कृपाचार्य

यो लेख हिन्दीबाट अनुवाद गरिएको हो। यहाँ क्लिक गरेर यस लेखमा रहेका त्रुटिहरु सुधार्न सक्नुहुन्छ।

कृपाचार्य कौरवहरू र पाण्डवहरूका गुरू थिए। सात चिरंजीविहरूमा ती पनि एक छन्।

कृपाचार्य महर्षि गौतम शरद्वान्‌का पुत्र। शरद्वानको तपस्या भंग गर्नका लागि इन्द्रले जानपदी नामक एक देवकन्या पठाइदिए , जसका गर्भदेखि दुइ यमज दाजु बहिनीको जन्म भयो। पिता-माता दुइटैलाई जंगलमा छोडिदिए जहाँ महाराज शन्तनुले यिनीहरूलाई देखे र कृपा गरेर दुइटैलाई पालन पोषण गरे जसदेखि यिनको नाम कृप तथा कृपी भयो। यिनको बहिनी कृपीको विवाह द्रोणाचार्यसंग भयो र तिनको पुत्र अश्वत्थामा भए। आफ्नो पिताका झैं सदृश कृपाचार्य पनि परम धनुर्धर भए। कुरुक्षेत्रका युद्धमा यी कौरवहरूका साथ थिए र तिनको नष्ट हुनमा पाण्डवहरूका नजिकआए। पछि यिनले परीक्षितलाई अस्त्रविद्या सिखाए। भागवतका अनुसार सावर्णि मनुका समय कृपाचार्यको गणना सप्तर्षिहरूमा हुन्थ्यो।

जन्मको कथा

गौतम ऋषिका पुत्रको नाम शरद्वान थियो। तिनको जन्म बाणहरूका साथ भएको थियो। तिनलाई वेदाभ्यासमा केहिएन र धनुर्विद्यादेखि तिनलाई अत्यधिक लगाव थियो। ती धनुर्विद्यामा यति निपुण हो गये कि देवराज इन्द्र उनीसित भयभीत रहन लागोस्। इन्द्रले तिनलाई साधनादेखि डिगाउन कालो नामपदी नामक एक देवकन्यालाई तिनको नजिकपठाई दिए। त्यस देवकन्याका सौन्दर्यका प्रभावदेखि शरद्वान यति कामपीडित भए कि तिनको वीर्य स्खलित हो गर्न एक सरडल्लामा आ गिरा। त्यो सरकंडा दुइ भागहरूमा विभक्त भयो जस मध्येको एक भागदेखि कृप नामक बालक उत्पन्न भयो र अर्का भागदेखि कृपी नामक कन्या उत्पन्न भए। कृप पनि धनुर्विद्यामा आफ्नो पिताका समान नैं पारंगत भए । भीष्मजीले यिनैं कृपलाई पाण्डवहरू र कौरवहरूको शिक्षा-दीक्षाका लागि नियुक्त गरे र ती कृपाचार्यका नामले विख्यात हुये।