काँसी अमला

काँसी अमला
fruits
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	वनस्पति
(श्रेणीविहीन):	Angiosperms
(श्रेणीविहीन):	Eudicots
(श्रेणीविहीन):	Rosids
गण:	Malpighiales
कुल:	Phyllanthaceae
वंश:	Phyllantheae
उपवंश:	Flueggeinae
वंश:	Phyllanthus
प्रजाति:	P. acidus
वैज्ञानिक नाम
Phyllanthus acidus (L.) Skeels
पर्याय
Phyllanthus distichus Müll.Arg. Cicca acida Merr. Cicca disticha L. Averrhoa acida L.

काँसी अमला

काशी अमला फिलैन्थेसी परिवारमा साना खान मिल्ने पहेंलो जामुन भएका रूखहरू मध्ये एक हो।यसको फलको अम्लता बाहेक, यो बोट गुजबेरीसँग मिल्दोजुल्दो छैन।

विवरण

काशी अमला झाडी र रूख बीचको मध्यस्थकर्ता हो, जुन २ देखि ९ मिटर (६½ देखि ३० फिट) उचाइमा पुग्छ। रूखको बाक्लो र झाडीदार मुकुट बाक्लो, कडा मुख्य हाँगाहरू मिलेर बनेको हुन्छ, जसको अन्त्यमा पातलो, हरियो, १५ देखि ३० सेन्टिमिटर लामो हाँगाहरूको समूह हुन्छन्। हाँगाहरूमा वैकल्पिक पातहरू हुन्छन् जुन अण्डाकार वा भाला आकारका हुन्छन्, छोटो डाँठ र चुच्चो छेउहरू सहितका पातहरू २-७.५ सेन्टिमिटर लामो र पातलो हुन्छन्, तिनीहरू माथिल्लो भागमा हरियो र चिल्लो र तलतिर नीलो-हरियो हुन्छन्। सामान्यतया काँसी अमला रूख धेरै हदसम्म बिलिम्बी रूख जस्तै देखिन्छ।

फूलहरू भाले, पोथी वा हर्माफ्रोडाइट हुन सक्छन् । तिनीहरू साना र गुलाबी रंगका हुन्छन् र ५ देखि १२.५ सेन्टिमिटर लामो धेरै हाँगाहरूमा झुण्डमा देखा पर्छन् । फूलहरू मुख्य हाँगाहरूको पातविहीन भागहरूमा, रूखको माथिल्लो भागमा बन्छन्। फलहरू असंख्य, गोलाकार, ६ देखि ८ वटा करङहरू भएका र बाक्लो रूपमा गुच्छा भएका हुन्छन्। तिनीहरू फिक्का पहेंलो वा सेतो, मोमी, कुरकुरा र रसिलो र धेरै अमिलो हुन्छन्। प्रत्येक फलको केन्द्रमा रहेको हाडमा ४ देखि ६ वटा बीउहरू हुन्छन्।

उत्पत्ति र वितरण

यो उष्णकटिबंधीय वा उपोष्णकटिबंधीय प्रजाति एसियाभरि र क्यारिबियन क्षेत्र, मध्य र दक्षिण अमेरिकामा पनि पाइन्छ । प्यूर्टो रिकोमा यसलाई "ग्रोसेला" भनिन्छ।

यसको उत्पत्ति अनिश्चित भए पनि, यो प्रजाति मेडागास्करमा उत्पत्ति भएको हुन सक्छ। यो प्रारम्भिक रूपमा दक्षिण एसियाका अन्य भागहरूमा फेला परेको थियो ; एडुआर्डो क्विसुम्बिङका अनुसार , यो प्रागैतिहासिक समयमा फिलिपिन्समा ल्याइएको थियो ।यो हिन्द महासागर पार गरेर रियुनियन र मौरिसससम्म फैलियो र प्रशान्त महासागर पार गरेर हवाईसम्म फैलियो। यो सन् १७९३ मा क्यारिबियनमा विस्तार भयो, जब विलियम ब्लिघले टिमोरबाट जमैकासम्म बोट बोकेका थिए ।

रूख गुआमरामा सामान्य छ , माइक्रोनेशिया ( जस्तै यसलाई अशमाई वा सिरममा ) भनिन्छ ) , लाओसा , कुखुराको दाँतका , आर्मिने , आर्टिलोमा स्नाल , मराम नेल , मणिपुरी ( मंगरी ) [ Bangarei -ন ६ ) १०० भन्दा राम्रो चीजहरूको लागि १०० उत्तम चीजहरूको बारेमा थाहा थिएन । यो प्युर्टो रिको , इक्वेडर , एल साल्भाडोर , निकारागुआ , मेक्सिको , कोलम्बिया , भेनेजुएला , गुयाना , सुरिनाम र अमेरिकी भर्जिन टापुहरू, पेरु र ब्राजिलमा पनि पाइन्छ ।

खेती

काशी अमलाले ओसिलो माटो मन पराउँछ। यसलाई विभिन्न तरिकाले खेती गर्न सकिन्छ - अंकुर , काट्ने र हावामा तह लगाउने - सामान्य बीउ वृद्धिको अतिरिक्त। यो रूख यसको सजावटी मूल्यको लागि खेती गरिन्छ तर खाना र औषधीय उद्देश्यका लागि पनि। यसले वर्षभरि केही फल उत्पादन गर्छ, तर यो मुख्यतया मंसिरमा काटिन्छ दक्षिण भारत बाहेक , जहाँ यसले चैत्र-वैशाख र फेरि साउन-भदौमा फल लगाउँछ। फल पाकेपछि नरम नहुने भएकोले, फल झर्न थालेपछि यसको फल टिपिन्छ।

पोषण

काशी अमलामा ४-हाइड्रोक्सीबेन्जोइक एसिड , क्याफिक एसिड , एडेनोसिन , केम्पफेरोल र हाइपोग्यालिक एसिड हुन्छ ।

प्रयोगहरू

पाककला

बिरुवाको विभिन्न भागहरू खानाको लागि प्रयोग गरिन्छ। बंगलादेश, भारत र इन्डोनेसियामा, पकाएको पातहरू खाइन्छ। फल ताजा खाइन्छ र कहिलेकाहीं इन्डोनेसियामा अन्य परिकारहरूको स्वादको रूपमा प्रयोग गरिन्छ, यसलाई सामान्यतया यसको प्राकृतिक रूपमा आफैं खानको लागि धेरै अमिलो मानिन्छ र थप प्रशोधन गरिन्छ। यसलाई चिनीमा मिठाई वा नुनमा अचार बनाइन्छ, चटनीमा प्रयोग गरिन्छ , स्वाद वा संरक्षण गरिन्छ । फिलिपिन्समा, यसलाई सिरका बनाउन प्रयोग गरिन्छ र काँचो खाइन्छ, नुन वा सिरका-नुनको घोलमा भिजाएर सडकको छेउमा बेचिन्छ। यसलाई मिठाई पनि बनाइन्छ, सामान्यतया सिरपको साथ जारहरूमा भण्डारण गरिन्छ। मलेसियामा उदारतापूर्वक चिनी मिलाइएको यसलाई सिरप बनाउँछन्।  यसलाई फलफूलको रस बनाउन पनि प्रयोग गरिन्छ । थाइल्याण्डमा यसलाई सोम तम बनाउन , अचार बनाउन, सिरपमा उमाल्न (मा-योम चुआम) बनाउनको लागि एक स्वादको रूपमा प्रयोग गरिन्छ ।

चिकित्सकीय रूपमा

यो बोटलाई औषधीय रूपमा पनि प्रयोग गरिन्छ। मरिचका पातहरू साइटिका , लुम्बागो र बाथ रोगको उपचार गर्न पोल्टिस बनाउन प्रयोग गरिन्छ (तर नाइट्रेटसँग मिसाउँदा रक्तचाप कम हुने देखिएको छ), जबकि बीउहरू क्याथार्टिकको रूपमा र जरा, यदि सावधानीपूर्वक तयार पारियो भने, शुद्धीकरणको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। सिरप पेटलाई औषधि दिन प्रयोग गरिन्छ, र भारतमा यो फल कलेजोको लागि रगत बढाउने रूपमा खाइन्छ। लेह्यम , नेल्लीकाई लेकियम , जसको लागि मुख्य स्वाद काँसी अमला हो, बच्चाहरूलाई उनीहरूको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन खान दिइन्छ ।

सामाग्री

उचित उपचार गरेमा काठ बलियो र टिकाउ हुन्छ, तर रूख ठूलो हुँदैन र काठको लागि विरलै काटिन्छ। यदि काटियो भने, यसलाई भाँडाकुँडा जस्ता साना वस्तुहरूको लागि प्रयोग गरिन्छ। भारतमा, जराको बोक्रा कहिलेकाहीं टेनिङ एजेन्टको रूपमा प्रयोग गरिन्छ।