द्यःपुखू जात्रा
वैकल्पिक नाम | देउपोखरी जात्रा, देपुखु जात्रा |
---|---|
अनुयायी | नेवार जाति |
प्रकार | स्थानीय पर्व |
मिति | भाद्र महिनामा कृष्णपक्षको द्वितिया तिथी |
२०२४ date |
द्यःपुखू अर्थात देव पोखरी जात्रा ललितपुर जिल्लाको चम्पापुर नगरपालिकामा अवस्थित प्राचिन वस्ती खोकनामा नेवार समुदायले मनाउने सांस्कृतिक उत्सव हो । प्रत्यक वर्ष जनैपूर्णिमापछिको द्वितीयाका दिन अर्थात गाइजात्राको भोलिपल्ट मनाइने देपुखु जात्रा अनौठो छ । यसै दिनबाट बाह्र वर्षको एकपटक मात्र लाग्ने रुद्रायणी देवीको मेला पनि सुरू हुने गर्दछ । द्योपुखु खोकनाको एक पोखरी हो जहाँ नेवार समुदायले बाख्राको बलि दिने गर्दछन । जिउँदो बाख्रालाई पोखरीमा फालेर पोखरीबाट बाख्रा लैजानका लागि युवाहरू बिच घण्टौंसम्म तछाडमछाड हुने गर्दछन । खोकनाको यो संस्कृति रुद्रायणी देवी मन्दिरको स्थापनादेखि नै चल्दै आइरहेको छ । यस स्थानका नेवार समुदायले बौद्ध धर्म मान्दै आइरहेको भएपनि रुद्रायणी देवीको मन्दिर स्थापना भएपछि हिंसा सुरूभएको र यो संस्कृतितर्फ मोडिएको छ । करिब पाँचसय वर्ष अघि नेपाल संम्वत ६३३ मा अमर मल्लको पालमा रुद्रायणी देवीको मन्दिर स्थापना भएपछि खोकनाका नेवार समुदायले रुद्रायणी देवीको मेला प्रत्येक बाह्र वर्षमा एकपटक मनाउने गर्दछन् । जनैपूर्णिमाको तेस्रो दिन देखि इन्द्रजात्राको दिन एक महिनासम्म मनाइने मेलामा रुद्रायणी देवीको मन्दिर राखिएको कोठामा बाह्र वर्ष पुगेका नेवार समुदायका बालिकाहरूलाई गुफा राख्ने प्रचलन पनि रहेको छ । एक महिनासम्म सूर्यको प्रकाश समेत छिर्न नदिइ बालिकाहरूलाई गुफामा राखिन्छ ।
मनाउने तरिका
[सम्पादन गर्नुहोस्]गाइजात्राको भोलिपल्ट हरेक वर्ष ललितपुरको खोकनास्थित रूद्रायणी मन्दिरअगाडिको द्यःपोखरीमा हुने परम्परागत जिउँदो बाख्राको पाठीलाई टोकेर मार्ने जात्रा मनाइन्छ । रूद्रायणीदेवीलाई खुशी पार्ने बहानामा पशुमाथि सामूहिकरूपमा जाइलागेर गरिने उक्त जात्रामा कुमारी पाठीलाई द्यःपोखरीमा फालेर युवाहरूबीच लामो समयसम्म लुछाचुँडी हुनेगर्छ । विशेषगरी वडास्तरका युवाहरूवीच हुने उक्त लुछाचुँडीमा जुन वडाका युवाहरू मरेको पाठी लैजान सफल हुन्छन्, त्यही वडाका युवाले आगामी दशैंका लागि नाटक सिकाउनुपर्छ भन्ने मान्यता रहिआएको छ । उक्त नाटक दशैंका अवसरमा प्रदर्शन हुँदै आएको छ । उक्त जात्रा कहिले शुरू भएको हो भन्ने यकिन नभए पनि मल्लकालदेखि थालनी भएको जनश्रुति पाइन्छ । रूद्रायणीदेवीले नुहाउने उक्त पोखरीमा धेरै मानिसको नुहाउने क्रममा चिप्लिएर मृत्यु भएका कारण देवीलाई खुशी पार्ने बहानामा पाठीलाई भोग दिन उक्त जात्रा आयोजना गर्ने परम्परा छ । खोकनामा शिखली जात्रा मनाइएपछि भोलिपल्ट साँझतिर रूद्रायणीमा गाईजात्राको दिनमा चढाइएको फर्सी ल्याएर द्यःपोखरीमा बलि दिइन्छ र लगत्तै कुमारी पाठीलाई पोखरीमा फ्याँकी लुछाचुँडी गरिन्छ । हरेकपल्ट उक्त जात्रामा संलग्न युवाहरूमध्ये एक जनाले जिउँदो पाठीलाई काँधमा राखी पोखरीमा छाडेपछि टोकेर तथा तानातान गरी लैजानुपर्ने परम्परा छ । उक्त जात्रा हेर्न उपत्यकावासीहरूको ठूलो भीड लाग्छ ।
फोटो ग्यालेरी
[सम्पादन गर्नुहोस्]-
पोखरीबाट निकालिएको बाख्रा खोस्दै युवाहरू
-
स्थानीयहरूको भिड]]
-
जात्राको अवसरमा निकालिएको लाखे नाच