कच्छी भाषा

कच्छी
કચ્છી, 𑊺𑋀𑋪𑋁𑋢, ڪڇّھي
खुदाबादी, गुजराती र सिन्धी लिपिमा कच्ची
मूलभाषी	भारत पाकिस्तान
क्षेत्र	कच्छ (भारत) सिन्ध (पाकिस्तान)
रैथाने(हरू)	कच्छी
मातृभाषी वक्ता	१.०३१,००० (भारतमा)
भाषा परिवार	भारोपेली भाषा परिवार आर्य इरानेली आर्य उत्तरपश्चिमी आर्य सिन्धी भाषाहरू कच्छी
आञ्चलिक भाषाहरू	कच्ची-स्वाहिली
लिपि	गुजराती, खुदाबादी, खोजकी, फारसी-अरबी
भाषा सङ्केतहरू
आइएसओ ६३९-३	kfr
ग्लोटोलग	kach1277

कच्छी (કચ્છી, 𑊺𑋀𑋪𑋁𑋢, ڪڇّھي) भारतको कच्छ क्षेत्र र पाकिस्तानको सिन्ध क्षेत्रमा बोलिने एक आर्य भाषा हो।

अन्य भाषाहरूको प्रभाव

केही विद्वानहरूले कच्छीलाई सिन्धीको बोली मानेका छन्, तर यी दुई भाषाहरू एक अर्काबाट एकदम फरक छन्। समय बित्दै जाँदा यसले गुजराती भाषाबाट शब्दावली लिएको छ। सिन्ध र कच्छको बन्नी क्षेत्रमा बोलिने कच्छीको विविधता सिन्धीको लारी बोलीसँग बढी मिल्दोजुल्दो छ, जबकि कच्छको पूर्वी भागमा बोलिने कच्छीको गुजराती प्रभाव बढी छ, र बिस्तारै गुजरातीसँग बढी मिल्दोजुल्दो हुँदै गइरहेको छ।

भारतमा बसोबास गर्ने अधिकांश कच्छीहरू द्विभाषी वा त्रिभाषी छन्, किनकि गुजराती जस्ता नजिकका छिमेकी भाषाहरूको सम्पर्कमा छन्। धेरै पाकिस्तानी कच्छीहरू द्विभाषी वा त्रिभाषी पनि छन्; कराँचीका धेरै बासिन्दाहरू कच्छी बोल्छन्। छिमेकी भाषाहरूबाट यसको भिन्नता हरू यसको बोलिने किसिमहरूमा अधिक स्पष्ट छन्, तर यसमा गुजराती, मारवाडी (एक प्रमुख पश्चिमी राजस्थानी भाषा) र हिन्दी-उर्दुबाट पनि धेरै ऋण शब्दहरू छन्। प्रमुख कच्छी भाषी समुदायहरूमा चरण, जडेजा, भानुशाली, लोहानस, ब्राह्मण (राजगोर), मेघवाल, भिसा ओसवाल र दासा ओसवाल (ओशवाल) जैन, सतपन्थका अनुयायीहरू, भाटिया, रबारीहरू र मुस्लिम कच्छी खत्रीहरू, मुस्लिम खोजहरू, मुस्लिम राजपूत-रायमा र कच्छी मेमनहरू सहित यस क्षेत्रका विभिन्न मुस्लिम समुदायहरू समावेश छन्।

ब्रिटिस शासनकालमा आप्रवासनको माध्यमबाट, कच्छी समुदायका धेरै सदस्यहरूले भारत / पाकिस्तान छोडेर पूर्वी अफ्रिकाका क्षेत्रहरू जस्तै केन्या, सोमालिया, तान्जानिया, युगान्डा, जायर / कङ्गो, र दक्षिण अफ्रिकासम्म पनि बसोबास गरे। सन् १८०० को दशकको उत्तरार्धमा भारत र पूर्वी अफ्रिकाबीच सामानको व्यापारिक केन्द्र रहेको जान्जीवारमा अफ्रिका प्रवेशको अवतरण स्थल थियो। अफ्रिकाको यस क्षेत्रका एसियालीहरूले प्रायः स्वाहिली शब्दहरू र वाक्यांशहरूलाई आफ्नो भाषामा अपनाउँथे, जसले कच्छी-स्वाहिली भनिने क्रियोल भाषा को उत्पादन गर्थ्यो।

सामान्य शब्द र वाक्यांशहरू

व्याकरणमा फरक-फरक क्षेत्रीय उच्चारण र भिन्नताहरू छन्। एसियाली व्यापार मार्गहरूमा बोलिने धेरै भाषाहरूमा जस्तै। धेरै कच्छी भाषीहरूले गुजरातीलाई छुट्टै भाषाको रूपमा पनि बोल्दछन्, विशेष गरी यो कच्छी भाषीहरूले परम्परागत रूपमा लेख्ने भाषा हो। कच्छी भाषीहरूको गुजराती उच्चारण र प्रयोग मानक रूपहरूतर्फ जान्छ जुन कुनै पनि गुजराती वक्ताले बुझ्न सक्षम हुनेछ।

निम्न शब्दहरू सामान्यतया भारतको गुजरातको कच्छ ग्रामीण क्षेत्रबाट आएका हिन्दु व्यक्तिहरूले प्रयोग गर्छन्, जसले विशेष गरी पूर्वी अफ्रिकामा कच्छीलाई अस्वीकार गर्छन्। यी सामान्य गुजराती वाक्यांशहरूको बोलचालका रूपहरू हुन् जुन प्रायः गाउँहरूमा दैनिक कुराकानीमा प्रयोग गरिन्छ, विशेष गरी कच्छी प्रधानताको, र कच्छी शब्दहरूको गुजराती संस्करण हरू हुन्। कच्छी ऐतिहासिक, सांस्कृतिक र भौगोलिक प्रभावको कारण सिन्धी र गुजरातीको धेरै नजिक छ।

लिपि

कच्छी सामान्यतया गुजराती लिपिको परिमार्जित संस्करण प्रयोग गरेर लेखिन्छ। संशोधित गुजराती लिपिको प्रयोग गरेर भाषामा धेरै पुस्तक हरू र पत्रिकाहरू प्रकाशित हुन्छन्, जसमा वधोद पनि समावेश छ। पहिले-पहिले यो खुदाबादी र खोजकी लिपिमा लेखिएको थियो, जुन अहिले लोप भइसकेको छ। आयुर्वेदिक चिकित्सक, मनोवैज्ञानिक डा. राजुल शाहले भाषाका लागि प्रयोग हुने स्क्रिप्ट तयार पारेका छन्।

कच्छ सङ्ग्रहालयमा कच्छी लिपिका उदाहरणहरू छन्, यद्यपि यो लिपि अब विलुप्त भएको विश्वास गरिन्छ।

बाह्य कडीहरू

• कच्छी भाषा अनलाइन
• सुविचार की दयारी वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२३-०९-२७ मिति