काने सिउँडी

काने सिउँडी
काने सिउँडी
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	वनस्पति
(श्रेणीविहीन):	Angiosperms
(श्रेणीविहीन):	Eudicots
(श्रेणीविहीन):	Rosids
गण:	Malpighiales
परिवार:	Euphorbiaceae
वंश:	Euphorbia
प्रजाति:	E. royleana
वैज्ञानिक नाम
Euphorbia royleana

काने सिउँडी/पाटे सिउँडी बारी तथा खेतमा बारको रूपमा प्रयोग गरिने बुट्यान वर्गमा पर्ने सिउँडी हो ।

काने सिउँडीको औषधीय गुणहरू

भुटेको ज्वानोलाई तोरीको तेलमा मुछी भर्खरै जन्मेका स–साना नानीको तालुमा राखी माथिबाट सिउँडीको हरियो पातलाई आगोमा सेकेर तोरीको तेलको लेप लगाएर छोप्दा तालु छिटो भरिन्छ र बच्चालाई चिसो लाग्दैन । सुन्निएको, चोट लागेको, मर्केको, जोर्नी दुखेकोमा यसको पातले सेकिन्छ । कान दुखेमा पातको रस र दाँत दुखेमा तथा चर्मरोगमा चोप लगाइन्छ ।

संस्कृतमा सुश्रुतले नै दिएको अर्काे नाम हो- बज्रवृक्ष । आकाशमा मेघ गर्जंदाको विद्युतीय 'नेगेटिभ पल्स' तल झरेपछि जमिनबाट त्यसलाई 'पजेटिभ पल्स' मिल्यो भने चटयाङ/बज्र पर्छ । यस्तो बज्रको 'पोजेटिभ पल्स' प्रायः ठूला, अग्ला, छत्राकार -क्राउन) युक्त रूखहरूले दिन्छन् । त्यसै भएर रूखमा बज्र पर्छ, पानी परेको बेला ओत लाग्नु हुँदैन भनिन्छ । तर पुरानो पाटे सिउँडीको क्राउन जतिसुकै ठूलो भए पनि 'नेगेटिभ पल्स' आकषिर्त गर्नसक्ने उचाइ हुँदैन । यसैले यो वृक्षले चाहिँ बज्रलाई रोक्छ भन्ने मान्यता बनेको स्पष्टै छ ।

सुश्रुतले दिएको अर्को नाम महावृक्ष पनि हो । महादेवको वृक्ष भएकाले यहाँ त्यस्तो नाम बन्न गएको त हुँदै हो । केही दसक अगाडिसम्म नेपाली गाउँघरमा वस्तुभाउ जन्मेपछि तिनको सालनाल सेलाईने, झुन्ड्याइने, चढाइने वृक्ष यही हो, जुन गाउँको साझा चौर -खेल/बाङ) मा हुन्थ्यो । जंगलमा हुने दैवीप्रकोप -बज्र) बाट नयाँ जन्मेको पशुको रक्षा होस् भनेर कामना गरिने यो प्रक्रिया नेवारहरूको छ्वासः -क्षेत्रपाल भैरव) को जन्मको कारण हो, जहाँ मानवशिशुको सालनाल अझै सेलाईन्छ ।

मेचेहरूका निम्ति यो सबैभन्दा ठूलो देवता बाठो हो । यसैको हाँगो गाडेर बाठोको पूजा हुन्छ । दनुवारको निम्ति सिद्ध हो । तन्त्रशास्त्रमा सिद्धको अर्थ कुनै प्रेतात्मालाई नियन्त्रणमा राखी माध्यमका रूपमा प्रयोग गर्नसक्ने पात्र हो ।

यसको दूधको पोलाईदिने रसायन 'फेरोटक्सिन', खुर्सानीको पोलाईदिने रसायन 'क्याप्सिनिन'भन्दा १० हजारदेखि १ लाख गुना शक्तिशाली हुन्छ । महादेवलाई चढाइने रङ पहेँलो हो, जुन पाटे सिउँडीकै फूलको रङ हो । जुन यही शिवरात्रि पर्नेताका फागुन-चैतमै फुल्छ । जसरी 'इलियोकार्पस स्फेरिकस'को फल रुद्राक्ष अर्थात् रुद्रको आँखा हुन्छ, त्यसैगरी पाटे सिउँडीको यिबाँको नाम बज्राक्ष (बज्रको आँखा) हो ।

बाह्य लिङ्कहरू

[१]