कनिकेफूल

Sambucus canadensis
कनिकेफूल
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	वनस्पति
(श्रेणीविहीन):	फूल फुल्ने वनस्पति (एन्
(श्रेणीविहीन):	Eudicots
(श्रेणीविहीन):	Asterids
गण:	Dipsacales
कुल:	Adoxaceae
वंश:	Sambucus
प्रजाति:	S. canadensis
वैज्ञानिक नाम
Sambucus canadensis L.

कनिके फूल

कनिकेफूल

कनिके फूल अथवा जालीफूल बुट्यान वर्गमा पर्ने वनस्पति हो। यो उत्तर अमेरिकी प्रजाति हो। १०-१५ फिटसम्म अग्लो हुने यो वनस्पतिको मसिना सेता कनिका जस्तै फूल लाग्ने भएकोले यसलाई कनिकेफूल भनिएको हो । कनिकेफूलको फूलको थुङ्गामा नै बीज लाग्ने गर्दछ ।

विवरण

यो ६ मिटर (२० फिट) अग्लो हुने पातलो झाङ्गिने झाडी हो ।पाँच देखि नौ पातहरू सहितको पक्षवत् पातहरू विपरीत जोडीमा व्यवस्थित हुन्छन् ,पातहरू लगभग १० सेन्टिमिटर (४ इन्च) लामो र ५ सेन्टिमिटर चौडा हुन्छन्। गर्मीमा, यसले पातहरू माथि ठूला (२०-३० सेन्टिमिटर वा ८-१२ व्यास) सेतो फूलहरूको झुप्पा फलाउँछ , व्यक्तिगत फूलहरू ५-६ मिलिमिटर ( ३⁄ १६ – १⁄ ४  इन्च) व्यासका हुन्छन्, पाँच पातहरू सहित ।

फल (जसलाई एल्डरबेरी भनिन्छ) गाढा बैजनी देखि कालो बेरी रंगको ३-५ मिमी व्यासको हुन्छ, जुन शरद ऋतुमा झुकेका झुप्पाहरूमा उत्पादन हुन्छ।

वर्गीकरण

यो युरोपेली साम्बुकस निग्रासँग नजिकको सम्बन्ध राख्छ। केही लेखकहरूले यसलाई साम्बुकस निग्रा सबस्पेस क्यानाडेन्सिस नामले विशिष्ट मान्छन् ।

वितरण र बासस्थान

यो प्रजाति उत्तर अमेरिकाको रकी पर्वतको पूर्वमा , बोलिभियाको दक्षिणमा रहेको ठूलो क्षेत्रको मूल निवासी हो । यो विभिन्न परिस्थितिहरूमा बढ्छ जसमा भिजेको र सुख्खा माटो दुवै समावेश छ, मुख्यतया घमाइलो स्थानहरूमा।

विषाक्तता

साइनोजेनिक ग्लाइकोसाइड र एल्कालोइडको उपस्थितिको कारणले गर्दा बिरुवाको अखाद्य भागहरू, जस्तै पात, डाँठ, जरा, बीउ र कच्चा फलहरू विषाक्त हुन सक्छन् एल्डरबेरी सेवन गर्ने परम्परागत विधिहरूमा जाम, जेली र सिरप समावेश छन्, जुन सबै फल पकाएर बीउ निकाल्छन् ।

अप्रकाशित अनुसन्धानले देखाउन सक्छ कि कनिके फूल (अमेरिकी एल्डरबेरी) मा स्याउको जुस भन्दा कम साइनाइड स्तर हुन्छ र यसको फलमा त्यो जैव रासायनिक मार्ग भित्र साइनाइड सिर्जना गर्न पर्याप्त बीटा-ग्लुकोसिडेज (जसले ग्लुकोसाइडहरूलाई साइनाइडमा रूपान्तरण गर्दछ) हुँदैन। तुलनाको लागि, एस. निग्रामा बेरीको तौलको २५ माइक्रोग्राम साइनोजेनिक ग्लाइकोसाइड/मिलिग्राम भन्दा बढीको स्तर छैन भनी मान्दा सबै ग्लाइकोसाइडहरू साइनाइडमा रूपान्तरण भएको मान्दा र ५० किलोग्राम कशेरुकाको लागि ५० मिलीग्रामको विषाक्तता मान्दा घातक विषाक्तताको तल्लो सीमा (१ मिलीग्राम साइनाइड/किग्रा तौल) पुग्न एकै सिटमा २ किलोग्राम (~४.४ पाउन्ड) जामुन खानु पर्ने हुन्छ। माथिल्लो सीमा (३ मिलीग्राम/किग्रा) को लागि, ६ किलोग्राम वा ~१३ पाउन्ड खानु पर्ने हुन्छ।

प्रयोगहरू

कनिके फूल खान योग्य छ, जस्तै पाकेको जामुन पनि, यद्यपि सम्भावित विषाक्ततासँग सम्बन्धित ग्लाइकोसाइडहरूको सेवनलाई रोक्न पकाउनुलाई प्राथमिकता दिन सकिन्छ। फूलको टाउकोलाई आठ घण्टासम्म पानीमा भिजाएर पेय पदार्थ बनाउन सकिन्छ। फलको अन्य प्रयोगहरूमा वाइन, जेली र रङ समावेश छन्। पात र भित्री बोक्रालाई कीटनाशक र रङको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।

कनिके फूलको उमालेको भित्री बोक्रालाई उत्तरी अमेरिकाका इरोक्वाइसहरूले दाँत दुखाइमा दुखाइ कम गर्ने औषधिको रूपमा प्रयोग गर्थे , जुन गालाको छेउमा लगाइन्थ्यो जुन सबैभन्दा विषाक्त थियो।

यसको फूल चिसो ज्वरो, घाँटी दुखेको तथा बाथरोगमा लाभदायक मानिन्छ । यसको बोक्राले मूर्च्छा पर्ने, छारेरोग तथा मिर्गीरोग निको पार्छ । यसको सबै भागको भष्म तथा खोटोले छालाको रोग निको पार्छ । ।

चित्र दिर्घा

• 
  Foliage
• 
  Fruits