भीष्म पर्व

यो लेख हिन्दीबाट अनुवाद गरिएको हो। यहाँ क्लिक गरेर यस लेखमा रहेका त्रुटिहरु सुधार्न सक्नुहुन्छ।

भीष्म पर्वका अन्तर्गत ४ उपपर्व छन् र यसमा कुल १२२ अध्याय छन्।

पर्व	शीर्षक	उप-पर्व सङ्ख्या	उप-पर्व सूची	अध्याय एवम श्लोक सङ्ख्या	विषय-सूची
६	भीष्मपर्व	६६-६९	जम्बूखण्डविनिर्माण पर्व भूमि पर्व श्रीमद्भगवद्गीता पर्व भीष्मवध पर्व।	११७/५८८४	भीष्म पर्वमा कुरुक्षेत्रमा युद्धका लागि सन्नद्ध दुइटै पक्षहरूको सेनाहरूमा युद्धसम्बन्धी नियमहरूको निर्णय, सञ्जय द्वारा धृतराष्ट्रलाई भूमिको महत्त्व बताउँदै जम्बूखण्डका द्वीपहरूको वर्णन, शाकद्वीप तथा राहु, सूर्य र चन्द्रमाको प्रमाण, दुइटै पक्षहरूका सेनाहरूको सामुन्ने हुनु, अर्जुनका युद्ध-विषयक विषाद तथा व्याहमोहलाई हटाउनका लागि तिनलाई उपदेश (श्रीमद्भगवद्गीता), उभय पक्षका योद्धाहरूमा भीषण युद्ध तथा भीष्मका वध र शरशय्यामा लेटकर प्राणत्यागका लागि उत्तरायणको प्रतीक्षा गर्न आदिको निरूपण छ। Fall of bhisma-a picture from Razmnama

भीष्म पर्व महाभारतको एक मात्र पर्व हो जहाँ मुख्य नायक अर्जुन होइन बरु भीष्म र कृष्ण छन्। पहिलो पटक, कृष्णको चरित्रलाई व्यासले यस पर्वमा गहिरो महत्त्व दिएका छन् , र महाभारतमा पहिलो पटक उनको चरित्र प्रकट भएको छ जब उनले आफ्नो दिव्य रूप देखाउँछन्। व्यासको महाभारत अर्जुनको यात्राको वरिपरि केन्द्रित छ, उहाँ महाकाव्यको केन्द्रीय नायक हुनुहुन्छ तर कथा उहाँको मात्र होइन, अर्जुन र उनका भाइहरूको यात्रामा भीष्म र कृष्ण जस्ता अन्य पात्रहरूको महत्त्वपूर्ण भूमिका छ। यसमा परम्परागत रूपमा ४ उप-पर्व र १२२ अध्यायहरू छन्।

उप-पर्व

श्रीमद्भगवद्गीता पर्व (अध्याय: १३-४२)

थप जानकारी: श्रीमद्भगवद गीता

भीष्मवध पर्व (अध्याय: ४३-१२४)

युद्धको पहिलो दिन

मुख्य लेख: कुरुक्षेत्र युद्धको पहिलो दिन

पहिलो दिन, उड्ने तीरहरूले आकाश छोप्यो। र धुलोको बादलले सूर्यलाई ढाक्यो। दुई पक्षको लडाइँ र लडाईको आवाजले आवाजको आँधी सिर्जना भयो। अर्जुन गंगापुत्रसँग लडाइँ गरे । सात्यकी कृतवर्मको विरुद्ध जाइ लागे। दुर्योधन भीमसेन विरुद्धको लडाइँमा लडिरहेका थिए। दुसासन र नकुल आपसमा जुधे। युधिष्ठिर आफ्नै मामा मद्र नरेश शल्यसँग लड्न गए। धृष्टद्युम्न र द्रोण एक अर्काको विरुद्धमा दौडिए। घटोत्कच र आलमवषु, दुबै राक्षस, एकअर्काको सामना गरे। शिखण्डीको लडाइँ द्रोणपुत्र अश्वत्थामासँग भयो। भगदत्तले राजा विराटसँग युद्ध गरे। द्रुपद र जयद्रथको युद्ध भयो । र सबै अन्य बीच एक सामान्य संलग्नता भयो। त्यो डरलाग्दो र भयानक युद्धमा, भीष्मले पाण्डव सेनालाई विभाजित गरिदिए र प्रलय मच्चाए। पाण्डव सेनाको बिनाश भएको देखेर अभिमन्युले सो सहन सकेनन् र उनले भीष्म पितामहलाई आक्रमण गरे। सबभन्दा जेठा र सबैभन्दा कान्छाको बीच युद्ध भएको बेला त्यस द्वन्द युद्ध हेर्न देवताहरू पनि आएका थिए । त्यो भयंकर युद्धमा, शक्तिशाली भीष्मले अभिमन्युमा धेरै निम्न-स्तर, वायु-जनित खगोलीय हतियारहरूको लक्ष्य राख्छन्, जसलाई दश महान् धनुर्धारी र कार-योद्धाहरूद्वारा सुरक्षित गरिएको थियो, जसमा भीम, धृष्टद्युम्न र सात्यकी थिए। उत्तराले सल्यालाई संलग्न गराउँछ, सल्यको रथलाई अपाङ्ग बनाउँछ। त्यसपछि शल्यले गदा हानेर उत्तरलाई मारे। आफ्नो भाइको हत्या भएको देखेर श्वेत क्रोधित भइन् र सल्यलाई मार्ने इच्छाले दौडिन् ।

श्वेतले सयौं कौरव कुलीन राजकुमारहरूलाई मारिन्। यो विनाश देखेर भीष्म हतार हुँदै स्वेताको विरुद्धमा त्यतातिर लागे। त्यो युद्धमा दुवैले एकअर्काको रथलाई नष्ट गर्छन्, धनु काट्छन् र एकअर्कालाई छेड्छन्। जब भीष्मले युद्धमा फाइदा पाउँछन्, तब श्वेतको उद्धारमा सात्यकी, भीमसेन, धृष्टद्युम्न र अभिमन्यु सहित धेरै कार-योद्धाहरू आए। भीष्मले ती सबै कार-योद्धाहरूलाई एक्लै जाँच गर्छन्, जबसम्म द्रोण, कृप, र सल्य भीष्मलाई सहायता गर्न आउँदैनन्, जसले बाण निकाल्छन्, ब्रह्माको शक्तिले हान्छन् र शक्ति दिन्छन्, त्यसलाई श्वेता कवच र शरीरमा छेड्ने शक्तिले छोड्छन्। र पृथ्वीमा टाँसिन्छ। धनञ्जयले बिस्तारै आफ्नो पाण्डवन सेनालाई त्यस तर्फबाट फिर्ता लिए। पछि विराटको छोरा शङ्ख सल्यालाई मार्ने इच्छा लिएर दौडिन्छ । भीष्म गर्जन गर्दै त्यतातिर आउँछन्, काँपिरहेका पाण्डवहरूको विरुद्धमा। त्यसपछि अर्जुनले शंखलाई भीष्मबाट बचाउनको लागि छिट्टै आफूलाई उनको अगाडि राखेर भीष्मलाई संलग्न गराए। भीष्मले शङ्खको कारलाई नष्ट गर्छन्, र अर्जुन पञ्चालका राजा द्रुपदतिर फर्किन्छन्। भीष्मले धेरै पाण्डव सैनिकहरूलाई मारेका थिए। शंख र ड्रमहरू त्यस दिनको युद्धको अन्त्यको चिन्ह लगाउन बजाउँछन्, र दुवै पक्षले आफ्ना सेनाहरू फिर्ता लिन्छन्। भीष्मलाई युद्धमा देखेर दुर्योधन आनन्दले भरिए। जहाँ युधिष्ठिर शोकले भरिएका छन् र जनार्दनसँग सल्लाह गर्छन्। उसले आफ्नो सेनाको सेनापति धृष्टद्युम्नलाई अर्को दिनको लागि क्रौनचारुमाको नाममा आफ्नो सेनाको श्रृङ्खला परिवर्तन गर्न सल्लाह दिन्छ।

बाह्य कडीहरू

• वेद-पुराण - यहाँ चारहरू वेद एवं दस भन्दा अधिक पुराण हिन्दी अर्थ सहित उपलब्ध छन्।
• महर्षि प्रबंधन विश्वविद्यालय-यहाँ सम्पूर्ण वैदिक साहित्य संस्कृतमा उपलब्ध छ।
• ज्ञानामृतम् -यहाँ वेद, अरण्यक, उपनिषद् आदिमा सम्यक जानकारी छ।
• वेद एवं वेदांग -
• जसको उदेश्य छ - वेद प्रचार
• वेद-विद्या_डट_कम