम उष्णकटिबंधीय छ, जहाँ गर्मी मौसम धेरै तातो र आर्द्र हुन्छ भने जाडो मौसम मध्यम हुन्छ। ढाका सहर बङ्गलादेशको मध्यभागमा अवस्थित छ, जसले गर्दा यसलाई देशका अन्य क्षेत्रहरूसँग राम्रोसँग जोड्न मद्दत पुर्‍याउँछ।

---

अर्थव्यवस्था

ढाका बङ्गलादेशको प्रमुख आर्थिक केन्द्र हो। यहाँका मुख्य उद्योगहरूमा कपडा, जूट, चिया, चिनी, र औषधी उत्पादन समावेश छन्। ढाकाको अर्थतन्त्रले बङ्गलादेशको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी) को महत्त्वपूर्ण हिस्सा ओगट्छ। यहाँ रहेका विभिन्न व्यापारिक तथा औद्योगिक क्षेत्रहरूले देशको आर्थिक वृद्धिमा ठूलो योगदान पुर्‍याउँछन्।

---

संस्कृति

ढाका बङ्गलादेशको सांस्कृतिक केन्द्र हो। यहाँका प्रमुख धार्मिक स्थलहरूमा मस्जिदहरू छन्, जसले गर्दा ढाकालाई 'मस्जिदहरूको सहर' पनि भनिन्छ। ढाकामा वार्षिक रूपमा विभिन्न सांस्कृतिक, धार्मिक, र सामाजिक उत्सवहरू मनाइन्छन्। यहाँका प्रमुख सांस्कृतिक संस्थाहरूमा ढाका विश्वविद्यालय, बङ्गलादेश शिल्पकला एकेडेमी, र बङ्गलादेश राष्ट्रिय संग्रहालय प्रमुख छन्।

---

शिक्षा

ढाका बङ्गलादेशको शैक्षिक केन्द्र पनि हो। यहाँका प्रमुख शैक्षिक संस्थाहरूमा ढाका विश्वविद्यालय, बङ्गलादेश विश्वविद्यालय, र बङ्गलादेश प्राविधिक विश्वविद्यालय प्रमुख छन्। यी शैक्षिक संस्थाहरूले देशभरका विद्यार्थीहरूलाई उच्च शिक्षा प्रदान गर्छन् र विभिन्न शैक्षिक तथा अनुसन्धानात्मक गतिविधिहरूमा संलग्न छन्।

---

यातायात

ढाकामा यातायात प्रणाली विकसित छ, तर यहाँको ट्राफिक जाम एक ठुलो समस्या हो। मुख्य सार्वजनिक यातायातमा बस, रेल, रिक्स, र उबर/ट्याक्सी समावेश छन्। ढाकामा बस्नेहरूका लागि सार्वजनिक यातायात महत्त्वपूर्ण साधन हो। यहाँका प्रमुख यातायात परियोजनाहरूमा मेट्रो रेल परियोजना प्रमुख छ, जसले सहरको यातायात व्यवस्थापनमा सुधार ल्याउने अपेक्षा गरिएको छ।

---

चुनौतीहरू

ढाका सहरले प्रदूषण, यातायात असन्तुलन, गरीबी, र अपराध जस्ता समस्याहरू सामना गर्दै आएको छ। यहाँको सहरी संरचना विकशित भए पनि यी समस्याहरू ढाकाको लागि ठुलो चुनौती बनेका छन्। सहरको द्रुत जनसङ्ख्या वृद्धि र सहरीकरणले थप समस्याहरू ल्याएको छ। सम्पूर्ण देशवासीहरूको ढाकामा बसाई सर्ने प्रवृत्ति पनि यहाँको सरकारको लागि एउटा ठुलो समस्याको रूपमा लिइएको छ।

---

खेलकूद

ढाका बङ्गलादेशको प्रमुख खेलकूद केन्द्र पनि हो। यहाँको बंगबन्धु राष्ट्रिय रंगशालामा प्रमुख फुटबल र अन्य खेलकूदका प्रतियोगिताहरू आयोजना गरिन्छ। बङ्गलादेशको प्रमुख फुटबल रङ्गशाला भएको कारणले यहाँ प्रमुख अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल प्रतियोगिताहरू समेत आयोजना गरिन्छन्। ढाकामा क्रिकेट, हक्की, र अन्य खेलकूदका गतिविधिहरू पनि निकै लोकप्रिय छन्।

---

जनसङ्ख्या

ढाकाको जनसङ्ख्या करिब १.४३ करोड रहेको छ, जसले गर्दा यो विश्वका सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएका सहरहरूमध्ये एक हो। यहाँको जनसङ्ख्या विविध छ र बङ्गलादेशभरका मानिसहरू यहाँ बसोबास गर्छन्। ढाकामा विभिन्न सांस्कृतिक, जातीय, र धार्मिक समूहहरूका मानिसहरू मिलेर बसेका छन्, जसले गर्दा यो सहर एक सांस्कृतिक विविधता प्रस्तुत गर्छ।

---

प्रमुख स्थानहरू

ऐतिहासिक स्थानहरू

• लालबाग किल्ला: मुगलकालीन किल्ला
• आहसन मंजिल: पूर्व नवाबको निवास
• तारा मस्जिद: १८औं शताब्दीको मस्जिद

सांस्कृतिक स्थानहरू

• बङ्गलादेश राष्ट्रिय संग्रहालय: देशको प्रमुख संग्रहालय
• बङ्गलादेश शिल्पकला एकेडेमी: कला र सांस्कृतिक संस्थान

शैक्षिक संस्थानहरू

• ढाका विश्वविद्यालय: देशको प्रमुख विश्वविद्यालय
• बङ्गलादेश प्राविधिक विश्वविद्यालय: प्राविधिक शिक्षा प्रदान गर्ने प्रमुख संस्थान

पार्क र बगैंचा

• रामना पार्क: ढाकाको प्रमुख हरित क्षेत्र
• बोटैनिकल गार्डेन: वनस्पतिक विविधता समेटेको बगैंचा