नेपालका जिल्लाहरू
| जिल्ला | |
|---|---|
 | |
| श्रेणी | जिल्ला |
| अवस्थिति | नेपाल |
| स्थापित | वि.सं १८७२ अगाडी |
| सङ्ख्या | ७७ ( ३ असोज २०७२) मा |
| जनसङ्ख्या | २०,४१,५८७ – ५,६५८ |
| क्षेत्रफल | ७,८८९ वर्ग किलोमिटर (३,०४६ वर्ग माइल) - ११९ वर्ग किलोमिटर (४६ वर्ग माइल) |
| सरकार | जिल्ला समन्वय समिति |
| उप प्रशासन | नगरपालिका गाउँपालिकाहरू |
 |
| यो लेख नेपालको सरकार र राजनीतिको एक शृङ्खला हो |
|
कार्यकारी:
न्यायपालिका: |
 नेपाल पोर्टल |
| अन्तर्गत एक शृङ्खलाको भाग |
| नेपालको प्रशासनिक विभाजन |
|---|
 |
| सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल |
|
नेपाल पोर्टल देश अनुसार प्रशासनिक विभाजन |
नेपालका जिल्लाहरू प्रदेश पछिको दोस्रो तहको प्रशासनिक विभाजन हो। जिल्लाहरू नगरपालिका र गाउँपालिकामा विभाजित छन्। नेपालमा सात प्रदेश र ७७ जिल्ला छन्।[१]
नेपाल सरकार मन्त्रिपरिषद्को २०७२ भदौ ५ गतेको बैठकले नवलपरासी र रुकुमलाई दुई/दुई जिल्ला बनाउने निर्णय गरेको थियो। सरकारको निर्णय अनुसार आयोगले गण्डकी प्रदेशमा पर्ने नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पूर्व) र लुम्बिनी प्रदेशमा पर्ने नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पश्चिम) गरी दुई तथा लुम्बिनी प्रदेशमा पर्ने पूर्वी रुकुम जिल्ला र कर्णाली प्रदेशमा रहने पश्चिम रुकुम जिल्ला गरी कायम भएका दुई जिल्लासहित चार जिल्लामा जिल्ला समन्वय समितिको निर्वाचन गराउने निर्णय गरेको थियो।[२]
जिल्ला अधिकारीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]जिल्ला अधिकारीहरूमा निम्न समावेश छन्:
प्रमुख जिल्ला अधिकारी, गृह मन्त्रालय अन्तर्गतका एक अधिकारीलाई सरकारले जिल्लाको सर्वोच्च प्रशासकीय अधिकृतको रूपमा नियुक्त गर्दछ। स्वास्थ्य, शिक्षा, सुरक्षा र अन्य सबै सरकारी कार्यालयहरू जस्ता जिल्लाका सबै विभागहरूको उचित निरीक्षणको लागि प्रमुख जिल्ला अधिकारी जिम्मेवार रहन्छन्।
जिल्ला समन्वय समितिले जिल्ला सभाको कार्यकारीको रुपमा काम गर्दछ। जिल्ला समन्वय समितिले प्रदेश सभा र गाउँपालिका तथा नगरपालिकाबीच समन्वय कायम गर्न र राजनीतिक प्रकृतिका कुनै विवाद भए समाधान गर्न प्रदेश सभासँग समन्वय गर्दछ। यसले प्रदेश र सङ्घीय सरकार तथा जिल्लाका स्थानीय तहबीच समन्वय पनि कायम गरेको हुन्छ।
इतिहास
[सम्पादन गर्नुहोस्]राजा राजेन्द्र वीरविक्रम शाह र प्रधानमन्त्री भीमसेन थापाको पालामा नेपाललाई १० जिल्लामा विभाजन गरिएको थियो।[१] दुधकोशी नदीको पूर्वका सबै क्षेत्रहरू एउटै जिल्ला थिए, धनकुटा।
राणा काल (वि.सं १९४१–२००७)
[सम्पादन गर्नुहोस्]तत्कालीन प्रधानमन्त्री वीरशम्शेर जङ्गबहादुर राणा (वि.सं १९४१–१९५५) को पालामा नेपाललाई ३२ जिल्लामा विभाजन गरिएको थियो भने डोटी, पाल्पा र धनकुटा गरी तीन गौँडा थिए। पहाडी क्षेत्रमा २० जिल्ला र तराईमा १२ जिल्ला थिए।[१]
वीरशम्शेर जङ्गबहादुर राणापछि २००७ मा नेपालमा राणा शासनको अन्त्य र वि.सं २०१८ मा नेपाल अधिराज्यको नयाँ संविधान जारी नहुञ्जेलसम्म नेपाल ३२ जिल्लामा विभाजित रह्यो। प्रत्येकको जिल्लाको सदरमुकाम थियो र यसको प्रमुख बडा हकीम (जिल्ला प्रशासक) थिए। २००७ देखि २०१८ सम्म धेरै ऐन र संविधानहरू पारित भए जसमा जिल्लाहरूको नाम निम्नानुसार देखाइएको छ:[३][४][५]
वि.सं २०१२ भन्दा अगाडीका जिल्लाहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]
|
|
|
|
पञ्चायत काल (वि.सं २०१७–२०४६)
[सम्पादन गर्नुहोस्]वि.सं २०१८ मा परम्परागत ३२ जिल्लालाई १४ अञ्चल र ७५ विकास जिल्लामा पुनर्संरचना गरिएको थियो।[६]
पञ्चायती व्यवस्था (वि.सं २०१७–२०४६) को समयमा जिल्ला पञ्चायत नेपालको चार प्रशासनिक विभागहरू मध्ये एक थियो। पञ्चायतकालमा देशलाई ७५ जिल्लामा विभाजन गरिएको थियो र अहिले नवलपरासी र रुकुमलाई २ जिल्लामा विभाजन गरी २ जिल्ला थपिएको छ। अहिले जिल्लाको सङ्ख्या ७७ पुगेको छ।
जिल्ला विकास समिति (वि.सं २०४६–२०७२)
[सम्पादन गर्नुहोस्]जिल्ला विकास समिति जिल्ला स्तरमा निर्वाचित सदस्यहरू मिलेर बनेको थियो। यसले जिल्लास्तरीय विकास नीति निर्माण गर्ने जिम्मेवारी पाएको थियो। पञ्चायती व्यवस्थाको अन्त्यपछि वि.सं २०४७ मा यसको स्थापना भएको थियो।
-
नेपालका जिल्लाहरू (वि.सं १९९८) -
नेपालका जिल्लाहरू (वि.सं २००७) -
नेपालका जिल्लाहरू (वि.सं २०७२) -
नेपालका जिल्लाहरू (वि.सं २०७७)
.png)
नयाँ प्रशासन अन्तर्गतका जिल्लाहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]२०७२ असोज ३ गते देखि नेपाल ७ वटा प्रदेशमा विभाजित छ। नयाँ संविधानको अनुसूची ४ ले विद्यमान जिल्लाहरूलाई एकसाथ मिलाएर तिनीहरूलाई परिभाषित गरेको छ। दुई जिल्ला रुकुम र नवलपरासीलाई दुई भागमा विभाजन गरी दुई फरक प्रदेशमा विभाजन गरिएको छ। [७] पुरानो जिल्ला विकास समितिलाई जिल्ला समन्वय समितिमा बदलिएको छ।
| प्रदेशहरू | राजधानी | जिल्लाहरू | क्षेत्रफल (किमी२) |
जनसङ्ख्या (वि.सं २०७८) केन्द्रिय तथ्याङ्क विभाग |
जनघनत्व (मानिस/किमी२) |
मुख्य भाषाहरू |
|---|---|---|---|---|---|---|
| नेपाल | काठमाडौँ | ७७ | १४७,१८१ किमी२ | २९,१६४,५७८ | १९८.१५ | नेपाली |
| कोशी प्रदेश | विराटनगर | १४ | २५,९०५ किमी२ | ४,९६१,४१२ | १९१.५२ | नेपाली/राई/मैथिली/लिम्बू |
| मधेश प्रदेश | जनकपुर | ८ | ९,६६१ किमी२ | ६,११४,६०० | ६३२.९२ | नेपाली/मैथिली/भोजपुरी |
| बागमती प्रदेश | हेटौँडा | १३ | २०,३०० किमी२ | ६,११६,८६६ | ३०१.३२ | भाषा/तामाङ/नेपाल भाषा |
| गण्डकी प्रदेश | पोखरा | ११ | २१,७९३ किमी२ | २,४६६,४२७ | ११३.१८ | नेपाली/गुरुङ/मगर |
| लुम्बिनी प्रदेश | देउखुरी | १२ | १९,२७१ किमी२ | ५,१२२,०७८ | २६५.७९ | नेपाली/थारू/अवधि |
| कर्णाली प्रदेश | वीरेन्द्रनगर | १० | ३०,७१२ किमी२ | १,६८८,४१२ | ५४.९७ | नेपाली/मगर/तामाङ |
| सुदूरपश्चिम प्रदेश | गोदावरी | ९ | १९,५३९ किमी२ | २,६९४,७८३ | १३७.९२ | नेपाली/डोटेली/थारू |
प्रदेश अनुसार जिल्लाहरूको सूची
[सम्पादन गर्नुहोस्]कोशी प्रदेश
[सम्पादन गर्नुहोस्]
चीन
भारत| नाम | सदरमुकाम | क्षेत्रफल (किमी२) | जनसङ्ख्या (वि.सं २०७८)[८] | आधिकारिक वेबसाइट |
|---|---|---|---|---|
| भोजपुर जिल्ला | भोजपुर | १,५०७ | १५७,९२३ | [१] |
| धनकुटा जिल्ला | धनकुटा | ८९१ | १५०,५९९ | [२] |
| इलाम जिल्ला | इलाम | १,७०३ | २७९,५३४ | [३] |
| झापा जिल्ला | भद्रपुर | १,६०६ | ९९८,०५४ | [४] |
| खोटाङ जिल्ला | दिक्तेल | १,५९१ | १७५,२९८ | [५] |
| मोरङ जिल्ला | विराटनगर | १,८५५ | १,१४८,१५६ | [६] |
| ओखलढुङ्गा जिल्ला | सिद्धिचरण | १,०७४ | १३९,५५२ | [७] वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१८-१०-१८ मिति |
| पाँचथर जिल्ला | फिदिम | १,२४१ | १७२,४०० | [८] |
| सङ्खुवासभा जिल्ला | खाँदबारी | ३,४८० | १५८,०४१ | [९] |
| सोलुखुम्बु जिल्ला | सोलुदुधकुण्ड | ३,३१२ | १०४,८५१ | [१०] वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१९-०९-०९ मिति |
| सुनसरी जिल्ला | इनरुवा | १,२५७ | ९२६,९६२ | [११] |
| ताप्लेजुङ जिल्ला | फुङलिङ | ३,६४६ | १२०,५९० | [१२] |
| तेह्रथुम जिल्ला | म्याङलुङ | ६७९ | ८८,७३१ | [१३] |
| उदयपुर जिल्ला | त्रियुगा | २,०६३ | ३४०,७२१ | [१४] |
| कोशी प्रदेश | विराटनगर | २५,९०५ किमी२ | ४,९६१,४१२ | [१५] |
मधेश प्रदेश
[सम्पादन गर्नुहोस्]
| जिल्लाहरू | सदरमुकाम | क्षेत्रफल (किमी२) | जनसङ्ख्या (वि.सं २०७८)[८] | आधिकारिक वेबसाइट |
|---|---|---|---|---|
| पर्सा जिल्ला | वीरगन्ज | १,३५३ | ६५४,४७१ | [१६] |
| बारा जिल्ला | कलैया | १,१९० | ७६३,१३७ | [१७] |
| रौतहट जिल्ला | गौर | १,१२६ | ८१३,५७३ | [१८] |
| सर्लाही जिल्ला | मलङ्गवा | १,२५९ | ८६२,४७० | [१९] |
| धनुषा जिल्ला | जनकपुर | १,१८० | ८६७,७४७ | [२०] |
| सिराहा जिल्ला | सिराहा | १,१८८ | ७३९,९५३ | [२१] |
| महोत्तरी जिल्ला | जलेश्वर | १,००२ | ७०६,९९४ | [२२] |
| सप्तरी जिल्ला | राजविराज | १,३६३ | ७०६,२५५ | [२३] |
| मधेश प्रदेश | जनकपुर | ९,६६१ किमी२ | ६,११४,६०० | [२४] वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१८-०४-२८ मिति |
बागमती प्रदेश
[सम्पादन गर्नुहोस्]
| जिल्लाहरू | सदरमुकाम | क्षेत्रफल (किमी२) | जनसङ्ख्या (वि.सं २०७८)[८] | आधिकारिक वेबसाइट |
|---|---|---|---|---|
| सिन्धुली जिल्ला | कमलामाई | २,४९१ | ३००,०२६ | [२५] |
| रामेछाप जिल्ला | मन्थली | १,५४६ | १७०,३०२ | [२६] |
| दोलखा जिल्ला | भीमेश्वर | २,१९१ | १७२,७६७ | [२७] |
| भक्तपुर जिल्ला | भक्तपुर | ११९ | ४३२,१३२ | [२८] |
| धादिङ जिल्ला | धादिङवेशी | १,९२६ | ३२५,७१० | [२९] |
| काठमाडौँ जिल्ला | काठमाडौँ | ३९५ | २,०४१,५८७ | [३०] |
| काभ्रेपलान्चोक जिल्ला | धुलिखेल | १,३९६ | ३६४,०३९ | [३१] |
| ललितपुर जिल्ला | ललितपुर | ३८५ | ५५१,६६७ | [३२] |
| नुवाकोट जिल्ला | विदुर | १,१२१ | २६३,३९१ | [३३] |
| रसुवा जिल्ला | धुन्चे | १,५४४ | ४६,६८९ | [३४] |
| सिन्धुपाल्चोक जिल्ला | चौतारा | २,५४२ | २६२,६२४ | [३५] |
| चितवन जिल्ला | भरतपुर | २,२१८ | ७१९,८५९ | [३६] |
| मकवानपुर जिल्ला | हेटौँडा | २,४२६ | ४६६,०७३ | [३७] |
| बागमती प्रदेश | हेटौँडा | २०,३०० किमी२ | ६,११६,८६६ | [३८] |
गण्डकी प्रदेश
[सम्पादन गर्नुहोस्]
| जिल्लाहरू | सदरमुकाम | क्षेत्रफल (किमी२) | जनसङ्ख्या (वि.सं २०७८)[८] | आधिकारिक वेबसाइट |
|---|---|---|---|---|
| बागलुङ जिल्ला | बागलुङ | १,७८४ | २४९,२११ | [३९] |
| गोरखा जिल्ला | गोरखा | ३,६११ | २५१,१२७ | [४०] |
| कास्की जिल्ला | पोखरा | २,११७ | ६११,१५१ | [४१] |
| लमजुङ जिल्ला | बेसीसहर | १,६९२ | १५५,८५२ | [४२] |
| मनाङ जिल्ला | चामे | २,२४६ | ५,६५८ | [४३] |
| मुस्ताङ जिल्ला | जोमसोम | ३,५७३ | १४,४५२ | [४४] |
| म्याग्दी जिल्ला | बेनी | २,२९७ | ११७,१३३ | [४५] |
| नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पूर्व) जिल्ला | कावासोती | १,३७१ | ३७८,१७९ | [४६] |
| पर्वत जिल्ला | कुश्मा | ४९४ | १३१,८८७ | [४७] |
| स्याङ्जा जिल्ला | पुतलीबजार | १,१६४ | २५३,१२४ | [४८] |
| तनहुँ जिल्ला | दमौली | १,५४६ | ३२१,१५३ | [४९] |
| गण्डकी प्रदेश | पोखरा | २१,७९३ किमी२ | २,४६६,४२७ | [५०] |
लुम्बिनी प्रदेश
[सम्पादन गर्नुहोस्]
| जिल्ला | सदरमुकाम | क्षेत्रफल (किमी२।) | जनसङ्ख्या (वि.सं २०७८)[८] | आधिकारिक वेबसाइट |
|---|---|---|---|---|
| कपिलवस्तु जिल्ला | तौलिहवा | १,७३८ | ६,८२,९६१ | [५१] |
| नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पश्चिम) जिल्ला | रामग्राम | ७९२ | ३,८६,८६८ | [५२] |
| रुपन्देही जिल्ला | सिद्धार्थनगर | १,३६० | ११,२१,९५७ | [५३] |
| अर्घाखाँची जिल्ला | सन्धिखर्क | १,१९३ | १,७७,०८६ | [५४] |
| गुल्मी जिल्ला | तम्घास | १,१४९ | २,४६,४९४ | [५५] |
| पाल्पा जिल्ला | तानसेन | १,३७३ | २,४५,०२७ | [५६] |
| दाङ जिल्ला | घोराही | २,९५५ | ६,७४,९९३ | [५७] |
| प्युठान जिल्ला | प्युठान | १,३०९ | २,३२,०१९ | [५८] |
| रोल्पा जिल्ला | लिवाङ | १,८७९ | २,२४,५०६ | [५९] |
| पूर्वी रुकुम जिल्ला | रुकुमकोट | १,१६१ | ५६,७८६ | [६०] |
| बाँके जिल्ला | नेपालगन्ज | २,३३७ | ६,०३,१९४ | [६१] |
| बर्दिया जिल्ला | गुलरिया | २,०२५ | ४,५९,९०० | [६२] |
| लुम्बिनी प्रदेश | देउखुरी | १९,२७१ किमी२ | ५,१२२,०७८ | [६३] |
कर्णाली प्रदेश
[सम्पादन गर्नुहोस्]
| जिल्लाहरू | सदरमुकाम | क्षेत्रफल (किमी२) | जनसङ्ख्या (वि.सं २०७८)[८] | आधिकारिक वेबसाइट |
|---|---|---|---|---|
| पश्चिम रुकुम जिल्ला | मुसिकोट | १,७१६ | १६६,७४० | [६४] |
| सल्यान जिल्ला | शारदा | १,४६२ | २३८,५१५ | [६५] |
| डोल्पा जिल्ला | दुनै | ७,८८९ | ४२,७७४ | [६६] |
| हुम्ला जिल्ला | सिमिकोट | ५,६५५ | ५५,३९४ | [६७] |
| जुम्ला जिल्ला | खलङ्गा | २,५३१ | ११८,३४९ | [६८] |
| कालिकोट जिल्ला | मान्म | १,७४१ | १४५,२९२ | [६९] |
| मुगु जिल्ला | गमगढी | ३,५३५ | ६४,५४९ | [७०] |
| सुर्खेत जिल्ला | वीरेन्द्रनगर | २,४५१ | ४१५,१२६ | [७१] |
| दैलेख जिल्ला | नारायण | १,५०२ | २५२,३१३ | [७२] |
| जाजरकोट जिल्ला | खलङ्गा | २,२३० | १८९,३६० | [७३] |
| कर्णाली प्रदेश | वीरेन्द्रनगर | ३०,७१२ किमी२ | १,६८८,४१२ | [७४] |
सुदूरपश्चिम प्रदेश
[सम्पादन गर्नुहोस्]
| जिल्ला | सदरमुकाम | क्षेत्रफल (किमी२) | जनसङ्ख्या (वि.सं २०७८)[८] | आधिकारिक वेबसाइट |
|---|---|---|---|---|
| कैलाली जिल्ला | धनगढी | ३,२३५ | ९०४,६६६ | [७५] |
| अछाम जिल्ला | मङ्गलसेन | १,६८० | २२८,८५२ | [७६] |
| डोटी जिल्ला | दिपायल सिलगढी | २,०२५ | २०४,८३१ | [७७] |
| बझाङ जिल्ला | जयपृथ्वी | ३,४२२ | १८९,०८५ | [७८] |
| बाजुरा जिल्ला | मार्तडी | २,१८८ | १३८,५२३ | [७९] |
| कञ्चनपुर जिल्ला | भीमदत्त | १,६१० | ५१३,७५७ | [८०] |
| डडेलधुरा जिल्ला | अमरगढी | १,५३८ | १३९,६०२ | [८१] |
| बैतडी जिल्ला | दशरथचन्द | १,५१९ | २४२,१५७ | [८२] |
| दार्चुला जिल्ला | खलङ्गा | २,३२२ | १३३,३१० | [८३] |
| सुदूरपश्चिम प्रदेश | गोदावरी | १९,५३९ किमी२ | ५१५,०६९ | [८४] वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२४-०७-२३ मिति |
यो पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]- नेपालका प्रदेशहरू
- नेपालका विकास क्षेत्रहरू (साविकको)
- नेपालका अञ्चलहरू (साविकको)
- नेपालका गाउँ विकास समितिहरूको सूची (साविकको)
- जिल्ला समन्वय समिति
- नेपालका नगर प्रमुखहरूको सूची
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ १.० १.१ १.२ "संक्षिप्त परिचय", ddcdhankuta.gov.np (नेपालीमा), नेपाल सरकार, अन्तिम पहुँच ६ फेब्रुअरी २०१८, "..."श्री ५ राजेन्द्रविक्रम शाह र प्रधानमन्त्री भीमसेन थापाको शासनकालमा प्रशासनिक दृष्टिकोणले वि.सं.१८७३ साल पश्चात देश १० जिल्लामा विभाजन भयो।""
- ↑ "There will be 77 districts in the country: Minister Thapa", myrepublica.com, ६ अगस्ट २०१७, अन्तिम पहुँच १३ सेप्टेम्बर २०१७।
- ↑ "Government of Nepal Act 1948"।
- ↑ "प्रशासकीय पुनर्गठन समिति (बुच कमिशन) को प्रतिवेदन, २००९"। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२४-०४-१९ मिति
- ↑ "नेपालको जिल्ला प्रशासन पुनर्गठनको रिपोर्ट, २०१३", मूलबाट २५ जनवरी २०२२-मा सङ्ग्रहित।[स्थायी मृत कडी]
- ↑ "Memorial Step of King Mahendra in 1st Poush 2017 BS", reviewnepal.com, १३ डिसेम्बर २०१७, अन्तिम पहुँच ६ फेब्रुअरी २०१८, "..." ""
- ↑ "There will be 77 districts in the country: Minister Thapa", myrepublica.com, ६ अगस्ट २०१७, अन्तिम पहुँच १३ सेम्टेम्बर २०१७।
- ↑ ८.० ८.१ ८.२ ८.३ ८.४ ८.५ ८.६ "Population of Each Districts in Nepal", ९ अगस्ट २०२३।
बाह्य कडीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]