टोक्यो

टोक्यो 東京都
—  मेट्रोपोलिस  —
टोक्यो मेट्रोपोलिस
Flag छाप चिह्न
राष्ट्रियगान: Tokyo Metropolitan Song (東京都歌, Tokyo Toka)
जापानमा टोक्योको अवस्थिति
निर्देशाङ्क: ३५°४१′ उत्तर १३९°४१′ पूर्व
देश	जापान
क्षेत्र	कान्तो
टापु	होन्शू
सरकार
- प्रकार	मेट्रोपोलिस
- राजधानी	टोक्यो
क्षेत्रफल
- मेट्रोपोलिस	२,१८७.६६ किमी२ (८४४.७ वर्ग मी)
- मेट्रो	१३,५७२ किमी२ (५,२४०.२ वर्ग मी)
क्षेत्र क्रम	४५औँ
जनसङ्ख्या (जुलाई ३१, २०१६)
- मेट्रोपोलिस	१३,६१७,४४५
- महानगरीय क्षेत्र	३७८०००००
- २३ वार्ड	८९६७६६५
	२०१५ अनुमान
मूलबासी नाम	江戸っ子 (Edokko), 東京人 (Tokyo-jin), 東京っ子 (Tokyokko), Tokyoite
समय क्षेत्र	जापान प्रमाणिक समय (युटिसी+९)
ISO 3166-2	JP-13
पुष्प	सोमेइ-योशिनो चैरी ब्लोसम
वृक्ष	जिंकगो वृक्ष (Ginkgo biloba)
पक्षी	श्याम सिरी गल (Larus ridibundus)
वेबसाइट	metro.tokyo.jp

टोक्यो (जापानी: 東京, उच्चारणः तोउक्योउ) जापानको राजधानी तथा सबैभन्दा ठुलो सहर हो । यो जापानको होन्शू द्वीपमा रहेको छ र यसको जनसङ्ख्या करिब ८६ लाख छ, जबकि टोक्यो क्षेत्रमा १.२८ करोड र उपनगरीय क्षेत्र मिलाएर यहाँ अनुमानित ३.७ करोड मानिसहरू बसोबास गर्छन्, जुन यस देशको सबैभन्दा धेरै जनसङ्ख्या भएको महानगरीय क्षेत्र हो । टोक्यो लगभग ८० किलोमिटरको क्षेत्रमा फैलिएको छ र यो क्षेत्रफलको दृष्टिकोणबाट पनि विश्वको सबैभन्दा ठुलो नगरीय क्षेत्र हो ।

टोक्यो विश्वको सबैभन्दा विकसित सहरहरू मध्ये एक हो । यो जापानको राजनीतिक, आर्थिक तथा सांस्कृतिक गतिविधिको प्रमुख केन्द्र हुनको साथसाथै विश्वको एक प्रमुख आर्थिक केन्द्र पनि हो । यो विश्वको सबैभन्दा बढी महानगरीय अर्थव्यवस्था पनि हो जसको कुल घरेलु उत्पादन, क्रय शक्तिको आधारमा सन् २००५ मा १,१९१ अरब डलर थियो । न्यूयोर्क तथा लण्डनसँग मिलेर यो विश्व अर्थव्यस्थाको सञ्चालन गर्ने इन्जिन हो र यसलाई अल्फा+ नगरको दर्जा प्राप्त छ । विभिन्न संस्थाद्वारा गरिएको सर्वेक्षणमा टोक्योलाई विश्वको लगातार सबैभन्दा महँगो महानगर भएको गौरव प्राप्त छ ।

नाम

टोक्योलाई मुख्य रूपमा ईडोको नामले चिनिन्थ्यो, जसको जापानी अर्थ मुहाना हो । सन् १८६८ मा यसलाई जापानको राजधानी बनाइयो र यसको नाम परिवर्तन गरेर टोक्यो (तोउक्योउ: तोउ (पूर्व) + क्योउ (राजधानी)) बनाइयो । प्रारम्भिक आरम्भिक मेइजी कालमा, यस शहरलाई 'तोउकेइ'को नामले पनि चिनिन्थ्यो जुन चीनी भाषामा लेखिएको शब्दको लागि वैकल्पिक उच्चारण थियो । धेरै पुराना अङ्ग्रेजी किताबहरूमा अहिले पनि 'टोकेई' ('Tokei') लेकिएको छ तर अब यो प्रचलनमा छैन र 'टोक्यो' शब्दलाई नै अब प्रयोग गरिन्छ ।

२३ विशेष वार्ड

अदाची अराकावा बून्क्यो चियोदा चूओ इडोगावा इताबाशी कात्सूशिका

किता कोटो मेगूरो मिनातो नाकानो नेरिमा ओटा सेतागाया

शिबूया शिनागावा शिन्जूकू सूगिनामी सूमिदा ताइटो तोशिमा

जनसङ्ख्या

अक्टोबर २००७ सम्म, आधिकारिक अन्तर जनगणनीय अनुमानको आधारमा टोक्योमा करिब १.२७९ करोड मान्छे बसोबास गर्छन्, जसमध्ये ८६.५३ लाख टोक्योको २३ वार्डहरूमा बसोबास गर्ने गर्दछन् । दिउसोको समय यहाँको जनसङ्ख्यामा लगभग २५ लाखले वृद्धि हुन्छ, किनकि कामदार तथा विद्यार्थी आसपासको क्षेत्रदेखि टोक्योमा आउने गर्छन् । यो स्थिति तीन केन्द्रीय वार्डहरू चियोदा, चुओ र मिनातोमा बढी देखिन्छ, जसको २००५ को राष्ट्रीय जनगणनाको अनुसार सामूहिक जनसङ्ख्या, रात्रीको समय ३,२६,००० हुन्थ्यो र दिउँसोको समय बढेर २४ लाख सम्म पुग्थ्यो ।

समस्त प्रिफेक्चरमा २००७ मा १,२७,९०,००० (२३ वडाहरूमा ८६,५३,०००) निवासी थिए, जसमा दिउसो को समय ३० लाखले वृद्धि हुन्थ्यो । टोक्योको अहिलेसम्मको सर्वाधिक जनसङ्ख्या १९६५ को जनगणनामा थियो। त्यस समयमा २३ वार्डहरू को आधिकारिक जनसङ्ख्या ८८,९३,०९४ पुगेको थियो र १९९५को जनगणनामा यो संख्या घटेर ८० लाखभन्दा कम भएको थियो। तर त्यहादेखि मान्छे जग्गाको मुल्य घट्नाको कारणले शहरको भित्री भागमा बस्न थाले ।

२००५ सम्म, टोक्योमा रहने विदेशिहरूमा सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या चीनका नागरिकहरू (१,२३,६६१) को थियो, अनि कोरियाई (१,०६,६९७), फिलिपीनो (३१,०७७), अमेरिकी (१८,८४८), ब्रिटिश (७,६९६), ब्राजीलियाई (५,३००) र फ्रान्सीसी (३,०००) को थियो।

१८८९ को जनगणनाको तथ्य अनुसार टोक्योमा १३,८९,६०० मान्छे अभिलेख गरिएका थिए, जुन त्यस समय जापानमा सर्वाधिक थियो ।

शिक्षा

टोक्योमा धेरै विश्वविद्यालय, जुनियर कलेज तथा वोकेश्नल स्कुल छन् । जापानको धेरै नाम चलेका विश्वविद्यालयहरूमा कतिपय टोक्योमा पनि स्थित छ, जसमा टोक्यो विश्वविद्यालय, हितोत्सूबाशी विश्वविद्यालय, टोक्यो प्रौद्योगिकी संस्थान, वासीदा विश्वविद्यालय तथा कीओ विश्वविद्यालय पर्ने गर्दछन् । सर्वाधिक राष्ट्रिय विश्व विद्यालयहरू मध्ये टोक्योमा निम्नलिखित स्थित छन्:

• ओचानोमिजू विश्वविद्यालय
• वैद्युत-सञ्चार विश्वविद्यालय
• टोक्यो विश्वविद्यालय
• टोक्यो आयुर्विज्ञान तथा दन्त विश्वविद्यालय
• टोक्यो विदेशी शिक्षा विश्वविद्यालय
• टोक्यो समुद्री विज्ञान तथा प्रौद्योगिकी विश्वविद्यालय
• टोक्यो गाकूजेई विश्वविद्यालय
• टोक्यो कला विश्वविद्यालय
• टोक्यो प्रौद्योगिकी संस्थान
• टोक्यों कृषि एवँ प्रौद्योगिकी विश्वविद्यालय
• हितोत्सूबाशी विश्वविद्यालय

पर्यटकीय स्थल

टोक्योको पर्यटकीय स्थलहरू निम्नलिखित छन्:

• शाही महल
• टोक्यो टावर
• असाकुसा श्राइन
• मीजी जिन्गू श्राइन
• अमेयोको
• इन्द्रधनुषी पुल
• तोशोगु मंदिर
• सूमो संग्रहालय
• गिन्जा
• नेशनल म्यूजियम अफ वेस्टर्न आर्ट

शहर दृश्यावली

• 

  माउन्ट फुजीको मनोरम प्यानोरेमिक दृश्य

• 

  टोक्यो इम्पेरियल प्यालेसको प्यानोरेमिक दृश्य

• 

  टोक्यो इम्पेरियल महलमा रहेको पुष्प उद्यान