चण्डीगढ

	सेल्सियस तापक्रममा अधिकतम र न्यूनतम औसत
	मिलिमिटरमा वर्षाको कुल मात्रा
	स्रोत: World Weather Information Service

चण्डिगढ
जलवायु तालिका
	सेल्सियस तापक्रममा अधिकतम र न्यूनतम औसत
	मिलिमिटरमा वर्षाको कुल मात्रा
	स्रोत: World Weather Information Service
इम्पेरियल रूपान्तरण
	उच्चतम र न्यूनतम औसत तापमान फारेनहाइटमा छ
	प्रति इन्च वर्षाको कुल मात्रा

चण्डिगढ
चण्डिगढ
सहर; केन्द्र शासित प्रदेश
	धरोहर
	उपनाम: सुन्दर सहर
देश	भारत
क्षेत्र	उत्तर भारत
केन्द्र शासित प्रदेश/सहर	चण्डिगढ
स्थापना	१ नोभेम्बर १९६६
सरकार	चण्डिगढ
सरकार
• केन्द्र शासित प्रदेशको प्रशासक	शिवराज पाटिल
• मेयर	हरफुल चन्द्र कल्याण
• कमिसनर	विवेक प्रताप सिंह
क्षेत्रफल
• सहर; केन्द्र शासित प्रदेश	११४ किमी२ (४४ वर्ग माइल)
• क्रम	३३
उन्नतांश	३५० मिटर (११५० फिट)
जनसङ्ख्या
• सहर; केन्द्र शासित प्रदेश	१०५४६८६
• क्रम	२९औ
• घनत्व	९३००/किमी२ (२४०००/वर्ग माइल)
• महानगर	९६०७८७
भाषा
• आधिकारिक	अङ्ग्रेजी, हिन्दी भाषा, पञ्जाब
समय क्षेत्र	युटिसी+५:३० (भारतीय मानक समय)
पिन	१६०xxx
टेलिफोन कोड	९१-१७२-XXX XXXX
आइएसओ ३१६६ सङ्केत	IN-CH
सवारी दर्ता	CH-01 देखि CH-04
एचडीआई	; ०.८९२
एचडीआई श्रेणी	ज्यादै उच्च
साक्षरता	८१.९
वेबसाइट	chandigarh.nic.in
	चण्डिगढ सहरले चण्डिगढ केन्द्र शासित प्रदेशको पुरै क्षेत्र ओगटेको छ

चण्डिगढ, (पञ्जाबी: ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ) भारतको एउटा केन्द्र शासित प्रदेश हो, जुन दुई भारतको राज्य, पञ्जाब र हरियाणाको राजधानी पनि हो । यसको नामको अर्थ हो चण्डिको किला । यो हिन्दू देवी दुर्गाको एउटा रूप चण्डिका वा चण्डिको एउटा प्रसिद्ध मन्दिरको कारण राखिएको हो । यो मन्दिर अझै पनि यस सहरमा अवस्थित छ ।^[५] यस सहरलाई सिटी अफ ब्यूटीफुल पनि भनिने गरिन्छ । चण्डिगढ राजधानी क्षेत्रमा मोहाली, पन्चकुला र जीरकपुर आउछन्, जसको सन् २००१ को जनगणना अनुसार जनसङ्ख्या ११,६५,१११ (१ करोड १६ लाख) रहेको छ । भारतको लोकसभामा प्रतिनिधित्व गर्नका लागि एउटा सिट आरक्षित गरिएको छ । वर्तमान सोह्रौ लोकसभामा भारतीय जनता पार्टीको श्रीमति किरण खेर यहाँबाट सांसद छानिएकी छिन् ।^[६]

अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा सहरी योजनाबद्धता र वास्तु-स्थापत्यको लागि प्रसिद्ध यस सहर आधुनिक भारतको प्रथम योजनाबद्ध सहर हो ।^[७] चण्डिगढ सहरको मुख्य वास्तुकार फ्रान्सेली वास्तुकार ली कार्बूजियर हुन् । यस सहरलाई भारतको समृद्ध राज्यहरू र सङ्घ शसित प्रदेसहरूको सूचीमा अग्रणी नाम आउछ, जसको प्रति व्यक्ति आय ९९,२६२ रु (वर्तमान मूल्य अनुसार) तथा स्थिर मूल्य अनुसार ७०,३६१ (२००६-०७) रु रहेको छ ।^[८]

इतिहास

ब्रिटिश भारतको विभाजन पछि सन् १९४७ मा पञ्जाब राज्यलाई भारत र पाकिस्तान गरेर दुई भागमा बाँडिएको थियो । यस संगै राज्यको पुरानो राजधानी लाहोर पाकिस्तानको भागमा सरेर गएको थियो । अब भारतीय पञ्जाबलाई एउटा नयाँ राजधानीको आवश्यकता देखियो । पूर्व स्थित सहरहरूलाई राजधानीमा रुपान्तरित गर्नमा धेरै कठिनाई भएको थियो जसको फलस्वरूप एउटा नयाँ योजनाबद्ध राजधानी सहरको निर्णय गरियो तथा सन् १९५२ मा यस सहरलाई निर्माण गर्ने धोको गरियो ।^[९]

भूगोल तथा जलवायु

चण्डिगढ हिमालयको शिवालिक पर्वतमालाको तराईमा भारत को उत्तर-पश्चिम मा अस्थित छ। शहरको क्षेत्रफल ४४ बर्ग मिल रहेको छ। यसको पूर्वमा हरियाणा, उत्तर, पश्चिम तथा दक्षिणमा पञ्जाब रहेको छ ।

आर्थिक अवस्था

यो लेख अपुरो छ। तपाईं यसलाई बढाएर विकिपिडियालाई सहायता गर्न सक्नुहुन्छ।

भूगोल

खेलकुद

चित्र दीर्घा

पञ्जाब तथा हरियाणा उच्च अदालत
सचिवालय भवन
रक गार्डेन
रोज गार्डेन
सुखना ताल

सन्दर्भ सामग्री

↑ "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above", Office of the Registrar General & Census Commissioner, India, अन्तिम पहुँच २६ मार्च २०१२।
↑ "http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/prov_results_paper2_indiavol2.html", Office of the Registrar General & Census Commissioner, India, अन्तिम पहुँच २६ मार्च २०१२।
↑ "Report of the Commissioner for linguistic minorities: 47th report (July 2008 to June 2010)", Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India, पृ: 122–126, अन्तिम पहुँच १६ फेब्रुअरी २०१२।
↑ "Government of India official source on languages", Government of India, अन्तिम पहुँच १४ जुन २०१४। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ८ मार्च २०१४ मिति
↑ आधिकारिक सरकारी वेवसाइट
↑ भारतीय चुनाव आयोगको अधिसूचना, नयाँ दिल्ली
↑ भारतको व्यवसाय पोर्टल वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१३-१०-१७ मिति
↑ [१]
↑ http://chandigarh.nic.in/knowchd_general.htm वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०११-०७-२१ मिति

बाह्य कडीहरू

चण्डीगढ विकियात्रामा यात्रा सहयोगी
चण्डिगढ प्रशासन आधिकारिक वेवसाइट
चण्डिगढ पर्यटन
चण्डिगढ पुलिस वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१४-११-०२ मिति
चण्डिगढ जिल्ला न्यायालय वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००७-०१-२२ मिति

यो पनि हेर्नुहोस्

[UA1Lakhandabove-1] "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above", Office of the Registrar General & Census Commissioner, India, अन्तिम पहुँच २६ मार्च २०१२।

[Cities1Lakhandabove-2] "http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/prov_results_paper2_indiavol2.html", Office of the Registrar General & Census Commissioner, India, अन्तिम पहुँच २६ मार्च २०१२।

[langoff-3] "Report of the Commissioner for linguistic minorities: 47th report (July 2008 to June 2010)", Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India, पृ: 122–126, अन्तिम पहुँच १६ फेब्रुअरी २०१२।

[4] "Government of India official source on languages", Government of India, अन्तिम पहुँच १४ जुन २०१४। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ८ मार्च २०१४ मिति

[Government_Information-5] आधिकारिक सरकारी वेवसाइट

[6] भारतीय चुनाव आयोगको अधिसूचना, नयाँ दिल्ली

[ci2-7] भारतको व्यवसाय पोर्टल वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१३-१०-१७ मिति

[8] [१]

[9] ttp://chandigarh.nic.in/knowchd_general.htm वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०११-०७-२१ मिति

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]

हे वा स भारतका राज्य तथा केन्द्र शासित प्रदेशहरू
राज्य	आन्ध्र प्रदेश अरुणाचल प्रदेश असम बिहार छत्तीसगढ गोवा गुजरात हरियाणा हिमाचल प्रदेश झारखण्ड कर्नाटक केरल मध्य प्रदेश महाराष्ट्र मणिपुर मेघालय मिजोरम नागाल्यान्ड ओडिशा पन्जाब राजस्थान सिक्किम तमिलनाडु तेलङ्गाना त्रिपुरा उत्तर प्रदेश उत्तराखण्ड पश्चिम बङ्गाल
केन्द्र शासित प्रदेश	अन्डमन र निकोबार द्वीपसमूह चण्डीगढ दादरा र नगर हवेली र दमन र दीव दिल्ली जम्मु र कश्मीर लद्दाख लक्षद्वीप पुदुच्चेरी
भारतका राजधानीहरू भारतका स्वायत्त प्रशासनिक क्षेत्रहरू भारतका प्रस्तावित राज्यहरू र केन्द्र शासित प्रदेशहरू ऐतिहासिक क्षेत्रहरू

हे वा स भारतका राज्य तथा सङ्घ राज्य क्षेत्रको राजधानीहरू
प्रशासनिक	अगरतला आइजोल अमरावती बेङ्गलोर भोपाल भुवनेश्वर चण्डीगढ चेन्नई दमन देहरादुन दिसपुर गान्धीनगर गान्तोक हैदराबाद इम्फाल ईटानगर जयपुर जम्मु (हिउँद) कारगिल (हिउँद) कवरत्ती कोहिमा कोलकाता लेह (ग्रीष्म) लखनऊ मुम्बई नयाँ दिल्ली पणजी पटना पुदुच्चेरी पोर्ट ब्लेर राँची रायपुर सिलोङ सिमला श्रीनगर (ग्रीष्म) तिरुवनन्तपुरम
विधायी	अगरतला आइजोल अमरावती बेङ्गलोर (ग्रीष्म) बेलगाम (हिउँद) भराडीसैँण (ग्रीष्म) भोपाल भुवनेश्वर चण्डीगढ चेन्नई धर्मशाला (हिउँद) देहरादुन (हिउँद) गान्धीनगर गान्तोक गुवाहाटी हैदराबाद इम्फाल ईटानगर जयपुर जम्मु (हिउँद) कोहिमा कोलकाता लखनऊ मुम्बई (ग्रीष्म) नागपुर (हिउँद) नयाँ दिल्ली पटना पुदुच्चेरी पोरवोरिम रायपुर राँची सिलोङ सिमला (ग्रीष्म) श्रीनगर (ग्रीष्म) तिरुवनन्तपुरम
न्यायिक	अगरतला अहमदाबाद अमरावती बेङ्गलोर बिलासपुर चण्डीगढ चेन्नई कटक गान्तोक गुवाहाटी हैदराबाद इम्फाल जबलपुर जोधपुर जम्मु (हिउँद) कोच्चि कोलकाता मुम्बई नैनीताल नयाँ दिल्ली पटना प्रयागराज राँची सिलोङ सिमला श्रीनगर (ग्रीष्म)