दीपावली
| दीपावली | |
|---|---|
 दीपावलीको समयमा रंगीन धूलो वा बालुवा प्रयोग गरेर बनाइएका रङ्गोली सजावटहरू लोकप्रिय छन्। | |
| वैकल्पिक नाम | लक्ष्मी पुजा |
| अनुयायी | हिन्दू, सिख,जैन तथा बौद्ध[१] |
| प्रकार | धार्मिक निष्ठा, उत्सव |
| उत्सव | सार्वजनिक सजावट , खानपिन, पूजा, उपहार थथा मिठाइ |
| प्रारम्भ | धनतेरस, दीपावलीभन्दा दुइ दिन अघि |
| समापन | भाईटिका, दीपावलीभन्दा दुइ दिन पछि |
| मिति | कार्तिक शुक्ल चतुर्दशी |
| सम्बन्धित | काली पूजा, दीवाली (जैन), तिहार |
दिपावली भनेको बत्ति बालेर घर, पसल आदि सजाउने भन्ने बुझिन्छ । तिहारको बेलामा नेपाल, भारत तथा संसारभरीका हिन्दूहरूले दिपावली गर्ने गर्दछन् । दीवाली वा दीपावली अर्थात "रोशनीको पर्व" शरद ऋतु (उत्तरी गोलार्द्ध) मा हरेक वर्ष मनाइने एक प्राचीन हिन्दू पर्व हो ।[३][४] दीवाली भारतको सबै भन्दा ठूलो तथा प्रतिभाशाली पर्व मध्ये एक हो । यो पर्व आध्यात्मिक रूपले अन्धकारमा प्रकाशको विजयको दर्शाउँछ ।[५][६]
नेपालमा दिपावली एवं भाइ तिहार
[सम्पादन गर्नुहोस्]नेपालमा मनाइने दोस्रो ठूलो पर्वको रूपमा तिहारलाई लिने गरिन्छ । जसरी नवरात्री नौ दिनसम्म मनाईन्छ, त्यसैगरि तिहारलाई पाँच दिनसम्म मनाउने प्रचलन छ । जसलाई यम पञ्चक भनिन्छ । यस पर्वमा काग, कुकुर र गाईआदिको पूजा गरेर मानव र प्रकृति बीचको सौन्दर्यतालाई आत्मसात गरिन्छ । यही तिहार पर्वको मूल मर्म हो । दिपावलीको रमझम सबैतिर छाएको हुन्छ । सबैको मनमा आनन्दको वर्षा हुन्छ । देउसी भैलो गाएर मनोरंजन गरिन्छ । लक्ष्मी पूजा गरेर वर्षभरि आर्थिक आभाव नहोस भनि माताजीसँग प्रार्थना गरिन्छ । खुसी खुसी बाँच्न सकौं भनेर मनाइने यस पर्वले जीवनका अज्ञानरूपी अन्धकारलाई हटाएर प्रकाशको दिव्य आलोकमा प्रवेश गर्न सकौं भन्ने सन्देश यस पर्बले दिएको हुन्छ ।
पर्वको अर्को पक्ष हो भाईटिका । दिदीबहिनीलाई टिका लगाईदिने र मिष्ठान परिकार खुवाउने, मखमली फूलको माला लगिदिने आदि । मनोहर व्यवहारले भाईबहिनीको प्रेमको उजागर गरेको छ । यमराजलाई बहिनी यमुनाले बारबार बोलाउँदा पनि व्यस्तताले बहिनीको घरमा नआएको हुँदा यसैदिनको लागि बहिनी यमुनाले घर आउनको लागि वचन दिन्छिन् । यमराज पनि यमुनाको घरमा पुग्छिन । बहिनीले भाइ यमराजले स्नान गर्न लगाएर, तेल लगाईदिइन । टिका र माला पनि लगाई दिइन् । बहिनीको प्रेम पूर्ण सम्मानले यमराज अतिशय प्रसन्न भएर वरदान माग्नको लागि आग्रह गरे । यमुनाले हरेक वर्ष आफ्नो घरमा आई पुञ्ज स्वीकार गर्न बिन्ति गरिन । यमराजले तथास्तु भनेर बिदा भए । हरेक वर्ष बहिनीको घरमा जान थाले । यसै पौराणिक कथाको आधारमा हामी यो पर्वलाई मनाउने गर्दछौँ । यस दिन भाई पूजा गर्नाले यमराजको भय हुँदैन भन्ने पौराणिक मान्यता छ ।[७]
यो पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ Charles M Townsend, The Oxford Handbook of Sikh Studies, Oxford University Press, ISBN 978-0199699308, page 440
- ↑ "Holiday calendar", National Portal of India, अन्तिम पहुँच २७ अक्टोबर २०१६।
- ↑ The New Oxford Dictionary of English (1998) ISBN 0-19-861263-X – p.540 "Diwali /dɪwɑːli/ (also Divali) noun a Hindu festival with lights...".
- ↑ Diwali Encyclopedia Britannica (2009)
- ↑ Jean Mead, How and why Do Hindus Celebrate Divali?, ISBN 978-0-237-534-127
- ↑ Vera, Zak (फेब्रुअरी २०१०), Invisible River: Sir Richard's Last Mission, आइएसबिएन 978-1-4389-0020-9, अन्तिम पहुँच २६ अक्टोबर २०११, "First Diwali day called Dhanteras or wealth worship. We perform Laskshmi-Puja in evening when clay diyas lighted to drive away shadows of evil spirits."
- ↑ नेपालमा दिपावली एवं भाइ तिहार
| प्रमुख चाडपर्वहरू |  | |
|---|---|---|
| शीतकालीन सङ्क्रान्ति फसल पर्वहरू | ||
