बल्ड्याङ्ग्रा

Caesalpinia bonduc
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	वनस्पति
(श्रेणीविहीन):	Angiosperms
(श्रेणीविहीन):	Eudicots
(श्रेणीविहीन):	Rosids
कुल:	Caesalpiniaceae
वंश:	Caesalpinia
प्रजाति:	C. bonduc
वैज्ञानिक नाम
Caesalpinia bonduc (L.) Roxb.
पर्याय
Caesalpinia bonducella (L.) Fleming Caesalpinia crista auct. Amer. Guilandina bonduc L. Guilandina bonducella L.

Caesalpinia bonduc leaves

seeds

बल्ढ्याङ्ग्रा

बल्ढ्याङ्ग्रा (Guilandina bonduc-गुइल्यान्डिना बोन्डुक) जसलाई सामान्यतया(grey nicker-ग्रे निकर),(nicker bean-निकर बीन), (fever nut-फिभर नट) वा ( nicker nut-निकर नट)भनेर चिनिन्छ, सेन्ना (Senna) जनजाति, केसलपिनिया (Caesalpinieae) मा फूल फुल्ने बिरुवाको एक प्रजाति होजसको प्यान्ट्रोपिकल(pantropical) वितरण हुन्छ।

विवरण

यो ६ मिटर (२० फिट) वा सोभन्दा बढी लम्बाइको लहरा (लियाना‌ - liana) हो र अन्य वनस्पतिमाथि झर्छ। डाँठहरू घुमाउरो काँडाले ढाकिएका हुन्छन्।

बल्ढ्याङ्ग्रा पर्वतारोहीका रूपमा ८ मिटर (३० फिट) सम्म लामो वा ठूलो फराकिलो झाडी वा सानो झाडीदार रूखको रूपमा बढ्छ। डाँठहरू अनियमित रूपमा घुमाउरो काँडाले ढाकिएका हुन्छन्। पातहरू ठूला र दुई-पक्षिय हुन्छन्, ४० सेन्टिमिटर (१६ इन्च) सम्म लामो हुन्छन् र डाँठहरु र पातको धारहरूमा छरिएका काँडाहरू हुन्छन्। चार देखि एघार जोडी पक्षवत हुन्छन्, ५ देखि २० सेन्टिमिटर (२ देखि ८ इन्च) लामो र पाँच देखि दस जोडी पक्षवतहरू हुन्छन्। पक्षवतहरू १५ देखि ४० मिमी (०.६ देखि १.६ इन्च) लामो, अण्डाकार, आयताकार वा अण्डाकार हुन्छन् जसमा तीखो टुप्पो र सम्पूर्ण किनारहरू हुन्छन्।

पुष्पक्रम एक अक्षीय गुच्छा हो, प्रायः हाँगा भएको छोटो रौंले ढाकिएको र १५ सेन्टिमिटर (६ इन्च) सम्म लामो जोडिएको डण्डिहरू ६ मिमी (०.२ इन्च) सम्म लामो हुन्छन्। बाह्यदल लगभग १० मिमी (०.४ इन्च) लामो पंखुडीहरू भन्दा छोटो हुन्छन्, पंखुडीहरू पहेंलो हुन्छन्, कहिलेकाहीं उल्टोको आधार नजिकै सुन्तला रंगको धब्बा हुन्छ। एकलिङ्गी फूलहरू पछि ठूला, समतल, काँटेदार हरियो कोसाहरू हुन्छन् जुन पछि खैरो हुन्छन्, लगभग ९/४ सेमी (४/२ इन्च) जसमा एक वा सामान्यतया दुई, चमकदार, गोलाकार, खैरो बीउहरू हुन्छन्।

यसको २ सेन्टिमिटर (०.८ इन्च) खैरो बीउ, जसलाई हिलिने बदाम भनिन्छ,उफ्रिने र समुद्री धाराहरूद्वारा फैलिन सक्ने गरी टिकाउ हुन्छन् ।

वितरण र बासस्थान

बल्ढ्याङ्ग्राको उष्णकटिबंधीय वितरण हुन्छ । यो सामान्यतया तट नजिक, झाडीमा, बालुवाको ढिस्कोमा र माथिल्लो किनारमा बढ्छ।यो भित्री भागमा, तल्लो भूभागको माध्यमिक वन र गाउँहरू नजिकैको अशान्त क्षेत्रहरूमा पनि पाइन्छ, यो चिकित्सा उद्देश्यका लागि वा बोर्ड खेलहरूमा काउन्टरको रूपमा प्रयोगको लागि ढुवानी गरिसकेपछि बीउ गल्तिले खसालिएको परिणाम हुन सक्छ। बीउहरू उफ्रिन्छन् र ताजा र समुद्री पानी दुवैमा तिनीहरूको जीवन्तता कायम राख्छन्, जसले गर्दा तिनीहरूलाई नयाँ तटीय स्थानहरूमा फैलिन सक्षम बनाउँछ। किनारमा धोएपछि, तिनीहरूलाई कतैकतै समुद्री मोती भनेर चिनिन्छ।

प्रयोगहरू

बिरुवाको जरामा रहेका गाँठाहरूमा नाइट्रोजन फिक्स (मिलाउने ) गर्ने सहजीवी ब्याक्टेरिया हुन्छ। यसलाई लहराले पोषक तत्वको रूपमा प्रयोग गर्छ र नजिकै हुर्कने अन्य बिरुवाहरूलाई पनि फाइदा पुर्‍याउँछ। यो मलेसियाको एक लोकप्रिय स्थानीय सजावटी बोट हो।

यो बिरुवा परम्परागत औषधिमा प्रयोग हुँदै आएको छ । यसको बीउमा टनिक र एन्टिपाइरेटिक गुणहरू छन् र बोक्रा र पातहरू पनि त्यस्तै प्रयोग गरिएको छ। यसको जरालाई किराको टोकाइ निको पार्न पिट्न सकिन्छ, यसलाई उमालेर महिनावारी नियमित गर्न यसको रस पिउन सकिन्छ । बीउबाट निकालिएको तेल सौन्दर्य प्रसाधनहरूमा र कानबाट निस्कने स्रावको उपचारको लागि प्रयोग गरिएको छ।

टोङ्गा जातिका मानिसहरूले कडा बीउ ( तालाताला 'अमोआ ) लाई माला बनाउँछन् वा गुच्चा जस्तै खेल्छन्, यसको काँडेदार पात र डाँठहरू फलफूलको रुखमा चमेरोको पासो बनाउन प्रयोग गरिन्छ ।