नेपालमा वातावरणीय समस्या

काठमाडौँको बागमती धुवाँ र फोहोरको ढिस्कनको रूपमा देखिने प्रदूषित हावा

नेपालका वातावरणीय समस्याहरूमा वन विनाश, जलवायु परिवर्तन, ऊर्जा र प्रजाति संरक्षण जस्ता धेरै मुद्दाहरू समावेश छन्। यी मध्ये धेरै समस्याहरू प्रमुख वातावरणीय नियमन बिना द्रुत औद्योगिकीकरणले उत्पन्न गरेको छ।

जैविक विविधता

मुख्य लेख: नेपालमा जलवायु परिवर्तन

उच्च उत्पादन दिने प्रजातिको प्रयोग, प्राकृतिक वासस्थानको विनाश, अतिचारण, भूमिको विभाजन, कृषिको व्यावसायीकरण र आधुनिक उच्च उत्पादन दिने प्रजातिहरूको विस्तार, कीटनाशक अन्धाधुन्ध प्रयोग, जनसङ्ख्या वृद्धि र सहरीकरण, र किसानको प्राथमिकताहरूमा परिवर्तनका कारण कृषि-जैव विविधता खतरामा छ।

जैविक विविधताको क्षतिको थप कारकहरूमा भूस्खलन र माटोको क्षरण, प्रदूषण, आगो, अत्यधिक चराई, अवैध व्यापार, सिकार र तस्करी समावेश छन्।

गैर-काठका वनहरू वन विनाश, बासस्थानको क्षरण र अस्थिर फसलका कारण खतरामा छन्। केही संरक्षित क्षेत्रहरूका लागि प्रमुख खतराहरू वर्षभरि चराउने, उच्च मूल्यका उत्पादनहरूका लागि अवैध शिकार, अवैध काठ काट्ने र अस्थिर पर्यटन हुन्। पर्वतमाला विशाल चराउने दबाबबाट ग्रस्त छन् र आर्द्रभूमि आवास अतिक्रमण, आर्द्रभूमि स्रोतहरूको अस्थिर फसल, औद्योगिक प्रदूषण, कृषि प्रवाह, आर्द्रभूमि इकोसिस्टममा विदेशी र आक्रामक प्रजातिहरू परिचय, र गादले आर्द्रभूमि जैव विविधता खतरामा परेको छ। पारिस्थितिकीय कमजोरता र उच्च पर्वतीय वातावरणको अस्थिरता, वन विनाश, प्राकृतिक स्रोतहरूको कमजोर व्यवस्थापन र अनुचित खेती अभ्यासका कारण पर्वतीय जैविक विविधता प्रभावित छ।

पानी र वायु प्रदूषण

काठमाडौँ धोबी खोला र छेउछाउ फोहोरको ढिस्को

औद्योगिक फोहोरको तलछट र निर्वहन पानी प्रदूषणको प्रमुख स्रोत हो, र इन्धनका लागि काठ जलाउनु भित्री वायु प्रदूषण र श्वासप्रश्वासको समस्याको महत्त्वपूर्ण स्रोत हो। सवारी साधन र औद्योगिक उत्सर्जनले सहरी क्षेत्रमा वायु प्रदूषणमा बढ्दो योगदान पुर्याएको छ।

वन फँडानी

वन फँडानी र भूक्षयले जनसङ्ख्याको ठुलो हिस्सालाई असर गर्ने देखिन्छ र यसले आर्थिक वृद्धि र व्यक्तिको जीविकोपार्जनमा सबैभन्दा खराब प्रभाव पार्छ। वन विनाशका कारण बाढी, भूक्षय र कृषि उत्पादनमा कमी आएको छ। सन् १९६६ देखि २००० सम्ममा वन क्षेत्र कुल क्षेत्रफलको ४५ प्रतिशतबाट घटेर २९ प्रतिशतमा झरेको अनुमान छ। वन फँडानीका प्रायः उद्धृत कारणहरूमा जनसङ्ख्या वृद्धि, उच्च ईन्धन दाउरा खपत, पूर्वाधार परियोजनाहरू, र वनहरूलाई चरन र खेतीयोग्य भूमिमा रूपान्तरण गर्नु समावेश छ। सरकारी अनुमानअनुसार, वार्षिक १.५ मिलियन टन माटोको पोषक तत्व हरू हराउँछन्, र सन् २००२ सम्ममा लगभग ५ प्रतिशत कृषि जोतहरू भूक्षय र बाढीको परिणामस्वरूप खेती योग्य थिएनन्।

यो पनि हेर्नुहोस्

• राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोष