इन्द्रायणी

विकिपिडिया, एक स्वतन्त्र विश्वकोशबाट

इन्द्रायणी काठमाडौँ एक प्रसिद्ध मन्दिर तथा शक्तिपीठ हो । यो मन्दिर विष्णुमती नदीको पूर्व किनारमा रहेको छ । यो लुती अजिमाको मन्दिर हो। वंशावली का अनुसार कलिगत संवत् ३८२५ मा काठमाडौँ नगर निर्माण गर्दा राजा गुणकामदेवले देशरक्षार्थ नगरको चारैतिर लुमडी अजिमा, कङ्ग अजिमा, म्हेपी अजिमा, मैती अजिमा, तकती अजिमा, ङेतमरु अजिमा, बछला अजिमा, लुती अजिमा स्थापना गरी खटजात्रा चलाएका हुन्। नेपालको विभिन्न स्थानहरूमा लुती अजिमाको स्थापना गरेर पूजा गरिंदै आएको छ ।

भक्तपुरको इन्द्रायणी देवी[सम्पादन गर्नुहोस्]

इन्द्रजात्राको दिन भक्तपुरको इन्द्रायणी देबीको खट यात्रा अवेर राति हुने गर्दछ। त्यसको भोलिपल्ट भने खटलाई सिद्धपोखरीमा राखिन्छ। यसै दिन यहाँ मेला लाग्ने गरेको हो। मेलाका दिन बिहान पख भक्तजनहरूको सिद्धपोखरीमा स्नान गर्नको लागि जाने गरेका छन्। दिउसोतिर बाजागाजा सहित इन्द्रयाणीको खट ल्याइए पछि भने पूजा अर्चना हुने गर्दछ। इन्द्रायणीको जात्रा हुने भएकोले यस पोखरीलाई इन्द्रसरोबर पनि भन्ने गरिएको छ। एक दशक अघि पोखरी पुरिन लागेको बेलामा लोप हुने देखिएको सिद्धपोखरी मेला केही वर्ष यता फेरी भब्यताका साथ मनाउन थालिएको हो। चारैतिर पर्खालले घेरिएको पोखरी परिसरमा साँझ सात बजे पछि प्रबेश निषेध गरिएको छ। दिपावलीको गरिने भएकोले वर्षको एक चोटी यसै दिन मात्र सिद्धपोखरी राति अवेर सम्म खुल्ला रहन्छ। भक्तपुर कै सबैभन्दा ठूलो पोखरीको रूपमा रहेका यस पोखरीलाई स्थानीय भाषामा तःपुखु पनि भन्ने गरिएको छ। पोखरीको करीब ९ मिटरको परिधि परिक्रमा गर्न सरदर १० मिनेट समय लाग्ने गर्दछ। मेलाका दिनमा पोखरीका चार वटा ढोका मध्ये पुर्बको एउटै ढोका मात्र खुल्ला राखिन्छ।

मकवानपुरको इन्द्रायणी[सम्पादन गर्नुहोस्]

उत्तरी मकवानपुरको पालुङ खेल्पु डाँडाको इन्द्रायणी चौरमा इन्द्रायणी भगवतीको मन्दिर छ । यहाँको तीनवर्षे मेला र रथ यात्रा त्यस भेकमा प्रसिद्ध रहेको छ। बिहानै पालुङ-६, पालुङ बजारबाट पकाएको चामलको गोजा इन्द्रायणी मन्दिरमा पुर्‍याएपछि रथलाई खेल्पु डाँडामा रहेको इन्द्रायणी मन्दिरमा लैजाने चलन रहेको छ। धार्मिक किम्बदन्तीअनुसार इन्द्र र रावणबीच लर्डाईँ हुँदा हारेका इन्द्रले स्वर्ग छाडेपछि इन्द्रपत्नी इन्द्रायणीले श्रीमान युद्धमा मरेको आशंकामा इन्द्रायणी मन्दिर नजीकै रहेको सतीघाटमा सती जान लाग्दा आकासवाणीमा इन्द्रले आफू नमरेको जानकारी दिएपछि खुसीयालीमा जात्रा मनाउन थालिएको हो। मेलामा पालुङ-३ र ६ का बासिन्दाले ठगु जुजु (ठकुरी राजा) को पूजा गर्ने गरेका छन्। स्थानीय भक्तजनहरूले भाकलका बोका, कुखुरा, हाँसको बलि दिएपछि मात्र अन्यत्रबाट आएका भक्तजनका भाकलको पूजाआजा गर्ने चलन रहेको छ। उत्तरी मकवानपुरको सबैभन्दा बढी बलि दिने मेलाको रूपमा लिइने इन्द्रायणी मेला इन्द्रायणी चौरमा ल्याएको रथ फिर्ता गरेपछि नाचगान भजनका साथ रमाइलो गर्दै समापन गरिन्छ। मेला भर्न मकवानपुर, चितवन, वीरगञ्ज देखिका भक्तजनहरू पालुङ आउने गरेका छन् ।

सन्दर्भ सामग्रीहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]

यी पनि हेर्नुहोस्[सम्पादन गर्नुहोस्]

शक्तिपीठ