चण्डीगढ

चण्डीगढ
—  सहर केन्द्र शासित प्रदेश  —
धरोहर
उपनाम(हरू): सुन्दर सहर
चण्डीगढ
निर्देशाङ्क: ३०.७५° उत्तर ७६.७८° पूर्व / 30.75; 76.78
देश	भारत
क्षेत्र	उत्तर भारत
केन्द्र शासित प्रदेश/सहर	चण्डीगढ
स्थापना	१ नोभेम्बर १९६६
सरकार	चण्डीगढ
क्षेत्रफल
- सहर केन्द्र शासित प्रदेश	११४ किमी२ (४४ वर्ग मी)
क्षेत्र क्रम	३३
अवनति	३५० मि (१,१४८ फिट)
जनसङ्ख्या
- सहर केन्द्र शासित प्रदेश	१०५४६८६
- स्तर	२९औ
- जनघनत्व	९,२५१.६/किमी२ (२३,९६१.६/वर्ग मी)
- महानगरीय क्षेत्र	९६०७८७
भाषा
- आधिकारिक	अङ्ग्रेजी, हिन्दी भाषा, पञ्जाब
समय क्षेत्र	भारतीय मानक समय (युटिसी+५:३०)
पिन	१६०xxx
टेलिफोन कोड	९१-१७२-XXX XXXX
आइएसओ ३१६६ कोड	IN-CH
गाडी दर्ता	CH-01 देखि CH-04
एचडीआई	▲ ०.८९२
एचडीआई श्रेणी	ज्यादै उच्च
साक्षरता	८१.९
वेबसाइट	chandigarh.nic.in
चण्डीगढ सहरले चण्डीगढ केन्द्र शासित प्रदेशको पुरै क्षेत्र ओगटेको छ

चण्डीगढ, (पंजाबी: ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ) भारतको एउटा केन्द्र शासित प्रदेश हो, जुन दुई भारतको राज्य, पञ्जाब र हरियाणाको राजधानी पनि हो । यसको नामको अर्थ हो चण्डीको किला । यो हिन्दू देवी दुर्गाको एउटा रूप चण्डिका वा चण्डीको एउटा प्रसिद्ध मन्दिरको कारण राखिएको हो । यो मन्दिर अझै पनि यस सहरमा अवस्थित छ । यस सहरलाई सिटी अफ ब्यूटीफुल पनि भनिने गरिन्छ । चण्डीगढ राजधानी क्षेत्रमा मोहाली, पन्चकुला र जीरकपुर आउछन्, जसको सन् २००१ को जनगणना अनुसार जनसंख्या ११,६५,१११ (१ करोड १६ लाख) रहेको छ । भारतको लोकसभामा प्रतिनिधित्व गर्नका लागि एउटा सिट आरक्षित गरिएको छ । वर्तमान सोह्रौ लोकसभामा भारतीय जनता पार्टीको श्रीमति किरण खेर यहाँबाट सांसद छानिएकी छिन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा सहरी योजनाबद्धता र वास्तु-स्थापत्यको लागि प्रसिद्ध यस सहर आधुनिक भारतको प्रथम योजनाबद्ध सहर हो । चण्डीगढ सहरको मुख्य वास्तुकार फ्रान्सेली वास्तुकार ली कार्बूजियर हुन् । यस सहरलाई भारतको समृद्ध राज्यहरू र संघ शसित प्रदेसहरूको सूचीमा अग्रणी नाम आउछ, जसको प्रति व्यक्ति आय ९९,२६२ रु (वर्तमान मूल्य अनुसार) तथा स्थिर मूल्य अनुसार ७०,३६१ (२००६-०७) रु रहेको छ ।

इतिहास

सहरको वाहिरी क्षेत्रमा स्थित एउटा हिन्दू मन्दिर

ब्रिटिश भारतको विभाजन पछि सन् १९४७ मा पञ्जाब राज्यलाई भारत र पाकिस्तान गरेर दुई भागमा बाँडिएको थियो । यस संगै राज्यको पुरानो राजधानी लाहोर पाकिस्तानको भागमा सरेर गएको थियो । अब भारतीय पञ्जाबलाई एउटा नयाँ राजधानीको आवश्यकता देखियो । पूर्व स्थित सहरहरूलाई राजधानीमा रुपान्तरित गर्नमा धेरै कठिनाई भएको थियो जसको फलस्वरूप एउटा नयाँ योजनाबद्ध राजधानी सहरको निर्णय गरियो तथा सन् १९५२ मा यस सहरलाई निर्माण गर्ने धोको गरियो ।

भूगोल तथा जलवायु

चण्डीगढ हिमालयको शिवालिक पर्वतमालाको तराईमा भारत को उत्तर-पश्चिम मा अस्थित छ। शहरको क्षेत्रफल ४४ बर्ग मिल रहेको छ। यसको पूर्वमा हरियाणा, उत्तर, पश्चिम तथा दक्षिणमा पञ्जाब रहेको छ ।

चण्डीगढ
Climate chart (explanation)
J F M A M J J A S O N D     33   20 6     39   23 8     30   28 13     9   35 19     28   38 23     145   39 25     280   34 24     308   33 23     133   33 22     22   32 17     9   27 11     22   22 7 average max. and min. temperatures in °C precipitation totals in mm source: World Weather Information Service
Imperial conversion J F M A M J J A S O N D     1.3   69 43     1.5   74 47     1.2   83 56     0.4   94 66     1.1   101 74     5.7   101 78     11   93 75     12   91 74     5.2   92 71     0.9   89 63     0.4   81 51     0.9   72 44 average max. and min. temperatures in °F precipitation totals in inches

चित्र दीर्घा

• 

  पञ्जाब तथा हरियाणा उच्च न्यायालय

• 

  सचिवालय भवन

• 

  रक गार्डेन

• 

  रोज गार्डेन

• 

  सुखना ताल

वाह्य लिङ्कहरू

• चण्डीगढ विकिभोएजबाट यात्रा गाइड
• चण्डीगढ प्रशासन आधिकारिक वेवसाइट
• चण्डीगढ पर्यटन
• चण्डीगढ पुलिस
• चण्डीगढ जिल्ला न्यायालय