थाकल
| थाकल | |
|---|---|
| |
| वैज्ञानिक वर्गीकरण | |
| जगत: | |
| (श्रेणीविहीन): | |
| (श्रेणीविहीन): | |
| (श्रेणीविहीन): | |
| गण: | |
| कुल: | |
| वंश: | |
| प्रजाति: | P. humilis
|
| वैज्ञानिक नाम | |
| Phoenix humilis Royle ex Baccari | |
थाकल एक प्रकारको खान योग्य फल लाग्ने बहुवर्षीय पोथ्रा वर्गमा पर्ने वनस्पति हो । थाकल (साइकास पेक्टिनाटा Cycas pectinata ) नाम दिइएकोचौथो प्रजाति थियो। यसलाई सन् १८२६ मा उत्तरपूर्वी भारतको आसामकोवकामरूपका स्कटिश सर्जन र वनस्पतिशास्त्री फ्रान्सिस बुकानन-ह्यामिल्टनले वर्णन गरेका थिए । यो प्रजाति सबैभन्दा व्यापक साइकाडहरू मध्ये एक हो। यो भारतको उत्तरपूर्वी भाग ( आसाम , मणिपुर , मेघालय , सिक्किम , दार्जिलिङ ), नेपाल , भुटान , उत्तरी बर्मा , दक्षिणी चीन ( युनान ), बंगलादेश , बर्मा , मलेसिया , कम्बोडिया , उत्तरी थाइल्याण्ड , लाओस र भियतनाममा पाइन्छ । थाकल सामान्यतया ३०० मिटरदेखि १२०० मिटरको उचाइमा र कठिन भूभागमा बढ्छ। चीनमा, यो चुनढुङ्गा पहाडहरूमा सुख्खा, खुला झाडीहरू, विरल मनसुन वनहरूमा रातो माटोमा उम्रन्छ। थाकल ४० फिट (१२ मिटर) अग्लो हुन्छ र यसमा धेरै ठूला, अण्डाकार भाले शंकुहरू हुन्छन्। सबैभन्दा अग्लो थाकल उत्तरी कामरूप , आसाममा पाइने पोथी बोट हो जसको उचाइ ५२.८ फिट (१६.१ मिटर) छ। यो रूख संसारको सबैभन्दा अग्लो थाकल बोट हो। उत्तरपूर्वी भारतमा, वन फँडानी र परम्परागत औषधिहरूको तयारीको लागि भाले शंकुहरूको अत्यधिक सङ्कलनका कारण यो प्रजाति गम्भीर खतरामा परेको छ। यो प्रजाति CITES परिशिष्ट II र IUCN रेडलिस्टमा सूचीबद्ध छ।
ऐतिहासिक जानकारी
थाकललाई ह्यामिल्टनले सन् १८२६ मा " पूर्वमा बंगाललाई बाँध्ने पहाडहरूमा " बाट वर्णन गरेका थिए जसको बासस्थान " कामरुपे सिल्भिस " थियो। कामरुप ( कामरुपे ) आसाम (उत्तरपूर्वी भारत) को एक जिल्ला हो ।
आकृति विज्ञान
काण्डको टुप्पोमा पातहरूको मुकुट भएको अग्लो सदाबहार रूखहरू। डाँठहरू बलियो, आधारमा चिल्लो र परिपक्व हुँदा सामान्यतया हाँगाहरू हुन्छन्। पातहरू १ देखि २ मिटर लामो, गाढा हरियो। भाले शंकुहरू सामान्यतया ठूला, बेलनाकार रूपमा अण्डाकार र परिपक्वतामा पहेंलो वा सुन्तला रंगका हुन्छन्। मेगास्पोरोफिलहरू गहिरो काइँयो जस्तो हुन्छन् र रौंले बाक्लो ढाकिएका हुन्छन्। बीउहरू अण्डाकार, चिल्लो र सुन्तला देखि परिपक्वतामा रातो-पहेंलो रंगका हुन्छन्।
प्रयोगहरू
आर्थिक
थाकल बगैंचा र सार्वजनिक स्थानहरूमा उब्जाउने लोकप्रिय सजावटी बोट हो। आसाममा, हरियो परिपक्व पातहरू चाडपर्वहरूमा देवताहरूको पूजा गर्न निर्माण गरिएका "पूजा पण्डालहरू" भनिने ठूलो संख्यामा अस्थायी मन्दिरहरू सजाउन प्रयोग गरिन्छ। पातहरू विवाह पण्डाल र गुलदस्ताको प्रवेशद्वारको सजावटको लागि प्रयोग गरिन्छ।
परम्परागत
मणिपुर र सिक्किममा साना पातहरू तरकारीको रूपमा खाइन्छ । थाकलको बीउ परम्परागत रूपमा आदिवासी जनजातिहरूले माडको स्रोतको रूपमा प्रयोग गर्छन् र आसाम र मेघालयको सीमावर्ती क्षेत्रमा काँचो वा भुटेर खाइन्छ । पेट दुख्ने र अल्सर निको पार्न माइक्रोस्पोरोफिलहरू काँचै चपाएर खाने गरिन्छ। मेघालय र आसामका युवाहरूले पुरुष यौन शक्ति बढाउन युवा माइक्रोस्पोरोफिलहरू खान्छन्।
भियतनाम
भियतनाममा, थाकललाई सय वर्षको रूख (Cây thiên tuế) भनिन्छ र यसलाई शुभ सजावटी बोटबिरुवा मानिन्छ। ठूला थाकलहरू प्रायः भवन र समष्टिगत वा सरकारी कार्यालयहरूको अगाडि राखिन्छन्।
संरक्षण प्रयासहरू
उत्तरपूर्वी भारतमा , आसाम र मणिपुर राज्यमा थाकलको जनसंख्याको संरक्षणको लागि दुई संरक्षण कार्यक्रमहरू सञ्चालनमा छन् । सन् २०१४ मा, येनडाङ : द लिभिङ फोसिल , आदिवासी जनजाति र राज्य वन विभागलाई समावेश गर्ने थाकल संरक्षण कार्यक्रम मणिपुरको एउटा थाकल जनपदमा सुरु भयो ( येनडाङ मणिपुरमा थाकलको स्थानीय नाम हो )। सन् २०१५ देखि, साइकाडोलोजिस्टहरू र थाकल प्रेमीहरूले स्थानीयहरूमाझ जागरूकता सिर्जना गर्न र युवाहरूलाई थाकल जनसंख्याको संरक्षण गर्न प्रोत्साहित गर्न मणिपुरमा थाकल भलिबल प्रतियोगिता आयोजना गर्दै आएका छन्।
यो पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]