टिमुर
 मुट्ठी भरको टिमुर | |
| टिमुरको अर्कों नाम | |
|---|---|
| बैज्ञानिक नाम | जान्थोजाइलम अर्मेटम (Zanthoxylum armatum DC) |
| वनस्पति परिवार | रुटेसी (Rutaceae) |
| संस्कृत नाम | तुम्वरु, तीक्ष्णफल , तीक्ष्ण पत्र र तीक्ष्णवल्क |
| अन्य नेपाली नाम : | तामाङ्गमा “प्रुमो” , नेवारीमा “टेबू” |
| चाइनीज़ नाम | स्चीवन पेपर (Sichuan pepper) |
| जापानी नाम | किनोमे (Kinome) |
टिमुर नेपालमा पाइने एक किसिमको फल हो। मीठो स्वाद र बासना हुने टिमुर लोकप्रिय नेपाली मसलाको रूपमा परिचित छ।
परिचय
[सम्पादन गर्नुहोस्]यो काँढै काँढा भएको बोट नेपालको महाभारत पर्वत श्रृंखलाको १२०० देखि २,५०० मि. सम्मको उचाईका खुला पाखोमा पाइन्छ।
अण्डवृत्त आकार भएका स–साना २ देखि ६ जोडीसम्म ( टुप्पोको पालबाहेक ) पातहरू एउटै डाँठमा दुवैतिर पल्हाएका हुन्छन्। पातहरूमा टुप्पा तिखा हुन्छन्। यसको बोटमा हरिया र केही पहेंला स–साना फूलहरू हुन्छन्। प्राय ःएक विरुवामा भाले तथा पोथी दुवै फुल पाईदैन। झुप्पाका फूलहरू फूलको मुख्य हाँगा छोडी अर्को हाँगामा निस्केका हुन्छन्।
यसका फलहरू स–साना , राता , ४ देखि ५ मिलिमिटर व्यासका हुन्छन्। फलको स्वाद तीतो , पिरो र जिब्रो पर्पराउने हुन्छ। यी फलहरूबाट वासना पनि आउँदछ। बीउ गोलो र सानो हुन्छ।
खेती
[सम्पादन गर्नुहोस्]टिमुरको विरुवा बीउबाट उमारिन्छ। बोट ठूलो नै हुने भएकाले करीब १ देखि ३ मिटरको दुरीमा ठाउँ अनुसार लाईन मिलाएर ३० सेन्टिमिटरको खाल्डोमा गाई वस्तुको मल हाली यसलाई रोपिन्छ।
सङ्कलन
[सम्पादन गर्नुहोस्]यसको गेडा अर्थात् फलहरू पाक्ने समयभन्दा केही अघि नै बोटबाट सङ्कलन गरिन्छ।
सुकाउने र संरक्षण
[सम्पादन गर्नुहोस्]सङ्कलन गरिएका गेडाहरूलाई राम्ररी सुकाई बोरामा कसेर ओवानो गोदाममा राखिन्छ।
उपयोगिता
[सम्पादन गर्नुहोस्]आयुर्वेदिक प्रणाली अनुसार यो वायुशमन गर्ने , दाँत दुखेको निको गर्ने , तागत दिने , जरो निको गर्ने , अजिर्ण र हैजा इत्यादि रोगहरूमा प्रयोग गरिन्छ। यो माछाको विषमा पनि प्रयोग गरिन्छ।
यो पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]बाह्य कडीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]